Atasözleri

"Öfkeyle kalkan zararla oturur" atasözü, öfkelendiğinde akıl ve mantıktan uzaklaşıp duygularıyla hareket eden, kendini kontrol edemeyen ve sağlıklı düşünemeyen kişinin yaptığı davranışların nasıl bir sonuç doğuracağını hesap edemeyeceğini ve sonunda bu yanlış davranışların zararını göreceğini anlatır. Örneğin, bir insan en çok öfkeli anında hata yapmaya müsait olduğu için ağzından çıkan sözlerin hesabını yapamaz.

Evet, "terzi kendi söküğünü dikemez" atasözü gerçek anlamlıdır. Bu atasözü, bir kişinin uzmanlığını kullanarak başkalarına yararlı olduğu halde, aynı uzmanlığı kendi yararına kullanmaya olanak bulamaması veya kendini ihmal etmesi anlamına gelir. Örneğin, mesleğinde başarılı bir terzi, kendi evinde kıyafet onarımıyla ilgilenmeyebilir. Ayrıca, bu atasözü soyut bir anlam da kazanmıştır.

“Üzüm üzüme baka baka kararır” atasözü, insanların birlikte çok fazla zaman geçirdikleri kişilerin huylarından, suyundan, davranışlarından etkilenerek birbirlerine benzemeleri olayı üzerine söylenmiştir.

En güzel kahve sözünün kime ait olduğu konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, kahveyle ilgili güzel sözler söyleyen bazı ünlü kişiler şunlardır: Hugh Jackman: "Bana göre dünyanın en güzel icatlarından bir tanesi taze kahve kokusudur". Jackie Chan: "Kahve, kendiliğinden bir dildir". Napoléon Bonaparte: "Hissiz kalmaktansa kahveyle acı çekmeyi tercih ederim". T.S. Eliot: "Bir fincan kahvenin 40 yıl hatırı vardır" (Türk atasözü). Hugh Laurie: "Dünyanın en güzel icatlarından birinin taze kahve kokusu olduğuna dair bahse girebilirim".

İki karpuz bir koltuğa sığmaz atasözü, bir kişinin aynı anda iki büyük işi yapamayacağını anlatır. İki cambaz bir ipte oynamaz atasözü ise aynı ölçüde iki kurnaz insanın birlikte iş yapamayacağını anlatır. Atasözleri, anonim olup, uzun deneme ve gözlemlere dayanarak nesilden nesile aktarılmıştır.

"Ne ekersen onu biçersin" atasözü, yapılan her doğru veya yanlışın mutlaka eşit düzeyde karşılığı olacağı anlamına gelir. Bu atasözü, insanların yaşamlarındaki seçimlerinin sonuçlarına işaret eder. Örnek cümleler: "İnsanlar, hayatta ne ekerlerse onu biçerler, yani ne kadar çalışırlarsa, başarıları da o kadar büyük olur." "Dürüst olmayan bir insanın, yalan söylemekten kaçınmaması halinde, başkalarının güvenini kaybetmesi kaçınılmazdır." "Çevre kirliliği ile ilgili sorunlar, insanların doğal kaynaklara ne kadar dikkat ettiklerine bağlıdır."

"Kurt kışı geçirir ama yediği ayazı unutmaz" atasözü, yaşanılan zorlukların ve yapılan haksızlıkların asla unutulmayacağını ifade eder. Bu atasözü, genellikle intikam ve kin duygularıyla ilişkilendirilir.

"Herkes yediğinden ikram eder" sözü, Yavuz Sultan Selim'e aittir. Bu söz, İran hükümdarı Şah İsmail'in, Yavuz Sultan Selim'e gönderdiği hediye sandığının içine insan dışkısı koymasına karşılık olarak söylenmiştir.

Aile ve akraba ile ilgili bazı atasözleri: "Akraba idik akrep olduk biz bize, ayrı düştük bakmaz olduk yüz yüze". "Akraba ile ye iç, alışveriş etme". "Et tırnaktan ayrılmaz". "Baba eder, oğul öder". "Oğlan dayıya, kız halaya çeker". "Ana gibi yâr olmaz, Bağdat gibi diyar olmaz". "İyi evlat babayı vezir, kötü evlat rezil eder". "Gelin çiçek, her dediği gerçek; kaynana yılan, her dediği yalan". "Kardeş kardeşi atmış, yar başında tutmuş".

"Yuvarlanan taş yosun tutmaz" atasözü, sürekli iş değiştiren veya istikrarlı bir yaşam sürdüremeyen kişilerin herhangi bir yerde başarı sağlayamayacağını ifade eder. Bu atasözünde taşın yuvarlanması, istikrarsızlığı ve sabit kalmamayı; yosun tutmaması ise başarı veya köklü bir düzen sağlayamamayı simgeler. Ancak, gerçek hayatta bir taşın yosun tutmaması, onun sabit durmamasına, yani yuvarlanmasına bağlıdır. Bu, atasözünün bilinen gerçek anlamıdır. Atalarımız, bu metafordan hareketle insanlara, bir konuda kararlı olmanın ve sebat etmenin önemini vurgulamak istemişlerdir.

"Düşmek kazadır, yerde kalmak ise bir seçimdir" ifadesi, insanın başına gelen olayların kaderle, kişinin kendi tutumunun ise seçimle ilgili olduğunu ima eder. Bu söz, Twitter'da @saintofthesemt kullanıcı adına sahip bir hesap tarafından 11 Ağustos 2022 tarihinde paylaşılmıştır.

"Kişi sevdiği ile beraberdir" sözü, Hz. Muhammed'e (s.a.v.) atfedilen bir hadis-i şeriftir. Bu hadisin farklı rivayetleri bulunmaktadır: Ebû Mûsâ el-Eş'arî'den rivayet edilen versiyonda, bir sahabe Hz. Peygamber'e, bir topluluğu seven ancak onların seviyesine erişemeyen bir kişinin durumunu sorar, Hz. Peygamber de "Kişi, sevdiği ile beraberdir" der. Abdullah b. Mes'ûd'dan rivayet edilen versiyonda ise bir kişi, bir topluluğu sevdiğini ancak onların amellerini işleyemediğini söyler, Hz. Peygamber yine "Kişi, sevdiği ile beraberdir" cevabını verir. Bu hadis, insanların dünyada sevdikleri kişilerle ahirette de birlikte olacaklarını ifade eder.

Belaların en büyüğü, peygamberlere, sonra evliyaya, sonra diğer has kullara gelir. Bu ifade, bir hadis-i şerifte geçmektedir. Ayrıca, Sehl b. Abdullah Tüsterî'ye göre, insanların müptela olduğu belaların en büyüğü; ahiret ve dünya işiyle meşgul olmayıp, boş oturmaktır.

"Damlaya damlaya göl olur" atasözü, tasarruf ile ilgilidir. Bu atasözü, küçük tasarrufların zamanla büyük bir birikime dönüşebileceğini ve tutumlu olmanın önemini vurgular. Atasözü, aynı zamanda yardımlaşma ile de ilişkilendirilebilir; örneğin, sigara veya alkol gibi maddelere bağımlı olup da bu maddelerden vazgeçen kişilerin, biriktirdikleri parayla fakir öğrencilere burs vermesi veya ihtiyaç sahibi insanlara yardım etmesi durumu.

Korku ile ilgili bazı atasözleri ve anlamları: Korkunun ecele faydası yoktur. Korkulu rüya görmektense uyanık yatmak yeğdir. Korku dağları bekletir. Kork Allah’tan korkmayandan. Islanmışın yağmurdan korkusu olmaz. Korkak bezirgan ne kâr eder, ne ziyan. Korkak tavuk darı göremez. Korku, akıl karartır. Korkarak pişmek, karnını doyurmaz. Adam adamdan korkmaz, utanır.

"Öfkenin öncesi delilik, sonu pişmanlıktır" atasözü, öfkenin kişinin mantığını kaybetmesine ve yaptığı şeylerin sonuçlarını düşünememesine yol açtığını, bunun da pişmanlıkla sonuçlanabilecek kalıcı zararlara yol açtığını ifade eder. Öfke anında kişi ne yaptığını bilmez ve ne yapacağını tasarlayamaz; o an içinden ne geliyorsa onu söyler ve yapar. Ayrıca, "son pişmanlık fayda etmez" atasözü de insanların yapacakları kararlarda dikkatli olmaları, hatalardan önce düşünmeleri ve hareket etmeleri gerektiğini vurgular.

En ağır delikanlı sözlerinden biri şu şekilde olabilir: > "Ağırdır sözlerim her delikanlı dinlesin. Ağır abidir ismim fazla racon kesmeyin, şeklimiz vardır alemde sesinizi kesin. Bizi dinleyin rahat edin". Diğer örnekler arasında şu sözler de yer alabilir: "İhanetin nedeni olmaz, bedeli olur". "Delikanlılık ne racon kesmek ne adam öldürmek ne de haraç kesmektir. Delikanlılık akşam olunca evine ekmek götürmektir". "İki şey yıkar insanı: Dostundan gelen ihanet, düşmanından gelen merhamet".

En ağır racon sözlerinden biri olarak şu sözler örnek verilebilir: "İnsanlar değişmez, değişen tek şey çıkarlarıdır". "Bazı insanların içini görmek için bazen kırmak gerekir". "Ürettiğin her bahane, rakiplerine seni geçmeleri için fırsat olarak geri döner". "Bozuk mayadan peynir tutmaz". "Hıyardan güzel cacık yapılır ama tutup da muhallebi yapamazsın". "Varlıklarıyla övünenlerde ölür, sen namınla övün, sen ölsen bile namın yaşar". Bu tür sözler, genellikle sert ve etkileyici ifadelerle dikkat çeker. Ancak, bu tür sözlerin kullanımı ve etkisi kişisel algılara göre değişebilir.

Tabiat ile ilgili bazı atasözleri: Lodosun gözü yaşlı olur. Yuvarlanan taş yosun tutmaz. Rüzgâra tüküren kendi yüzüne tükürür. Rüzgâr eken, fırtına biçer. Bağa bak üzüm olsun, yemeye yüzün olsun. Balta değmedik ağaç olmaz. Baş kes, yaş kesme. Bostan yeşil iken pazarlığa oturulmaz. Üzüm üzüme baka baka kararır. Mart kapıdan baktırır, kazma-kürek yaktırır.

Psikolojide kullanılan atasözleri ve deyimlerin önemli olmasının bazı nedenleri: Kültürel yerelleşme ve terapötik etki: Atasözleri ve deyimler, psikoterapinin etkinliğini artırabilir ve danışanların kendi tarzlarını belirlemelerine yardımcı olabilir. Düşünce ve davranışları etkileme: Atasözleri, bireylerin olaylara karşı düşünme reflekslerini geliştiren hazır kalıplardır ve onların düşünce ve davranışları üzerinde etkili olabilir. Pozitif psikoloji ve iyi oluş: Pozitif psikoloji kavramlarını barındıran atasözleri, bireylerin iyi oluşuna katkı sağlayabilir. Toplumsal ve bireysel bellek: Atasözleri, toplumun kültürel kodlarını ve bireylerin ortak tecrübelerini yansıtır, bu da onları psikolojik araştırmalar için değerli kılar.