ZiyaGökalp

Ziya Gökalp'e göre vatan, sınırları kasten belirsiz bırakılmış, dil, din ve ülkü birliği içindeki milletin milli hedeflere sahip olduğu bir yurttur. Gökalp'in "Vatan" adlı şiirinden bir bölüm şu şekildedir: > Bir ülke ki camiinde Türkçe ezan okunur, Köylü anlar manasını namazdaki duanın... Bir ülke ki mektebinde Türkçe Kur'an okunur, Küçük büyük herkes bilir buyruğunu Huda'nın... > Ayrıca, Gökalp "Turan" şiirinde "Vatan ne Türkiye’dir Türklere, ne Türkistan / Vatan, büyük ve müebbet bir ülkedir: Turan!" diyerek, Türk aydınlarının gönlüne sınırlan belirsiz yeni bir vatan kavramı yerleştirmiştir.

"Türklük, hem mefkurem, hem de kanımdır" sözü, Ziya Gökalp'e aittir. Bu söz, Ali Kemal'in Ziya Gökalp'ı Türk olmamakla itham eden yazılarına cevap olarak yazılan "Ali Kemal'e" adlı şiirde yer almaktadır.

Ziya Gökalp, iki farklı yere sürgün edilmiştir: 1. Malta: I. Dünya Savaşı'nın ardından 1919 yılında İngilizler tarafından Malta Adası'na sürgüne gönderilmiştir. 2. Diyarbakır: 1900 yılında Diyarbakır'a sürgüne gönderilmiştir.

Ziya Gökalp, yazılarında sade ve anlaşılır bir dil kullanmıştır. Şiirlerinde ise halk edebiyatı motiflerine yer vermiş ve "milli ölçü" olarak tanımladığı hece ölçüsünü tercih etmiştir.

Ziya Gökalp, Türkiye'nin ilk sosyologlarından biridir. Ziya Gökalp ve Prens Sabahattin, Türk sosyolojisinin ana damarını oluşturan iki farklı ekolün temsilcileridir. Ziya Gökalp (Sosyolojizm/İçtimaiyat Ekolü). Prens Sabahattin (Sosyal Bilim/İlm-i İçtima Ekolü). Dolayısıyla, ilk Türk sosyologun kim olduğu konusunda farklı görüşler bulunmaktadır.

Ziya Gökalp'in "Türk Medeniyeti Tarihi" adlı eseri iki ciltten oluşmaktadır. Birinci cilt, "İslamiyet'ten Evvel Türk Medeniyeti" adını taşır.

Ziya Gökalp, toplumsal sorunların çözümünde sosyal bilimlerin rehberliğine büyük önem vermiştir. Gökalp, toplumun yeniden yapılandırılması ve modernleşmesi için geleneksel değerlerle modern bilimsel düşüncenin birleştirilmesi gerektiğini savunmuştur. Gökalp'in sosyolojiye önem vermesinin bazı diğer nedenleri: Emile Durkheim etkisi. Kültür ve medeniyet anlayışı. İttihat ve Terakki'deki rolü.

Ziya Gökalp, Türkçülük şiirinin kurucusu olarak kabul edilir. Gökalp, Türkçülük düşüncesini sistemleştirmiş ve bu akımın düşünce sistemini temellendiren eserler yazmıştır.

Ziya Gökalp'in en ünlü sözlerinden biri "Vatan ne Türkiye'dir Türklere, ne Türkistan; vatan büyük ve müebbet bir ülkedir: Turan!" ifadesidir. Diğer tanınmış sözleri arasında şunlar da yer alır: "Sen ben yokuz, biz varız"; "Düşünmek ve söylemek kolay, fakat yaşamak, hele başarı ile sonuçlandırmak çok zordur"; "Sakın hakkım var deme. Hak yok, vazife vardır!".

Türkçü düşünce sistemi, özellikle Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde ortaya çıkmış ve zaman içinde siyasal bir kimlik kazanmıştır. Türkçü düşünce sisteminin öncüleri ve temsilcileri arasında şunlar yer alır: Ziya Gökalp; Yusuf Akçura; Ahmet Ağaoğlu; Ömer Seyfettin; Fuat Köprülü; Hamdullah Suphi. Türkçü düşünce, tüm Türk halklarının kültürel ve politik birliğini ve yükselmesini amaçlar.

Türkçülük ve Turancılık temalı şiirler yazan bazı şairler: Hüseyin Cavid. Ziya Gökalp. Hüseyinzâde Ali Bey. Mehmet Emin Yurdakul. Enis Behiç Koryürek. Aka Gündüz. Ömer Seyfettin. Ayrıca, 1970'li yıllarda Turancılık ve Dış Türkler konulu şiirler yazan Gavseddin Koçak, Elmas Yıldırım, Refet Körüklü, Murat Çetin, Mustafa Türker, Osman Nuri Kurt, Mustafa Kayabek, Taylan Dermiutku ve Bahtiyar Körbahtı gibi şairler de bulunmaktadır.

Ziya Gökalp'in "Altın Işık" eseri, belirli bir edebi akıma dahil edilmekten ziyade, milli kimlik ve kültürel mirası aktarma amacı taşıyan bir çalışma olarak değerlendirilebilir. Eserde, manzum masallar, mensur hikayeler, tiyatro oyunu ve Türk destanlarından parçalar yer almakta olup, bu metinler aracılığıyla çocuklarda milli şuur ve ahlaki değerlerin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Ziya Gökalp, eserlerinde "sanat toplum içindir" düşüncesini benimsemiş ve Türkçülük, milliyetçilik gibi ideolojik unsurları ön plana çıkarmıştır.

Ziya Gökalp'in sürgün edilmesinin nedeni, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin bazı faaliyetlerine katılması ve yasak yayınları okuması olarak belirtilmiştir. Mezarının taşınma sebebi ise, orijinal mezarının bulunduğu II. Mahmud Türbesi haziresindeki alanın, 1930'larda İstanbul Üniversitesi için açılmasıdır. Gökalp'in mezarı, bu nedenle 1938 yılında Divanyolu'ndaki II. Mahmud Türbesi haziresindeki mevcut yerine taşınmıştır.

"Alageyik, küçüktüm ufacıktım" dizeleri, Ziya Gökalp tarafından yazılan "Ala Geyik" şiirinden bir bölümdür.

Özgür Özel, Ziya Gökalp'in "Asker Duası" şiirinden alıntı yapmıştır. Özel, bu şiiri okurken "Minareler mızrak, saldır asker" ifadelerini kullanmıştır.

Mustafa Kemal Atatürk'ün batıdaki bilimsel ve teknolojik gelişmeleri benimseme konusundaki görüşleri, Ziya Gökalp'in düşünceleriyle daha fazla benzerlik gösterir.

Ziya Gökalp'in kısa şiirleri, "Ziya Gökalp Külliyatı I - Şiirler ve Halk Masalları" kitabında toplanmıştır. Ayrıca, Gökalp'in şiirlerinin bir kısmı "Kızılelma", "Yeni Hayat" ve "Altın Işık" gibi kitaplarda da yer almaktadır.

Türk halk biliminin kurucusu olarak Pertev Naili Boratav kabul edilir. Boratav, 1938-1948 yılları arasında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde halk bilimi alanında çalışmalar yürütmüş ve bu alanın akademik bir disiplin olarak ele alınmasında önemli rol oynamıştır.

Ömer Seyfettin, Genç Kalemler dergisinde yayımlanan "Yeni Lisan" başlıklı makalesi ile Yeni Lisan hareketini başlatmıştır. Bu hareket, 1911 yılında Selanik'te Genç Kalemler dergisi etrafında toplanan Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem ve Ziya Gökalp tarafından başlatılmıştır.

Ziya Gökalp'e göre mefkûre, bir milletin büyük bir felaketle karşı karşıya kaldığı buhranlı dönemlerde, fertlerdeki bireysel kimliklerin eriyip sadece millî kimliğin ön plana çıktığı ve herkesin tek bir amaç etrafında birleştiği bir hayat tarzıdır. Gökalp, mefkûreyi toplumsal bir gerçeklik olarak tanımlar ve bireysel bir fikirden ziyade, toplumsal nedenlerle kendiliğinden doğan bir olgu olduğunu belirtir. Gökalp, mefkûreyi sosyolojik bir bakış açısıyla ele alır ve bu kavramı "Mefkûre Nedir?", "Mefkûre ve Şe’niyet" ve "Mefkûrenin Nevileri ve Derecâtı" gibi makalelerde detaylı bir şekilde açıklamıştır.