Cemiyetler

Milli Mücadele Dönemi'nde yararlı ve zararlı cemiyetlerin ortak özellikleri: Bölgesellik: Her iki cemiyet türü de temel olarak bulundukları bölgeyi korumak ve savunmak amacıyla kurulmuştur. Halkı Bilinçlendirme: İşgallere karşı halkı bilinçlendirmek için mitingler, kongreler ve basın-yayın faaliyetleri düzenlemişlerdir. Bağımsızlık Hedefi: Türk milletinin bağımsızlığını ve hürriyetini sağlamayı hedeflemişlerdir. Silahlı Mücadele: İşgal kuvvetlerine karşı silahlı direnişe geçmişlerdir. Yararlı cemiyetler, işgale karşı direniş gösterirken; zararlı cemiyetler, işgaller karşısında teslimiyetçi bir tavır sergilemiş ve genellikle azınlıklar tarafından kurulmuştur.

Antep'te Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 23 Ekim 1919 tarihinde kurulmuştur. Sivas Kongresi'nin dokuzuncu maddesi gereği, daha önce kurulmuş olan tüm cemiyetlerin, bu kongre kararıyla yeni kurulan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile birleştirilmesi ve illerde şubeler açılması kararlaştırılmıştır.

Altıntepsi Mahallesi'ndeki İlim Yayma Cemiyeti, İlim Yayma Cemiyeti Bayrampaşa Şubesi'ne aittir. İlim Yayma Cemiyeti, 1951 yılında İstanbul'da kurulmuş, kamu yararına faaliyet gösteren bir dernektir.

KPSS için cemiyetler PDF özeti olarak aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: sosyalciniz.net sitesinde "cemiyetler.pdf" dosyası bulunmaktadır. thekpss.com sitesinde cemiyetlerle ilgili bir PDF dosyası mevcuttur. Ayrıca, youtube.com'da Ramazan Yetgin'in 2025 KPSS için "Yararlı ve Zararlı Cemiyetler" başlıklı bir videosu bulunmaktadır. Bu kaynaklar, Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası kurulan yararlı ve zararlı cemiyetleri özetlemektedir.

Mehmet Esat Işık, herhangi bir cemiyet kurmamıştır. Ancak, Milli Kongre adlı oluşumun kurucuları arasında yer almıştır. Esad (Bülkat) Paşa ise, 30 Mart 1863 tarihinde Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye adlı derneği, diğer kurucularıyla birlikte kurmuştur.

İnkılap tarihi cemiyetler konu anlatımı için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Giriş: Cemiyetlerin tanımını yaparak konuya giriş yapılabilir. Kurtuluş Savaşı sırasında kurulan yararlı ve zararlı cemiyetlerin genel olarak iki ana kategoriye ayrıldığından bahsedilebilir. 2. Yararlı (Milli) Cemiyetler: Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Trakya'nın Yunanistan'a katılmasını engellemiş, Edirne ve Lüleburgaz kongrelerini düzenlemiştir. İzmir Müdafaa-i Hukuk-i Osmaniye Cemiyeti: İzmir'in işgaline karşı kurulmuş, Batı Anadolu'nun Türklüğünü duyurmuştur. Kilikyalılar Cemiyeti: Çukurova'da Fransız ve Ermeni işgallerine karşı savaşmıştır. Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti: Kurtuluş Savaşı için destek toplamıştır. Milli Kongre Cemiyeti: Milli mücadelenin haklılığını basın yoluyla dünya kamuoyuna duyurmuştur. 3. Zararlı Cemiyetler: Mavri Mira Cemiyeti: Rumlar tarafından Bizans'ı canlandırmak amacıyla kurulmuştur. Kürt Teali Cemiyeti: Doğu Anadolu'da Kürt devleti kurmayı amaçlamıştır. Wilson Prensipleri Cemiyeti: ABD mandasını savunmuştur. Sulh ve Selameti Osmaniye Fırkası: Vatanın kurtuluşunu padişah ve halifenin emirlerine uymakla mümkün görmüştür. 4. Sonuç: Tüm yararlı cemiyetlerin Sivas Kongresi'nde "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında birleştirildiğinden bahsedilebilir. Konu anlatımı, YouTube ve derstarih.com gibi kaynaklardan yararlanılarak desteklenebilir.

Fransızların işgal ettiği illerde kurulan bazı cemiyetler şunlardır: Kilikyalılar Cemiyeti. Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti. İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti. Ayrıca, Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti ve Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti gibi cemiyetler de Fransız işgali altındaki bölgelerde faaliyet göstermiştir.

Mustafa Kemal Atatürk, Milli Mücadele döneminde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilen çeşitli milli cemiyetlere katılmıştır. Bu cemiyetlerden bazıları şunlardır: Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti. Kilikyalılar Cemiyeti. Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti. Doğu Anadolu (Vilâyât-ı Şarkiyye) Müdâfaa-i Hukuk-ı Millîye Cemiyeti. Ayrıca, Mustafa Kemal Atatürk, Karakol Cemiyeti ve Milli Kongre Cemiyeti gibi diğer milli cemiyetlerle de iş birliği yapmıştır.

Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 2 Kasım 1918 tarihinde Edirne'de kurulmasıyla ilk kurulan milli cemiyet olarak kabul edilir. Bu cemiyetin amacı, Edirne'nin Yunanistan'a verilme riskine karşı bölgedeki Türk ve Müslüman nüfusun daha yoğun olduğunu tüm dünyaya duyurmak ve Batı ve Doğu Trakya'yı kapsayan bir Türk devleti kurmaktı.

Osmanlı Ressamlar Cemiyeti (daha sonra isimleri değişmiş olsa da), 1908 yılında kurulmuştur. Türk ressamlarının ilk örgütü olan cemiyet, İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra, dernek kurma özgürlüğünün kabul edilmesiyle, Ressam Ruhi'nin önerisiyle, çoğunluğu Sanayi-i Nefise Mektebi mezunu genç ressamlardan oluşan bir grup tarafından kurulmuştur.

Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti, Erzurum Kongresi'nden sonra Şarkî Anadolu Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti'nin, Sivas Kongresi'nden sonra ise Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti'nin şubesi haline gelmiştir.

Evet, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti bölgeseldir. Bu cemiyet, merkezi İstanbul'da olan Vilâyat-ı Şarkiye Müdâfaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti'nin bir parçasıdır. Daha sonra, Sivas Kongresi'nde tüm Müdâfaa-i Hukuk cemiyetleri "Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında bir araya getirilmiştir.

Sosyal bilgiler milli mücadele dönemi, üç ana döneme ayrılır: 1. Millî Mücadeleye Hazırlık Dönemi. 2. Millî Mücadelenin Fiilen Başlaması. 3. Millî Mücadelenin Sona Ermesi.

8. sınıf cemiyetler ve Kuvâ-yı Millîye, Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra başlayan işgallere karşı Türk halkının bağımsızlığını korumak için kurduğu çeşitli örgütleri ve bölgesel direniş güçlerini ifade eder. Kuvâ-yı Millîye, düşman ilerleyişini durdurmuş, düşmanı oyalayarak zayiat verdirmiş, vatansever halk tarafından bölgesel olarak kurulmuş askeri ve teknik açıdan modern ve düzenli birliklerdir. Cemiyetler ise şu şekilde sınıflandırılabilir: Yararlı (Millî) Cemiyetler: Kendi bölgelerini savunmak, bağımsızlık ve vatanseverlik duygusuyla hareket etmek amacıyla kurulmuşlardır. Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler: Bağımsız devlet kurmayı amaçlamış, bu süreçte bölgedeki Türklere saldırarak nüfus üstünlüğü sağlamaya çalışmışlardır. Millî Varlığa Düşman Cemiyetler: Tam bağımsızlık yerine manda ve himayeyi savunmuş, saltanat ve halifelik makamlarının devamını istemişlerdir. Sivas Kongresi'nde tüm direniş cemiyetleri "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında birleştirilmiştir.

Halide Edib Adıvar, Yunus Nadi ve Refik Halit Karay, 14 Ocak 1919 tarihinde kurulan Wilson Prensipleri Cemiyeti'nin kurucuları arasında yer almıştır. Bu cemiyet, Osmanlı'nın işgallere karşı durabilmesi ve varlığını devam ettirebilmesi için Amerikan mandasını savunmuştur.

Cemiyetlerle ilgili yazılı soru örnekleri aşağıdaki sitelerde bulunabilir: sosyalciniz.net. testimiz.com. sosyalbilgiler.biz. Ayrıca, youtube.com sitesinde "Cemiyetler 3 - Yararlı (Milli) Cemiyetler. Konu Değerlendirme Soruları KPSS 2023" başlıklı bir video bulunmaktadır.

Abdurrahim Rahmi Zapsu, Necip Fazıl Kısakürek'in önemli bir arkadaşı ve Büyük Doğu Cemiyeti'nin kurucu üyesidir. Zapsu, aynı zamanda Said Nursi'nin hem talebesi hem de silah arkadaşıdır.

Doğu Anadolu'da kurulan cemiyetlerden bazıları şunlardır: Şarkî Anadolu Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. Doğu Anadolu'da kurulan diğer cemiyetler arasında İzmir Müdâfaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti, İstihlası Vatan Cemiyeti ve Milli Kongre Cemiyeti de bulunmaktadır. Ayrıca, Sivas Kongresi'nde tüm müdâfaa-i hukuk örgütleri, Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti şemsiyesi altında bir araya getirilmiştir.

Mütareke döneminde kurulan bazı cemiyetler: Millî varlığa yararlı cemiyetler: Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Heyet-i Osmaniyesi; Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti; Trabzon Muhafaza-ı Hukuk-ı Milliye Cemiyeti; İzmir Müdafaa-ı Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti; Kilikyalılar Cemiyeti; Anadolu Kadınları Müdafaa-ı Vatan Cemiyeti; Milli Kongre Cemiyeti. Millî varlığa zararlı cemiyetler: Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası; Kürt Teali Cemiyeti; İngiliz Muhipler Cemiyeti; Teali-i İslam Cemiyeti; Hürriyet ve İtilaf Fırkası; Wilson Prensipleri Cemiyeti. Azınlıkların kurduğu cemiyetler: Pontus Rum Cemiyeti; Mavri Mira Cemiyeti.

Kuva-yi Milliye'nin kurulmasında etkili olan bazı cemiyetler: Trakya Paşaeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti. İzmir Müdâfaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti. İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti. Doğu Anadolu Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti. Kilikyalılar Cemiyeti. Bu cemiyetler, Mondros Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasından sonra başlayan işgallere karşı, Osmanlı Hükümeti'nin sessiz kalması üzerine, halkın vatanını korumak amacıyla kurulmuştur.