Tarihçilik

Herodot, "tarihin babası" olarak anılır çünkü gerçek tarihi olayları kronolojik bir sırayla ele alan ilk kişidir. Özellikleri: - Geniş kapsamlı seyahatler: Dünyanın dört bir yanındaki uygarlıklardan hikayeler toplamak için uzun yolculuklar yaptı. - Önemli olayların kaydı: Yunanistan ve Pers arasındaki savaşlar gibi tarihin en önemli olaylarından bazılarını belgeledi. - Tarafsız yaklaşım: Farklı kaynaklardan bilgi toplayarak ve bunları süslemeden aktarmaya çalışarak objektif olmaya çalıştı. - Etkisi: Thukydides, Platon, Cicero ve Aristoteles gibi birçok yazarı etkiledi.

Herodot, "tarihin babası" olarak anılır çünkü gerçek tarihi olayları kronolojik bir sırayla ele alan ilk yazardır. Diğer nedenleri ise şunlardır: - Geniş kapsamlı seyahatleri: Mısır, Libya, Suriye, Babil gibi birçok yeri ziyaret ederek elde ettiği bilgileri derlemiştir. - Eserinin etkisi: M.Ö. 5. yüzyılda yayınlanan "Tarihler" adlı 9 ciltlik kitabı, sonraki nesilleri ve yazarları derinden etkilemiştir. - Anlatım tarzı: Tarihi gerçekleri ilgi çekici anlatılara dönüştürmüş, bu da onu izleyenlerin hayal gücünü tetiklemiştir.

Tarih biliminin temel ilkeleri şunlardır: 1. Olgusallık (Belgeye Dayanma): Tarihi olaylar somut belgelerle desteklenmelidir. 2. Neden-Sonuç İlişkisi: Her olayın bir nedeni ve sonucu vardır, bu ilişki göz ardı edilemez. 3. Kronoloji (Zaman Dizini): Olaylar meydana geldikleri tarihe göre sıralanmalıdır. 4. Objektiflik (Tarafsızlık): Tarihçi olaylara kendi duygu ve düşüncelerini katmamalıdır. 5. Yer ve Zaman Belirtme: Bir olayın nerede ve ne zaman gerçekleştiği önemlidir. 6. Kaynak Eleştirisi: Kullanılan kaynakların güvenilirliği sorgulanmalıdır. 7. Çoklu Perspektif: Olaylar farklı bakış açılarından ele alınmalıdır.

XIII. Türk Tarih Kongresi'nde Osmanlı Devleti çeşitli açılardan tartışıldı. Kongrede ele alınan bazı konular şunlardır: Osmanlı tarihçiliği: Dünyadaki ve Türkiye'deki Osmanlı tarihçiliğinin son 50 yılı. Osmanlı hukuku ve adli teşkilatı. Osmanlı diplomasisi. Osmanlı'da tarikatlar, mezhepler ve medresler. Osmanlı'da para ve fiyat hareketleri. Osmanlı'da sanat ve hat sanatı. Osmanlı arşivciliği ve şehir tarihi araştırmaları. Ayrıca, kongrede serbest tebliğlerle bilim insanları, ilgilendikleri alanlardaki bilgi birikimlerini paylaşıp meslektaşlarıyla tartışma imkanı buldular.

Selçuklu Devleti'nin tarihini anlatan başlıca eserler şunlardır: 1. "Tarih-i Âl-i Selçuk" - Yazıcıoğlu Ali'nin eseri, Oğuz boylarına, Selçuklular'la İlhanlılar'a ve Osmanlılar'ın kuruluşuna dair bir eserdir. 2. "el-Evâmirü’l-‘Alâ’iyye fi’l-umûri’l-‘Alâ’iyye" - İbn Bîbî'nin Farsça eseri, I. Gıyâseddin Keyhusrev'den itibaren Anadolu Selçukluları'nın tarihini anlatır. 3. "Müsâmeretü’l-ahbâr ve müsâyeretü’l-ahyâr" - Mahmûd b. Muhammed el-Aksarâyî'nin eseri, İlhanlı hükümdarı Gâzân Han döneminde yazılmıştır.

Edward Carr'ın tarih anlayışı şu şekilde özetlenebilir: 1. Tarih, tarihçi ile olgular arasındaki etkileşim sürecidir: Carr'a göre tarih, bugün ile geçmiş arasında kesintisiz bir diyalogdur. 2. Nesnel tarih yoktur: Tarihin nesnelliği, olgulardan ziyade olgu ile yorum arasındaki ilişkide yatar. 3. Tarihin amacı, geleceği anlamaktır: Carr, tarihin sadece geçmişi kaydetmek değil, aynı zamanda geçmişten ders çıkararak geleceği öngörmek için bir araç olduğunu savunur. 4. Toplumsal bağlam önemlidir: Birey ve toplum arasındaki ilişki, tarih yazımının merkezindedir ve ekonomik yapılar ile ideolojik etkiler göz önünde bulundurulmalıdır.

Neşrî Tarihi, birkaç önemli nedenden dolayı önemlidir: 1. İlk Tenkitli Tarih Olması: Neşrî, eserini yazarken kaynaklarını sistemli bir şekilde kullanmış ve olayları sebep-sonuç ilişkisi içerisinde ele almıştır. 2. Osmanlı Tarihçiliği İçin Temel Kaynak: Eser, II. Bayezid dönemine kadar gelen Osmanlı tarihi için temel kaynaklardan biridir ve sonraki dönem tarihçileri tarafından sıkça referans gösterilmiştir. 3. Ayrıntılı Bilgiler İçermesi: Neşrî, 14. ve 15. yüzyıl Osmanlı dönemi hakkında daha ayrıntılı bilgiler sunması bakımından değerlidir. 4. Evrensel Bir Tarih Kitabı: Neşrî'nin eseri, yaratılıştan başlayıp kendi dönemine kadar gelen evrensel bir tarih kitabı olacak şekilde kaleme alınmıştır.

Oğuz Yabgusu'nun adının Ali Han olmasının nedeni, Reşidüddin adlı 14. yüzyıl tarihçisinin kayıtlarında bu şekilde geçmesidir.

Cenâbî Mustafa Efendi, Türkiye Selçuklularını "el-‘Aylemü’z-Zâhir fî Ahvâli’l-Evâ’il ve’l-Evâhir" adlı eserinde ele almaktadır. Bu eserde, Türkiye Selçuklu tarihi 86 kısımdan biri olarak yer almakta ve Cenâbî Mustafa Efendi, bu kısım için en sahih kaynaklara başvurmuştur. Ayrıca, Osmanlı tarihine dair ayrıntılı bilgiler verdiği "Gülşen-i Tevarih" adlı eserinde de Türkiye Selçuklularına yer verdiği düşünülmektedir.

Evet, Herodot ilk tarihçi olarak kabul edilir.

Osmanlı'da çifthane sistemini ilk defa ortaya atan kişi, "Tarihçilerin Kutbu" olarak bilinen Halil İnalcık'tır.

Manetho, MÖ 3. yüzyılda yaşamış Mısırlı bir rahip ve tarihçidir. Yaptıkları: - Aegyptiaca (Mısır Tarihi) adlı eseri yazmıştır. - Mısır tarihini hanedanlara ayırma sistemini geliştirmiştir. - Yunanca eserler yazarak, Mısır tarihini Yunan okuyuculara erişilebilir kılmıştır. Manetho'nun orijinal yazıları günümüze ulaşmamış olsa da, çalışmaları daha sonraki tarihçiler tarafından özetlenmiş ve derlenmiştir.

Ksenophon'un "Hellenika" eseri, aşağıdaki nedenlerden dolayı önemlidir: 1. Bilimsel Tarih Yazıcılığının Öncüsü: Eser, bilimsel tarih yazıcılığının öncüsü olarak kabul edilen Thukydides'in tarihçiliğinden büyük ölçüde etkilenmiştir. 2. Kapsamlı Anlatım: MÖ 5. yüzyıl sonları ile 4. yüzyılın ilk yarısındaki Yunan kent devletlerinin durumunu ve Yunan anakarası ile Anadolu'da meydana gelen olayları kronolojik bir şekilde aktarır. 3. Tarafsız Yaklaşım: Ksenophon, olayları tarafsız bir biçimde ele almaya çalışmış, hem tarihi hem de hatıraları birleştirerek kriz dönemindeki Yunanların portresini ortaya koymuştur. 4. Anabasis'in Devamı: "Hellenika", Ksenophon'un "Anabasis" adlı eserinin devamı niteliğindedir ve Peloponnesos Savaşlarını anlatır.

5T tarih yöntemi, tarih araştırmalarında kullanılan beş aşamalı bir yöntemdir ve şu şekilde sıralanır: 1. Tarama (Kaynak Arama): Tarihçi, araştırma yaptığı konu ile ilgili bulabildiği kadar çok kaynak toplar. 2. Tasnif (Sınıflandırma): Bulunan kaynaklar, kendi çalışma sistemine göre sınıflandırılır. 3. Tahlil (Çözümleme): Eldeki kaynakların içerikleri incelenir. 4. Tenkit (Eleştirme): Araştırmada kullanılacak kaynağın verdiği bilginin doğru olup olmadığını ve gerçekten bilgi verdiği dönemden kalıp kalmadığını anlamaya çalışılır. 5. Terkip (Sentez): Doğruluğundan ve gerçekliğinden emin olunan kaynaklar bir araya getirilerek bir tarih araştırması oluşturulur.

Osmanlı'da vakanüvisler, devletin resmi tarihçileri olarak görev yapan kişilerdir. İşte bazı önemli Osmanlı vakanüvisleri: 1. Mustafa Naima Efendi: Osmanlı'nın ilk resmi vakanüvisi olarak kabul edilir. 2. Raşid Mehmed Efendi: 1715'te vakanüvisliğe getirilmiş, Sultan III. Ahmed Han'ın tahta çıkışından itibaren olayları kaydetmiştir. 3. Abdurrahman Abdi Paşa: XVII. yüzyılda yaşamış, "Vekayiname" adlı eseriyle ilk vakanüvis tarihi olarak anılır. 4. Ahmed Vasıf Efendi: Dört kez vakanüvisliğe tayin edilmiş, "Vâsıf Tarihi" adlı eseri yazmıştır. 5. Esad Efendi: Tanzimat döneminde vakanüvislik yapmış, "Esad Tarihi"ni yazmıştır. Son vakanüvis ise 1909'da göreve başlayan Abdurrahman Şeref'tir.

Halil İnalcık'ın tarih bilinci, bazı söyleşileri, röportajları ve yazılarının "Tarih Bilinci" başlığı altında toplanmasıyla oluşan bir kitap konusudur. Bu kitapta İnalcık, Türkiye'de kültürü yok eden, siyaseti karmaşaya götüren ve ekonomiyi tehlike içine atabilecek bakış açılarının değişmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Vak'anüvis ve vakayiname arasındaki farklar şunlardır: 1. Vak'anüvis: Osmanlı Devleti'nde zamanın olaylarını kaydetmekle görevli resmî devlet tarihçisidir. 2. Vakayiname: Günlük olayların kronolojik sıra ile yazıldığı eserdir. Dolayısıyla, vak'anüvis bir kişi iken, vakayiname bir tür yazılı eserdir.

Vakanüvis, Osmanlı İmparatorluğu'nda zamanın olaylarını tespit etmek ve yazmakla görevli devlet tarihçisi olarak iş yapardı.

Mîrhând, Selçuklular için önemlidir çünkü Timurlular devri tarihçisi olarak, Selçukluların tarihini ayrıntılı bir şekilde ele alan eserler yazmıştır. Mîrhând'ın "Ravżatü’ṣ-ṣafâʾ" adlı yedi ciltlik tarihi, Selçukluların yanı sıra diğer İslam hanedanlıklarının da tarihini kapsar ve bu eser, Selçuklu Devleti'nin teşkilat yapısı, askeri, siyasi, sosyal ve ekonomik durumu hakkında zengin bilgiler sunar.

Candan Badem, bağımsız bir tarihçi olarak çalışmaktadır. Ayrıca, Manifesto adlı platformda tarih, bilim, akademi, Osmanlı, Rusya, SSCB ve sonrasına ilişkin konularda yazılar yazmaktadır.