Demokrasi

Halkın kendi iradesi ile temsilcilerini seçmesine "demokrasi" veya "cumhuriyet" denir.

Solon, demokrasi, ekonomik büyüme ve sosyal eşitliği savunur. Özel olarak aşağıdaki reformları gerçekleştirerek bu ilkeleri hayata geçirmeye çalışmıştır: Ekonomik reformlar: Borçların iptal edilmesi, toprak dağıtımı ve yeni bir para biriminin (Athenian drachma) getirilmesi. Sosyal reformlar: Köleliğin kaldırılması, eğitimin teşvik edilmesi ve yeni bir adalet sisteminin kurulması. Siyasi reformlar: Vatandaşlığın dört sınıfa ayrılması, vatandaşlığa soydan ziyade maddi varlığa göre sahip olma imkanı tanınması ve halkın politikacılardan hesap sorma hakkının verilmesi.

Kamusal alan ve toplumsal hareketler kavramları, demokratik toplumların işleyişinde önemli rol oynar. Kamusal alan, herkesin erişimine açık olan ve aleni tartışmaların gerçekleştiği bir alanı ifade eder. Toplumsal hareketler ise belirli bir amaca ulaşmak için organize olan ve genellikle geniş kitleleri harekete geçiren kolektif eylemlerdir.

Diyarbakır E Tipi Kapalı Cezaevi, insan hakları ihlalleri ve anti demokratik uygulamalar nedeniyle kapatıldı. Cezaevi, 12 Eylül 1980 darbesinden sonra darbeciler tarafından darbe mağdurlarının hukuksuzca yargılandığı bir yer olarak anılmaktaydı. Bu nedenle, kötü hatıralarla özdeşleşen bir mekan haline gelmişti. 2022 yılında, cezaevinin müzeye dönüştürülmesi amacıyla mülkiyeti Kültür ve Turizm Bakanlığına devredilerek kapatılmıştır.

Hukukun üstünlüğünün en önemli şartı, bağımsız ve tarafsız yargıdır. Diğer önemli şartlar ise şunlardır: Yasaların üstünlüğü: Yasalara uymak, herkes için zorunludur. Yasama ve yürütmenin hukuka uygunluğu: Bu organlar, hukuk çerçevesinde hareket etmelidir. Halkın hukukun üstünlüğü konusunda bilinçlendirilmesi: Toplumun hukukun önemini anlaması sağlanmalıdır.

Francis Fukuyama'nın "Tarihin Sonu" tezi, Amerikalı siyaset bilimci tarafından 1990'lı yıllarda ortaya atılmıştır. Bu teze göre: 1. Liberal demokrasi, komünist totaliter sistemler karşısında zafer elde etmiş ve ayakta kalan tek alternatif yönetim sistemi olarak kabul edilmiştir. 2. Tarihin amacı, liberal demokrasi anlayışının dünya genelinde kabul görmesi ve evrenselleşmesi olarak belirlenmiştir. 3. Gelecekte, diğer yönetim şekillerinin liberal demokrasiye karşı ciddi bir tehdit oluşturmayacağı ve dünyanın giderek daha fazla demokratikleşeceği öngörülmüştür. Fukuyama, bu teziyle, demokrasi alanında ciddi bir tartışma konusu olan ideoloji boşluğunu doldurmayı amaçlamıştır.

Osmanlı Devleti'nde demokratikleşme hareketleri, II. Mahmut döneminde başlayan Sened-i İttifak ile başlamıştır.

Siyasal iktidarın özellikleri şunlardır: 1. Seçimle Kazanılma: Genellikle demokratik sistemlerde seçimler aracılığıyla kazanılır. 2. Otorite ve Karar Alma Yetkisi: Devletin yönetiminde söz sahibi olan kişi veya kurumun sahip olduğu yetkidir. 3. Politik ve Sosyal Etki: Devletin politik, ekonomik ve sosyal politikalarını belirleme yetkisine sahiptir. 4. Dönemsel ve Geçici Olma: Belirli bir dönem için kazanılır ve seçim dönemleri veya belirli bir süre sonunda el değiştirebilir. 5. Maddi Kuvvet ve Zor Kullanma Gücü: Gerektiğinde bu gücü kullanma yeteneğine sahiptir. 6. Rıza ve İtaat Unsurları: İktidarın sadece kuvvete değil, aynı zamanda rıza ve itaate de dayanması gerekir.

CHP'ye göre demokrasi ve hukuk devleti kavramları şu şekilde tanımlanabilir: 1. Demokrasi: CHP, demokrasiyi halkın yönetimi olarak görür ve bu çerçevede bireylerin siyasal süreci kontrol etme hakkına ve yönetimin keyfi hareketlerine karşı teminat oluşturur. 2. Hukuk Devleti: CHP'nin hukuk devleti anlayışı, kuvvetler ayrılığı ilkesine dayanır ve devletin tüm faaliyetlerinin hukuk kurallarına uygun olmasını gerektirir.

İnsan hakları ve demokratikleşme dersinde işlenen konular şunlardır: 1. İnsan Hakları ve Özgürlükler: İnsan haklarının tanımı, özellikleri ve evrenselliği, temel insan hakları (düşünce, inanç, ifade özgürlüğü, yaşama hakkı vb.). 2. Demokrasi Kültürü: Demokrasinin kavramsal çerçevesi, demokratik sistemlerin işleyişi, demokrasi kültürü ve değerleri (adalet, eşitlik, hoşgörü, katılım). 3. Hak, Sorumluluk ve Uzlaşı: Hak, özgürlük ve sorumluluk arasındaki ilişki, uzlaşı yolları, anlaşmazlıkların çözümü. 4. Kurallar ve Hukukun Üstünlüğü: Kuralların toplumsal ahenge katkısı, hukukun üstünlüğü ilkesi, demokratik yasaların önemi. 5. Aktif Yurttaşlık: Aktif yurttaşlığın tanımı, demokratik karar alma süreçlerine katılım, cumhuriyet ve değerlerinin insan hakları alanındaki yeri. Bu dersler, öğrencilerin demokratik değerlere sahip, insan haklarına saygılı bireyler olarak yetişmelerini amaçlar.

Eğitimli bir toplum önemlidir çünkü: 1. Üretkenlik ve Ekonomik Kalkınma: Eğitimli bireyler, yenilikçi düşünceler geliştirir ve ekonomiye değer katar. 2. Toplumsal Eşitlik: Eğitim, sınıfsal farklılıkları aşmayı ve fırsat eşitliğinden faydalanmayı sağlar. 3. Sağlık: Eğitimli bireyler, sağlık konusunda daha bilinçli kararlar alır ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları edinir. 4. Demokratikleşme: Eğitim, bireylerin demokratik süreçlere katılımını artırır ve daha iyi yönetim sistemlerinin oluşmasına katkıda bulunur. 5. Barış ve Güvenlik: Eğitimli bireyler, anlaşmazlıkları barışçıl yollarla çözme becerisine sahip olur ve toplumsal dayanışmayı artırır. 6. Kültürel ve Sanatsal Zenginlik: Eğitim, bireylerin kültürel ve sanatsal değerlere olan ilgisini artırır.

Cumhurbaşkanlığı sisteminin daha iyi olduğu düşünülen bazı nedenler şunlardır: 1. İstikrar: Bu sistemde yürütme organı, Meclis'teki dengelerden etkilenmediği için siyasi istikrarsızlığın önüne geçilir. 2. Doğrudan Halk İradesi: Cumhurbaşkanı, doğrudan halk tarafından seçildiği için halkın siyasetin merkezinde olduğu bir yönetim sağlanır. 3. Kuvvetler Ayrılığı: Yasama, yürütme ve yargı kuvvetleri birbirinden tam olarak ayrılır, böylece hiçbir kuvvet birbirine üstünlük kuramaz. 4. Hızlı Karar Alma: Karar alma mekanizmaları daha süratli ve isabetli çalışır, bu da ülkenin daha güçlü şekilde kalkınmasını sağlar. 5. Hesap Verebilirlik: Cumhurbaşkanı ve yürütme, halka ve yargıya karşı hesap verebilir hale gelir.

Cüneyt Arcayürek'in "Demokrasi Dönemecinde Üç Adam" kitabı, 1982'den sonraki dönemde Türkiye'deki demokrasinin evrimini ve Evren-Özal-Demirel arasındaki çatışmaları anlatıyor. Kitapta ayrıca, bu üç siyasetçinin çevresindeki siyasal gelişmeler, özel notlar, belgeler ve görüşmelerle desteklenerek ele alınıyor.

Osmanlı'da demokrasi hareketleri, yönetimin mutlak iktidar sahiplerinden halkın seçtiği yöneticilere geçmesi sürecini ifade eder. Bu süreçte gerçekleşen bazı önemli adımlar şunlardır: 1. Sened-i İttifak (1808): Padişahın yetkilerini kısıtlayan ve ayanların haklarını garanti altına alan ilk demokratikleşme hareketidir. 2. Tanzimat Fermanı (1839): Herkesin mal ve can güvenliğinin sağlanması, özel mülkiyetin güvence altına alınması ve kanun önünde eşitlik gibi ilkeleri içeren bir reform fermanıdır. 3. Islahat Fermanı (1856): Gayrimüslimlerin devlet memuru olma, askerlik yapma ve adil yargılanma haklarını tanıyan bir fermandır. 4. Kanun-i Esasi (1876): İlk Türk anayasası olup, Meclis-i Ayan ve Meclis-i Mebusan'ın kurulmasıyla meşruti monarşi dönemini başlatmıştır. 5. 2. Meşrutiyet (1908): 1878'de askıya alınan anayasanın yeniden yürürlüğe konulması ve siyasi partilerin yönetimde söz sahibi olmasıyla gerçekleşmiştir.

Yarı doğrudan demokrasi çeşitleri şunlardır: 1. Referandum: Parlamento tarafından kabul edilen veya edilecek olan bir kanun metninin halkın onayına sunulması. 2. Halk Vetosu: Halkın, istenmeyen bir kanunu engellemek için referandum yapması. 3. Halk Teşebbüsü: Belli sayıda seçmenin imza toplayarak kanun yapılmasını istemesi. 4. Temsilcilerin Azli: Halkın, memnun olmadığı temsilcilerini görevden alması.

Medeni bir toplum, sosyal ve kültürel gelişimini tamamlamış, bireylerin haklarına saygı gösteren, hukuk kurallarının geçerli olduğu bir toplumdur. Medeni bir toplumun özellikleri arasında şunlar bulunur: Hukukun üstünlüğü. Demokrasi ve katılım. İnsan hakları. Eşitlik. Kültürel çeşitlilik ve tolerans. Eğitim ve bilinçlenme. Sosyal adalet.

Oliver Cromwell, çeşitli hakları savunmuştur: 1. Dini Özgürlük: Cromwell, dinde hoşgörü ve tüm Protestan mezheplerinin özgürce ibadet etme hakkını savunmuştur. 2. Eğitim ve Hayırseverlik: Eğitim ve hayır işlerinin önemini vurgulamış, bu alanlarda reformlar yapmıştır. 3. Hukukun Üstünlüğü: Cromwell, ağır cezaların kaldırılmasını ve hukuk sisteminin iyileştirilmesini istemiştir. 4. Parlamenter Demokrasi: Monarşiye karşı çıkarak, tek bir kişi ve Parlamento tarafından yönetilen bir hükümeti savunmuştur.

Yeni Türkiye Partisinin (YTP) amacı, çeşitli kaynaklarda farklı şekillerde belirtilmiştir: 1. Türkiye Ekonomik Politik ve Stratejik Araştırma Merkezi Genel Başkanı Teoman Yıldırım'a göre, YTP'nin amacı Türkiye'yi ileri demokrasi seviyesine taşımak ve merkeziyetçiliği azaltarak seçmen-milletvekili bağını güçlendirmektir. 2. YTP'nin 1963 tarihli parti tüzüğüne göre, partinin temel amacı insan odaklı, seviyeli, ilkeli ve dürüst bir siyaset anlayışı ile adaleti ve hakkaniyeti esas alan bir yönetim anlayışı tesis etmektir. 3. YeniBirParti Hareketi'ne göre, YTP'nin amacı demokratik hak ve özgürlükler ile ekonomik gelişmişlik açısından Türkiye'yi gelişmiş ülkeler seviyesine çıkarmak ve toplumsal refahı artırmaktır.

Volt Partisi, Avrupa genelinde çeşitli ülkelerde faaliyet gösteren bir siyasi harekettir ve aşağıdaki konuları savunmaktadır: 1. Akıllı Devlet: Eğitim ve dijitalleşmenin modernleştirilmesi, sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi, adil hukuk sistemi ve yolsuzlukla mücadele. 2. Ekonomik Rönesans: İnovasyon odaklı bir ekonomi, döngüsel ekonomiye geçiş, Avrupa Yapay Zeka Girişimi ve kurumlar vergisi. 3. Sosyal Eşitlik: Cinsiyet, gelir, din veya köken ayrımı yapmadan herkesin eşit haklara sahip olması. 4. Küresel Denge: İklim değişikliği, sürdürülebilir tarım ve göç konularında uluslararası politikalar. 5. Yönetimde Vatandaşın Sesi: Demokrasinin geliştirilmesi, siyasi katılımın artırılması ve Avrupa Birliği'nin reformu.

Plüralist demokrasi (çoğulcu demokrasi), çoğunluğun mutlak egemenliğini reddeden, azınlıkların siyasal ve kültürel haklarının kabul edilmesi gerektiğini savunan demokrasi anlayışıdır. Bu sistemde, azınlığa bir gün çoğunluk olma hakkı verilir ve farklı siyasi partilerin arasında iktidarın dağılımı sağlanır.