Bazlar

Anilin, organik bir bazdır, asit değildir. Anilin, bir amino grubuna (-NH2) bağlı bir fenil grubundan (-C6H5) oluşan en basit aromatik amindir.

En güçlü bazlar, genellikle organik kimyada reaktif olarak kullanılır. Bazı kullanım alanları: Sabun üretimi: Sodyum hidroksit (NaOH) sabun yapımında kullanılır. Arap sabunu üretimi: Potasyum hidroksit (KOH) Arap sabunu yapımında kullanılır. Ev temizleyicileri: Amonyaklı sıvı maddeler, yağ ve kireç sökücü olarak ev temizleyicilerinde kullanılır. Gübre ve patlayıcı madde üretimi: Amonyak (NH3) gübre ve patlayıcı madde yapımında kullanılır. Güçlü bazlar, yakıcı ve tahriş edici özelliklere sahip olduğundan, onlarla çalışırken dikkatli olunmalıdır.

Bazlar ve amonyak, bazı özellikleriyle ayırt edilebilir: Amonyak (NH3), yapısında OH- iyonu bulundurmamasına rağmen sulu çözeltisinde OH- iyonları derişiminin artışına sebep olduğu için bazik özellik gösterir. Bazlar, ele kayganlık hissi verir, acı tattadır ve turnusol kağıdını kırmızı renkten mavi renge çevirir. Bu özellikler, amonyak ve bazları genel hatlarıyla ayırt etmek için kullanılabilir. Ancak, kesin ayrım için kimyasal testler ve ölçümler yapılması önerilir.

Mg(OH)2 (magnezyum hidroksit), yapısında hidroksit (OH-) iyonu bulundurduğu için bazdır. Bazlar, kırmızı turnusol kağıdının rengini maviye çeviren, asitler ile reaksiyona girerek nötralleşme tepkimesi veren ve amfoter metallerle reaksiyona girdiğinde hidrojen gazı çıkan maddelerdir.

Sabunlu su ve deterjanlı su, içerdikleri sodyum hidroksit (NaOH) veya potasyum hidroksit gibi bazik maddeler nedeniyle bazik özellik gösterir. Sabun, yağ asitlerinin bir baz ile tepkimeye girmesi sonucu oluşur. Bir maddenin bazik olması, pH değerinin 7'den büyük olması anlamına gelir.

pH değeri tam 14 olan bazlara örnek olarak sodyum hidroksit (NaOH) ve potasyum hidroksit (KOH) verilebilir. pH ölçeği 0 ila 14 arasında değer alır ve 7 nötr noktayı temsil eder.

Koroziv ve kostik maddeler, güçlü alkaliler ve asitlerden oluşan, ciltte ve diğer canlı dokularda tahriş, yanık veya ciddi hasara yol açan maddelerdir. Koroziv maddeler: Alkaliler. Asitler. Kostik maddeler, genellikle ev temizlik ürünleri olarak yaygın kullanılan ve çocuklarda sıkça kazara, yetişkinlerde ise intihar amacıyla alınan kimyasallardır. Koroziv madde maruziyetleri dermal, oküler, inhalasyon ve oral yollarla meydana gelebilir. Koroziv madde alımından şüphelenilen durumlarda, derhal 112 aranmalı ve hastanın gözlenmesi, hava yolu, solunum ve dolaşımın stabilizasyonu sağlanmalıdır.

Tuz, asit ve bazları nötrleştirir çünkü bir asitle bir bazın tepkimesi sonucu oluşur. Bu tepkimede, bazdaki artı yüklü iyon (katyon) ile asitteki eksi yüklü iyon (anyon) birleşerek tuzu meydana getirirken, su da açığa çıkar. Bu nedenle, tuzun varlığı, asidin asitlik özelliklerini ve bazın bazlık özelliklerini ortadan kaldırarak, yani nötrleştirerek, ortamı nötr hale getirir.

10. sınıf kimya dersinde ele alınan karışımlar, asitler, bazlar ve tuzlar şu şekilde tanımlanabilir: Karışımlar. Asitler. Bazlar. Tuzlar. Bu konularla ilgili daha fazla bilgiye aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: acikders.ankara.edu.tr; youtube.com; tr.khanacademy.org; bingol.edu.tr.

Ait baz tüm bileşiklerin tablosuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, bazı bazik bileşikler şunlardır: Sodyum hidroksit (NaOH). Potasyum hidroksit (KOH). Kalsiyum hidroksit (Ca(OH)2). Amonyak (NH3). Sodyum siyanür (NaCN). Potasyum 2 (K2). Bazlar, suda çözündüklerinde ortama OH– iyonu veren maddelerdir.

Ca(OH)2 (kalsiyum hidroksit) güçlü bir bazdır. Suda çözündüğünde tamamen kalsiyum iyonlarına (Ca2+) ve hidroksit iyonlarına (OH-) ayrışır, bu da çözeltide yüksek konsantrasyonda hidroksit iyonları oluşmasına neden olur.

Bazı asit-baz istisnaları: NH3 (Amonyak): H+ iyonu bulundurmasına rağmen zayıf bir bazdır. CH3COOH (Asetik Asit, Sirke Asidi): OH- iyonu içermesine rağmen zayıf bir asittir. Su (H2O): Hem asit hem de baz gibi davranabilen amfoterik bir maddedir. Alüminyum Hidroksit (AlOH3) ve Çinko Hidroksit (ZnOH2): Metal hidroksit olup amfoterik özellik gösterebilir. Metal Oksitler (CaO, Na2O): Genellikle bazik özellik gösterir, ancak Brønsted-Lowry veya Arrhenius tanımlarına uymaz. Ametal Oksitler (CO2, SO2): Genellikle asidik özellik gösterir, ancak Brønsted-Lowry veya Arrhenius tanımlarına uymaz. Bor Triflorür (BF3): Proton içermeyen, ancak asit gibi davranan bir maddedir. Ayrıca, Lewis tanımı, diğer tanımların aksine proton transferi gerektirmez ve bu tür maddeleri daha geniş bir şekilde sınıflandırabilir.

H2SO3 (sülfüröz asit) ve H2SiO3 (metasilikik asit) asit olarak sınıflandırılır.

Evet, kuvvetli asitlerin konjuge bazları zayıftır. Bunun nedeni, kuvvetli asitlerin protonlarını kolayca vermeleri ve bu nedenle konjuge bazlarının proton alma eğilimlerinin düşük olmasıdır.

CH3CH2NH2 (etilamindir) zayıf bir baz olarak kabul edilir.

Koroziv madde örnekleri şunlardır: 1. Asitler: Sülfürik asit, hidroklorik asit, nitrik asit, asetik asit. 2. Bazlar: Sodyum hidroksit, potasyum hidroksit, amonyak. 3. Diğer koroziv maddeler: Klor, brom, çamaşır suyu, lavabo açıcılar, pil sıvıları. Bu maddeler, temas ettikleri yüzeylerde kimyasal reaksiyonlara neden olarak malzemenin yapısal bütünlüğünü bozabilir ve ciddi hasara yol açabilir.

Asitler ve bazlar genellikle metal, mermer, cam ve plastik gibi maddeleri aşındırır. Ancak, asitler ve bazların aşındırmadığı bazı maddeler: Soy metaller: Altın (Au) ve platin (Pt) asitlerle tepkimeye girmez. Yarı soy metaller: Bakır (Cu), gümüş (Ag) ve cıva (Hg) derişik H2SO4 ve HNO3 çözeltileri ile tepkime verir, ancak H2 gazı oluşturmazlar. Amfoter metaller: Zn, Pb, Al, Sn ve Cr gibi metaller tüm asitlerle ve kuvvetli bazlarla tepkimeye girerek H2 gazı oluştururlar. Hidroflorik asit (HF): Camı aşındıran tek asittir. Ayrıca, HCl, HNO3, H2SO4 gibi asitler cam ve plastik şişelerde saklanarak depolanır.

Kuvvetli asit ve bazlarda pH hesaplama şu formüllerle yapılır: Kuvvetli Asitler: 1. pH = -log[H⁺] formülü kullanılır. Örnek: 0,001 M HCl çözeltisinin pH değerini hesaplamak için: - HCl(aq) ⇌ H⁺(aq) + Cl⁻(aq) denklemine göre, [H⁺] = 0,001 M olur. - pH = -log[0,001] = 3 çıkar. Kuvvetli Bazlar: 1. pOH = -log[OH⁻] formülü kullanılır. Örnek: 0,0005 M Ca(OH)₂ çözeltisinin pOH değerini hesaplamak için: - Ca(OH)₂(aq) ⇌ Ca²⁺(aq) + 2OH⁻(aq) denklemine göre, [OH⁻] = 0,0005 M olur. - pOH = -log[0,0005] = 3 çıkar. pH + pOH = 14 ilişkisi de her zaman geçerlidir.

Amfoter maddeler, hem asitlerle hem de bazlarla tepkimeye girerler. Asitlerle tepkimeleri: Amfoter metaller asitlerle tepkimeye girdiğinde tuz ve H2 gazı oluşur. Bazlarla tepkimeleri: Amfoter metaller kuvvetli bazlarla tepkimeye girdiğinde de tuz ve H2 gazı oluşur. Örnek tepkimeler: Zn(OH)2 + 2 H+ → Zn2+ + 2H2O (çinko hidroksitin asitle tepkimesi); Al(k) + 3NaOH(suda) → Na3AlO3(suda) + H2(g) (alüminyumun bazla tepkimesi). Amfoter maddeler, tepkimeye girecekleri maddeye göre asit ya da baz gibi davranırlar.

İyonlar, asitler, bazlar ve mineraller farklı türlerde inorganik bileşiklerdir: 1. İyonlar: Moleküller arası kohezyon kuvveti sayesinde çeşitli biyolojik süreçlerde rol oynarlar. 2. Asitler: Suda çözündüklerinde hidrojen iyonu (H⁺) veren maddelerdir. 3. Bazlar: Suda çözündüklerinde hidroksit iyonu (OH⁻) veren bileşiklerdir. 4. Mineraller: Canlılar tarafından üretilemeyen, dışarıdan alınan inorganik maddelerdir.