Akımlar

Lirizm, şiir sanatında duyguların yoğun ve coşkulu bir şekilde dışa vurumudur. Lirizm ve romantizm arasındaki bazı farklar: Köken: Lirizm, Antik Yunan edebiyatında başlamış ve günümüze kadar gelmiştir. Odak: Lirizm, bireysel duyguların içten geldiği gibi, coşkulu ve etkili bir dille anlatılmasını ifade eder. Edebi Türler: Romantizmde epik şiir gözden düşerken, lirik şiir önem kazanır. Lirizm ve romantizmin bazı ortak özellikleri: Duygusallık: Her iki akım da duyguların ön planda olduğu eserleri kapsar. Bireysellik: Klasik anlayışın genel insan anlayışını reddeder ve bireyi öne çıkarır.

Lirizm, şiir sanatında duyguların yoğun ve coşkulu bir şekilde dışa vurumudur. Lirizm ve romantizm arasındaki bazı farklar: Köken: Lirizm, Antik Yunan edebiyatında başlamış ve günümüze kadar gelmiştir. Odak: Lirizm, bireysel duyguların içten geldiği gibi, coşkulu ve etkili bir dille anlatılmasını ifade eder. Edebi Türler: Romantizmde epik şiir gözden düşerken, lirik şiir önem kazanır. Lirizm ve romantizmin bazı ortak özellikleri: Duygusallık: Her iki akım da duyguların ön planda olduğu eserleri kapsar. Bireysellik: Klasik anlayışın genel insan anlayışını reddeder ve bireyi öne çıkarır.

Fovizm, 20. yüzyılın başlarında Fransa'da ortaya çıkan ve cesur renk kullanımı, serbest fırça darbeleri ve soyut anlatım teknikleriyle dikkat çeken bir sanat akımıdır. Akımın adı, Fransızca "fauves" kelimesinden türetilmiştir; bu kelime "vahşi hayvanlar" anlamına gelir.

Evet, empresyonizm ve izlenimcilik aynı anlama gelir. İzlenimcilik veya empresyonizm, 19. yüzyılın sonunda Fransa’da ortaya çıkan ve sanat dünyasında devrim yaratan bir sanat akımıdır. Bu akım, özellikle 1870’li yıllarda ortaya çıkan ve geleneksel sanat anlayışına meydan okuyan bir yaklaşımdır. Empresyonist sanatçılar, doğal manzaraları, gündelik yaşam sahnelerini ve şehir manzaralarını anlık etkilerle ve ışıkla oynamalarına dayanarak tasvir etmişlerdir. Empresyonizmin amacı, doğrudan gerçekliği değil, anlık izlenimleri ve ışık oyunlarını resmetmektir.

Oportünizm ve pragmatizm aynı şey değildir, ancak aralarında bazı benzerlikler ve farklılıklar bulunmaktadır. Pragmatizm, faydacılık anlamına gelir ve insanın faydacı ve yararcı olabileceği düşüncesini ifade eder. Her oportünistin pragmatik olduğu söylenebilirken, bunun tersi doğru değildir.

Kınalızade Ali Efendi, belirli bir akıma mensup olmaktan ziyade, Türk ahlakçılarından biri olarak kabul edilir. Eserlerinde Aristo'dan etkilenmiş, ancak bazı konularda farklı görüşler benimsemiştir. Kınalızade Ali Efendi'nin ait olduğu belirli bir akım yerine, çeşitli felsefi ve tasavvufi perspektifleri harmanlayan bir düşünce yapısına sahip olduğu söylenebilir.

Kemal H. Karpat, belirli bir akıma mensup olmaktan ziyade, disiplinlerarası çalışmaları ve multidisipliner yaklaşımıyla tanınan bir tarihçi ve sosyal bilimcidir. Karpat, Osmanlı tarihi ve modern Türkiye üzerine yaptığı çalışmalarda, sosyal tarih perspektifini benimsemiş ve belge tarihçiliğinin yanı sıra, toplumsal, siyasal dönüşümlerin köklerini ve bu süreçlerin kültürel sonuçlarını analiz etmiştir. Ayrıca, Karpat'ın çalışmaları, Karl Marx'tan Max Weber'e kadar uzanan eklektik bir yönteme dayanmaktadır.

Egzistansiyalist (varoluşçu) sanat akımı, 20. yüzyılda ortaya çıkan ve bireyin varoluş sorununu ele alan bir felsefi akımın sanata yansımasıdır. Egzistansiyalist sanatın bazı özellikleri: Konu: Sanatçılar, yapıtlarında insanın kendisini aşması gerektiği, hür olmaya mecbur olduğu gibi konuları işlemiştir. Teknik ve biçim: Biçim, teknik kullanımı, renk ve ışık kullanımı bakımından ayırt edici bir özelliği yoktur; daha çok ele aldığı konu bakımından sanatı etkilemiştir. Temsilciler: Amerikan Soyut Dışavurumculuk, İnformel sanat ve COBRA grubunun eserlerinde yabancılaşma ve insanlık durumu karşısındaki endişe temaları görülür. Önemli temsilciler: Jean Paul Sartre, Albert Camus, Andre Gide, Samuel Beckett, Franz Kafka.

Victor Hugo, romantizm akımına mensuptur. Hugo, gençliğinde François-René de Chateaubriand gibi romantizmin öncü yazarlarından etkilenmiştir. Hugo'nun romantizm akımına mensup olmasının bazı nedenleri şunlardır: Duyguların yansıması. Farklı sosyal sınıflara yer verme. Sade dil kullanımı.

Oktay Sinanoğlu, belirli bir akıma mensup olmaktan ziyade, kuantum kimyası, moleküler biyoloji ve matematik alanlarında önemli çalışmalar yapmış bir Türk bilim insanıdır. Sinanoğlu, Türkçe'nin bilim dili olarak kullanılması gerektiğini savunmuş ve bu konuda çeşitli eserler yazmıştır.

Modern Türk şiiri şu akımlara ayrılır: Tanzimat Dönemi Şiiri (1860-1896). Serveti Fünun Edebiyatı (Edebiyat-ı Cedide) Şiiri (1896-1901). Fecr-i Ati Şiiri (1909-1912). Milli Edebiyat Dönemi Şiiri (1911-1923). Beş Hececiler (1914-1923). Yedi Meşaleciler Şiiri (1928-1935). Saf (Öz) Şiir. Toplumcu Gerçekçiler. Garip Akımı (Birinci Yeni) (1941). İkinci Yeni Akımı (1950). Ayrıca, modern Türk şiirinde Garip (Birinci Yeni) ve İkinci Yeni akımları, krizleri aşma süreçleri ve şiirde yeni mecralar belirlemeleriyle birer kırılma olarak kabul edilir.

Eric Hobsbawm, Marksist tarihçilik akımına mensuptur. Ayrıca, çalışmalarında Sosyal Tarih, Modernite Teorisi, Devrimci Akım gibi akımlardan da etkilenmiştir.

Antoine de Saint-Exupéry, romantik, sembolist ve gerçekçi edebiyat akımlarının etkilerini eserlerinde harmanlayarak kendi tarzını yaratmış bir yazardır. Sembolist akım: En ünlü eseri "Küçük Prens"te, gerçeküstü unsurlara yer vererek sembolist bir yapı kullanmıştır. Gerçekçi akım: Pilotluk kariyerinden esinlenerek yazdığı eserlerde, gerçeklikle iç içe geçen bir anlatım dili kullanmıştır. Romantik akım: Eserlerinde aşk, özlem ve umut gibi romantik temalar bulunmaktadır. Dolayısıyla, Saint-Exupéry'yi tek bir akıma dahil etmek zordur.

Ekspresyonizmin (dışavurumculuk) amacı, bireysel duyguları, içsel hisleri ve ruhsal tepkileri sanat yoluyla ifade etmektir. Bu akım, 20. yüzyılın başlarında, özellikle Almanya’da, toplumsal gerilimlerin ve hızlı sanayileşmenin etkisiyle bireyin yalnızlaşması ve topluma yabancılaşması gibi temaları işlemek amacıyla ortaya çıkmıştır. Ekspresyonist eserler, sanatçının iç dünyasını, kaygılarını, yalnızlığını ve yaşadığı çağın karmaşasını yansıtır. Ekspresyonizmin diğer amaçları arasında: İç gözlem: Sanatçılar, kendi içlerine kapanıp kendilerini gözlemlemiş ve iç gözleme önem vermişlerdir. Toplumsal eleştiri: Bazı ekspresyonist eserler, toplumsal eleştiri veya sanatçının zamanındaki sosyal, politik veya kültürel sorunlara tepki olarak ortaya çıkmıştır. Yeni bir gerçeklik arayışı: Ekspresyonistler, dış gerçekliğin asıl gerçeğe ulaşmanın önünde bir set olduğunu düşünmüş ve asıl gerçeğin insanın içinde gizli olduğunu savunmuşlardır.

Turgut Cansever, belirli bir mimari akıma mensup olmaktan ziyade, bölgeselcilik (vernacularism ve modern regionalism) ve tarihselcilik (historicism) akımlarıyla ilişkilendirilir. Cansever, mimarlığın teknik bir mesleğin sınırlarının ötesine geçen, varoluşsal anlamlar ile yüklü bir disiplin olduğunu savunur. Ayrıca, Alman filozof Nicolai Hartmann’ın kurduğu Yeni Ontoloji akımının varlık tasarımı, Cansever’in mimarlık söyleminde esastır.

10. sınıfta öğretilen bazı edebiyat akımları şunlardır: Klasisizm. Romantizm. Realizm (Gerçekçilik). Natüralizm. Parnasizm. Sembolizm (Simgecilik). Ayrıca, fütürizm, egzistansiyalizm, dadaizm, sürrealizm gibi akımlar da edebiyat müfredatında yer alabilir.

Rıfat Ilgaz, toplumcu gerçekçi sanat akımına mensuptur. 1940'lı yıllardan itibaren toplumu ve toplumun meselelerini ele alan toplumcu sanat anlayışına yönelmiştir. Sınıf (1944) adlı ikinci kitabı ise sıkıyönetimce toplatılmış ve bu nedenle tutuklanmıştır. Ilgaz, 1940 kuşağı şairleri arasında yer almış, ancak kendi şiir anlayışını ortaya koyarak bu kuşaktan farklı bir yaşam çizgisi ve şiir anlayışı geliştirmiştir.

Ekspresyonizme (dışavurumculuk) bu ismin verilmesinin sebebi, sanatçının duygularını ve iç dünyasını renk, çizgi, düzlem ve kütle aracılığıyla dışa vurmasıdır. Bu akım, 20. yüzyılın başlarında, endüstri çağı toplumunda değişen insan profilinin yaşadığı bunalımları dışa vurmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Ekspresyonistler için sanat, güzel, zarif, süsleyici ve işlevsel olmak yerine protestocu, isyan edici ve reddedici olarak kabul edilir. Ayrıca, "ekspresyonizm" kelimesi, Almanca kökenli "Expressionismus" kelimesinden türemiştir.

Suat Derviş, toplumcu gerçekçi edebiyat akımının önemli temsilcilerinden biridir. Yazın hayatının ilk yıllarında bireysel konulara ağırlık vermiş, ancak gazetecilik kimliği sayesinde yaşamın gerçekleriyle yüzleştikten sonra bu akıma yönelmiştir.

Post-modern sanat akımlarından bazıları şunlardır: Performans sanatı. Enstalasyon sanatı. Kavramsal sanat. Pop sanat. Yeni gerçekçilik. Post-modern sanat akımlarının hangi tarihlerde ve nerede yapıldığı ile ne tür bir kategoriye girdiği açık olarak belirlenmiş bir şey değildir.