Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan din felsefesi dersinin dördüncü ünitesi olan "Tanrı'nın Varlığının Delilleri" konusunu ele alan eğitim içeriğidir.
- Video, tanrı'nın varlığına yönelik kanıt arama çabalarının tarihsel gelişiminden başlayarak, ontolojik, kozmolojik, teolojik, dini tecrübe ve ahlaki delilleri detaylı olarak incelemektedir. Her bir delil için tarihsel gelişimi, temel prensipleri, eleştirileri ve savunucuları anlatılmakta, ardından soru-cevap formatında öğrencilerin sorularına cevaplar verilmektedir.
- Videoda Aziz Anselm, Descartes, Kant, Norman Malcolm, Platon, Aristoteles, Gazali ve Thomas Aquinas gibi önemli filozofların tanrı varlığını kanıtlama delillerine katkıları ele alınmakta, ayrıca İslam düşüncesinde hudus delili, imkan delili ve düzen delili gibi özel versiyonlar da incelenmektedir.
- 00:05Tanrı'nın Varlığının Delilleri
- Din felsefesi dersinin dördüncü ünitesi "Tanrı'nın Varlığının Delilleri" konusunu ele almaktadır.
- Tanrı'nın varlığına yönelik kanıt ortaya koyma çabaları felsefi düşüncede oldukça gerilere kadar gitmektedir.
- Yunan filozofları, çok tanrılı dini gelenekten hoşnutsuz olup daha rasyonel bir din anlayışına yönelerek tanrı'nın varoluşu ile ilgili felsefi kanıtlar geliştirmeye başlamışlardır.
- 01:10Tanrı'nın Varlığına Kanıt Aramaya İtici Nedenler
- İnsanları tanrı'nın varlığına kanıt aramaya iten nedenler arasında din ve kutsal metinlerde tanrı'nın varlığı ile ilgili ifadelerin bulunması ve bu metinlerin kendilerini savunma ve yayma düşüncesine sahip olması bulunmaktadır.
- Dogmatik olmayan bir zihnin tatmin olabilmek için bu tür kanıtlar talep etmesi ve inanmış olduğu dini rasyonel temellere oturtma çabası da önemli bir neden olarak gösterilmektedir.
- Bilim ve felsefeden gelebilecek yeni düşünce ve değerlendirmeler karşısında din ve inancın kendini savunma durumunda kalması ve tanrı'nın inancına karşı ortaya konulan argümanlara cevap verme düşüncesi de insanları tanrı'nın varlığına kanıt aramaya iten nedenlerdendir.
- 03:13Tanrı'nın Varlığına Kanıt Arama Çabası
- Tanrı'nın varlığına kanıt arama çabası bir akıl yürütmedir ve öncüllerde hareketle bir sonuca gidilmektedir.
- Öncüller doğru kabul edilen bilgilerdir ve kanıtlar ancak doğru öncüllere dayanırsa sonuçlarının doğru olduğunu ortaya koyar ve geçerliliklerini ispatlamış olurlar.
- Tanrı'nın varlığı hakkında geleneksel ya da klasik diyebileceğimiz akıl argümanları kaynakları bakımından üç ana grupta toplanabilir: sırf akıldan çıkarılan ontolojik delil, dış alemden çıkarılan deliller ve insanın manevi veya ruhi aleminden çıkarılan deliller.
- 04:38Ontolojik Delil
- Ontolojik delil, dünya ile ilgili bir olgudan yola çıkmayıp salt tanrı kavramının analizi ya da eleştirisine dayanan bir delil olarak karşımıza çıkmaktadır.
- Bu delil, tanrı ile ilgili diğer delillerin dünyanın ve dünyadaki nesnelerin ve organizmaların doğasına ilişkin gözlemlere dayandığı yerde gözleme hiç yer vermeyip tümüyle akla dayanmak bakımından farklılık göstermektedir.
- Ontolojik delil, gözlemden bağımsız biçimde yetkin bir varlık olarak tanrı'nın tanımından hareket edilmekte, kısaca tanrı kavramının analizi yapılarak tanrı'nın varlığı kanıtlanmaya çalışılmaktadır.
- 06:28Aziz Anselm ve Ontolojik Delil
- Ontolojik delinin tarihi kökleri İslam felsefesine kadar geri gitmekle beraber, onu bir delil şekli içinde dile getirdikten sonra felsefeye mal eden tanınmış Hristiyan ilahiyatçısı Aziz Anselm olmuştur.
- Aziz Anselm, Aristo mantığını kullanarak ilahiyat meselelerine açıklık getirmeye çalışan ilk filozoflar arasında yer almaktadır.
- Anselm'e göre tanrı'nın varlığı, tanrı kavramının tahlilinden çıkar ve tanrı, kendisinden daha mükemmeli tasavvur edilmeyen varlıktır.
- 08:01Ontolojik Delilin Mantığı
- İnsanda böyle mükemmel bir varlık fikri mevcuttur ve kalbinde tanrı yoktur diyen bir aptal da dahi bu fikir vardır.
- Tanrı için kendisinden daha mükemmeli tasavvur edilemeyen varlık dediğimize göre, ona zihin dışında bir varlık atfetmediğimiz de bu tarife ters düşer.
- Bu delil ontolojik delilin birinci şekli olarak kabul edilir ve önermelerle şu şekilde gösterilebilir: birinci önerme: tanrı ile en yüksek derecede kemale sahip bir varlık kastedilmektedir; ikinci önerme: varlık bir kemaldir; o halde tanrı vardır.
- 09:50Ontolojik Delil
- Kant'ın eleştirilerinde ciddi yara alan ontolojik delil, modern din felsefesinin Karl Harts Horn, Norman Malcolm ve Alvin Plantinga'nın çalışmalarıyla tekrar canlanmaya başlamıştır.
- Descartes'in ontolojik delilinde, açık ve seçik fikirlerden hareketle ve onların analizi ile metafizik hakikatlere ulaşılabileceği savunulur.
- Descartes'e göre, mükemmel bir tanrı fikri varsa, bu deliyle tanrı mevcuttur.
- 11:27Kant ve Diğer Filozofların Eleştirileri
- Kant ve diğer filozoflar tarafından ileri sürülen meşhur itiraz, bir varlığın mevcudiyetinin bir nitelik olarak düşünülemeyeceği şeklindedir.
- Diğer yaygın itiraz ise, Anselm'in delilin sadece tanrının tanımına ilişkin bir şey söylediği, fakat onun hakkında tatmin edici bir şey söyleyemediği iddiasıdır.
- Norman Malcolm gibi felsefeciler, Anselm'in aslında iki delil geliştirdiğini ileri sürerek onu savunmaktadırlar.
- 13:40Malcolm'un Ontolojik Delili
- Malcolm'un delili, tanrı tanım olarak sadece var olan bir varlık olmadığını, ne varlığa başlayabilir ne de var olmaktan çıkabileceğini savunur.
- Eğer tanrı varsa onun varlığının zorunlu olduğu, yoksa var olmasının imkansız olduğu sonucu çıkmaktadır.
- Malcolm'un delili şu şekilde formüle edilebilir: Eğer tanrı var değilse, onun varlığı mantıken imkansızdır; eğer tanrı varsa onun varlığı zaten onun varlığı mantıken zaruridir.
- 15:01Ontolojik Delilin Önemi
- Ontolojik delil bir takım zorlukları bünyesinde taşısa da, en azından teizmin makul olduğu olduğunu göstermesi açısından son derece önemlidir.
- 15:32Kozmolojik Delil
- Kozmolojik delil, dış dünyadan evrenle ilgili apaçık bir olgudan yola çıkarak tanrı'nın var olduğunu sonucunu ortaya koyan bir delildir.
- Klasik dini düşüncede hudus, imkan, hareket ve değişim kavramları ile ifade edilen kozmolojik delil, çağdaş din felsefesinde farklı bir formda ortaya koymakla birlikte, alemden Allah mahluktan harika ulaşma fikri bu delilinin en belirleyici vasfıdır.
- Kozmolojik delil, İslam düşüncesinde filozof ve kelamcılar tarafından imkan ve hudus delili tarzında ifade edilmiştir.
- 17:03Kozmolojik Delilin Tarihsel Gelişimi
- İlk çağ felsefesinde Platon, Aristoteles gibi filozoflarca savunan bu delil daha sonra geliştirerek Kindi, Farabi, İbni Sina, Gazali ve diğer Müslüman kelamcılar ile Musa bin Meymun, Aquinas ve yeniçağda özellikle Leblis tarafından da savunulmuştur.
- Kozmolojik delil taraftarlarına göre, alemin gerek parçaları gerekse bütünü bakımından bir açıklaması yapılmalıdır.
- Alem mümkündür ve kendi kendisinin sebebi değildir; doğaüstü harici bir neden gereklidir.
- 19:23Kozmolojik Delilin Temelleri
- Kozmolojik delil, evrenin varoluşu ve işleyişi ile ilgili ilkelerden hareketle, aşkın bir temele ve kaynağa ulaşma çabasının ifadesi olarak görülmektedir.
- Kozmolojik deliğin ilk ve basit şekilleri Platon'un Kanunlarında ve Aristoteles'in Metafiziğinde görülebilir.
- Sokrates öncesi filozoflar, değişmelerin gerisinde değişmeyeni ve her şeyin ilk ilkesini aramaya koydular, ancak maddi dünyanın sınırlarını aşarak derli toplu bir teolojiye ulaşamamışlardır.
- 20:41Platon ve Aristoteles'in Tanrı Anlayışı
- Platon ve Aristoteles, tanrı hakkındaki görüşlerinde dini anlayışa en çok yaklaşan ilk iki büyük filozof olarak tarihe geçmişlerdir.
- Platon, hareketi bir varlığa ya dışarıdan gelir ya da kendi kendine vücut bulur şeklinde açıklamış, dünyadaki bütün hareketin nihai kaynağını bir ruhta bulmuştur.
- Aristoteles ise hareketi nihai noktada kendisi hareket etmeyen bir hareket ettiriciyi dayandırmış, evrendeki her şeyin bir hareket ettiricisi olduğunu ve ilk hareket ettiricinin kendisi hareketsiz olduğunu belirtmiştir.
- 21:58Kozmolojik Delilin İslam Felsefesindeki Yeri
- Kozmolojik delil daha sonra Yunan felsefesinin etkisi altında kalan bazı Yahudi ve Hıristiyan din bilginlerinin dikkatini çekmiştir.
- William Lann Crick'e göre bu delil tarihin en parlak dönemini Müslüman kelamcı ve filozofların eserlerinde yaşamıştır.
- İslam düşünce tarihinde kelamcılar daha ziyade hudus delilini, filozoflar ise imkan delilini tercih etmişlerdir.
- 22:48Hudus Delili
- Kozmolojik delilin birinci versiyonu, İslam dünyasında Gazali tarafından öne sürülmüş olan meşhur hudus delilidir.
- Hudus, İslam felsefesinde evrenin ve içinde var olan tüm varlığın ezeli olmayıp sonradan yaratılmış olduğunu dile getiren bakış açısını tanımlamak için kullanılmıştır.
- Hudus sonucunda ortaya çıkan varlığa hadis adı verilmiştir; evren hadis, tanrı ise kadim diye ifade edilmiştir.
- 24:21Thomas Aquinas'ın Beş Yolu
- Kozmolojik delilin ikinci türü ile Thomas Aquinas'ın beş yolunda karşılaşırız.
- Thomas'ın bu delinin kullandığı beş yol şunlardır: evrendeki her şeyin bir nedeninin olduğu, hareket eden her şeyin bir hareket ettiricisinin olduğu, evrendeki her şeyin bir gayesinin olduğu, evrendeki her şeyin belli bir düzen içerisinde bulunduğu, evrendeki bütün varlıklar arasında bir derecelendirmenin olduğudur.
- 25:10İmkan Delili
- Kozmolojik delinin üçüncüsü şeklinde imkan delilinde bulmak mümkündür.
- İmkan delilini şu şekilde formüle etmek mümkündür: çevremize baktığımızda varlıklar mümkün olan pek çok şeyi görmekteyiz, varlık alanında mümkün olan şey ya kendisinin nedenidir ya da onun başka bir nedeni vardır.
- Varlık veren nedenin zorunlu bir varlık olması gerekir, ancak bu delil materyalist ve ateistler tarafından eleştirilmiştir.
- 26:28Kant'ın Eleştirileri
- Kant, kozmolojik delilin hem neden hem de nedensellik kavramını doğru ya da yerinde kullanmaması olgusu üzerinde yoğunlaşmaktadır.
- Kant'a göre empirik bir argüman olan kozmolojik delil de hem deyimine hem deneyimine dayalı bir akıl yürütme dayalı bir akıl yürütmede bulunulmakta, hem de kullanılan empilik terim ve ilkeler aşkın bir alana taşınmaktadır.
- Kozmolojik delil, nedensellik ilkesini bilgi veren, insanın bilgisini bir şekilde oluşturan kurucu bir ilke olarak kullanılmaktadır.
- 27:38Teolojik Delil
- Teolojik delil, düzen delili de adı verilmektedir ve kozmolojik delil gibi epik bir delil olarak karşımıza çıkar.
- Bu delil de kozmolojik delil gibi dünyadan, dünyadaki olgulardan yola çıkıp tanrının varoluşuna doğru gider ve insan tarafından imal edilmiş saat benzeri nesnelerle doğal dünya arasında kurulan bir benzerlik ilişkisine dayanır.
- Teolojik delil, diğer delillerden daha kolay anlaşılır bulunduğu için birçok kimse tarafından cezbedici görülmüş, İbn Rüşd tarafından Kur'an delili olarak nitelendirilmiştir.
- 29:40Teolojik Delilin Tarihi
- Teolojik delilinin tarihi Yunan filozofları Platon'a kadar geri gitmektedir.
- Platon, yıldızların üzerine hareketlerini ve evrendeki düzeni anlayan bir insan için inanç yolunu açıklayacağını söylemektedir.
- Yunan filozofları tarafından daha çok gök varlıkları dünyasında var olan düzenden hareketle düzenleyici bir varlığa gitmek şeklinde özetlenebilecek olan bu delil, daha sonraki gerek İslam gerekse Batılı filozoflarca genişletilerek evrenin tamamındaki düzende aranmıştır.
- 30:53Teolojik Delil
- Yunan filozofları tarafından geliştirilen düzenleyici varlık delili, İslam ve Batılı filozoflar tarafından genişletilerek evrenin tamamındaki düzeni aranmıştır.
- İbn Rüşd, teolojik delili inayet ve ihtira olmak üzere iki şekilde değerlendirmiştir.
- İnayet delili, varlıkların insan varlığı için uygun bir tarzda düzenlenmiş olması ve bu uygunluğun irade sahibi bir varlığın fiilinin sonucu olması esasına dayanmaktadır.
- 32:15İhtira Delili ve Eleştirileri
- İhtira delili, evrendeki bütün varlıkların yaratılmış olması ve yaratılmış her şeyin bir yaratıcıya ihtiyacı olduğu gerçeğine dayanmaktadır.
- Batı felsefesinde William Paley, düzen fikrini açıklamak için insan gözünün yapısını örnek vermiştir.
- Teolojik delil, anolojinin zayıf olduğu ve Darwin'in evrim anlayışının düzen ve amacı açıklama yoluna gitmesiyle eleştirilmiştir.
- 33:59Dini Tecrübe Delili
- Dini tecrübe delili, inanan insanın tecrübesinden hareketle ortaya konulmaktadır.
- Rudolf Otto, dini tecrübenin bütün ilahi dinlerin ortak noktası olduğunu ileri sürmüştür.
- Martin Buber dini bir duygu olarak tanımlamış, Tanrı ile insan arasında doğrudan bir ilişki olduğunu ve bu karşılamayı din fenomeninin özü saymıştır.
- 36:29Dini Tecrübe Delilinin Özellikleri ve Eleştirileri
- Dini tecrübe doğrudan yaşanan, vasıtasız, ani olarak ortaya çıkan ve uzun süre devam etmeyen bir haldir.
- Dini tecrübe kişisel olarak yaşandığı için başkalarına tam olarak anlatılmaz ve aşkın bir varlıkla buluşma söz konusudur.
- Dini tecrübe delili subjektif ve çok çeşitli olmasından dolayı dinden dine, kültürden kültüre değişiklik göstermesi, tamamen öznel olması ve yalan söylemesi imkansız kimseler tarafından dile getirilmesi gibi eleştirilerle karşılaşmıştır.
- 38:25Ahlaki Delil
- Ahlaki delil, Tanrı'nın varlığını kabul etmenin bir bilgi meselesinden ziyade bir inanç meselesi olduğunu öne süren Kant ve benzeri düşünürler tarafından geliştirilmiştir.
- Ahlaki delil, ahlak yasasının koşulsuz karakterinin ilahi bir yasal koruyucusu gerektiğine işaret etmektedir.
- Ahlak delili, insan varlığında görülen ahlaki ve manevi gelişmenin yalnızca Tanrı'nın varoluşu ışığında değerlendirilebileceğini savunur.
- 42:42Felsefe Soruları ve Cevapları
- Ahlak dilini gündeme getiren filozof Kant'tır.
- Ontolojik delili felsefe tarihinde ilk defa sistemli bir şekilde ifade eden düşünür Ansel'dir.
- Dini tecrübe delilinin özellikleri: doğrudan yaşanan, vasıtasız, ani olarak ortaya çıkan, uzun süre devam etmeyen, tahlili mümkün olmayan bir bütünlük teşkil eden, kişisel olarak yaşandığı için başkalarına tam olarak anlatılamayan ve aşkın bir varlıkla buluşma içeren bir deneyimdir.
- Evrenden hareketle Tanrı'nın varlığını ispatlamaya çalışan delil kozmolojik delildir.