Sürtünme

Sürtünmenin Günlük Hayatta Olumlu ve Olumsuz Etkileri Olumlu Etkiler: 1. Yürüme ve Hareket: Ayakkabıların yere sürtünmesi, yürümeyi sağlar. 2. Yazı Yazma: Kalem veya kurşun kalem, kağıt üzerinde sürtünme sayesinde iz bırakır. 3. Araç Hareketi: Tekerlekli araçlar, sürtünme kuvveti ile hareket eder. 4. Ateş Yakma: Sürtünme, çakmak veya kibrit gibi araçların çalışmasını sağlar. 5. Paraşüt İnişi: Paraşütle atlayan birinin güvenli iniş yapmasını sağlar. Olumsuz Etkiler: 1. Enerji Kaybı: Sürtünme, enerji harcayarak verimliliğin düşmesine neden olur. 2. Aşınma: Makinelerin ve araçların parçaları, sürtünme nedeniyle aşınır. 3. Isınma: Sürtünme, yüzeylerin ısınmasına ve yangın riskine yol açabilir. 4. Yakıt Tüketimi: Sürtünme, araçların daha fazla yakıt tüketmesine neden olur. 5. Giysi Eskimesi: Giysiler, sürtünme sonucu aşınarak eskir.

Sürtünme kuvvetine bazı örnekler: Yürüme ve hareket: Ayakkabıların yere sürtünmesi, yürümeyi sağlar. Yazı yazma: Kalemin kağıda sürtünmesi, yazı yazmayı mümkün kılar. Araç hareketi: Tekerlekli araçlar, sürtünme kuvveti ile hareket eder. Ateş yakma: Çakmak veya kibrit gibi araçların çalışmasını sağlar. Paraşüt inişi: Paraşütle atlayan birinin güvenli iniş yapmasını sağlar. Makinelerin aşınması: Makinelerin ve araçların parçaları, sürtünme nedeniyle aşınır. Enerji kaybı: Sürtünme, enerji harcayarak verimliliğin düşmesine neden olur. Isınma: Sürtünme, yüzeylerin ısınmasına ve yangın riskine yol açabilir. Yakıt tüketimi: Sürtünme, araçların daha fazla yakıt tüketmesine neden olur.

Sürtünmeyi artıran beş faktör: 1. Yüzeylerin pürüzlülüğü. 2. Cismin ağırlığı. 3. Uygulanan kuvvet. 4. Hareket yönü. 5. Sürtünme oluşturan malzemeler. Sürtünmeyi azaltan beş faktör: 1. Yüzeylerin düzleştirilmesi. 2. Yağlayıcılar. 3. Tekerlek kullanımı. 4. Cismin şeklinin değiştirilmesi. 5. Makine parçalarının yağlanması.

Sürtünme ile elektriklenme, iki cismin birbirine temas edip ayrılması sırasında elektron transferi ile oluşur. Süreç şu şekilde gerçekleşir: 1. Farklı malzemeler birbirine sürtülür. 2. Kabuğunda az miktarda elektron bulunan maddeden, elektronları zayıf bağlı olan maddeye elektron geçişi olur. 3. Bu sayede maddelerden biri negatif yükle, diğeri ise pozitif yükle yüklenir. Sürtünme ile elektriklenmenin bazı örnekleri: Yünlü bir kumaşa ebonit çubuk (plastik) sürüldüğünde, ebonit çubuk negatif, yünlü kumaş ise pozitif yükle yüklenir. Cam çubuk ipek kumaşa sürüldüğünde, cam çubuk pozitif, ipek kumaş ise negatif yükle yüklenir. Plastik bir balon yün kumaşa sürüldüğünde, elektriklenen balonla masa üzerindeki kağıt parçaları çekilebilir. Metaller sürtünme ile elektriklenmez; çünkü metaller iletken oldukları için üzerinde elektrik yüklerini biriktirmez.

Momentumu en çok etkileyen iki faktör kütle ve hızdır. Diğer etkileyen faktörler arasında şunlar yer alır: dış kuvvetler; sürtünme kuvveti.

Evet, sürtünmesiz ortamda kinetik enerji korunur. Sürtünmesiz ortamda gerçekleşen harekette, kinetik ve potansiyel enerjinin toplamı değişmez ve bu duruma mekanik enerji korunumu denir.

Sürtünmenin kinetik ve potansiyel enerji üzerindeki etkileri: Kinetik enerji: Sürtünme kuvveti, hareket eden cisimlerin kinetik enerjisini ısı enerjisine dönüştürerek azalmasına neden olur. Potansiyel enerji: Kinetik enerjinin bir kısmı, sürtünme nedeniyle çekim potansiyel enerjisine dönüşür. Örnekler: Aşağıdan yukarı fırlatılan bir top, yukarı çıkarken kinetik enerjisi azalır ve potansiyel enerjisi artar; en tepe noktada kinetik enerjinin tamamı potansiyel enerjiye dönüşür. Kaykay pistinde, K noktasından L noktasına giderken potansiyel enerji azalır, kinetik enerji artar; L noktasından M noktasına giderken ise potansiyel enerji artar, kinetik enerji azalır.

Sürtünmenin bağlı olduğu değişkenler: Yüzeylerin pürüzlülüğü. Yüzeyler arasındaki basınç. Cismin hızı. Maddeler arasındaki etkileşim.

Sürtünmenin kinetik enerjiye dönüştüğü bazı yerler: Fren sistemleri. Hava ve su direnci. Günlük hayat.

Sürtünme kuvveti, aşağıdaki formülle hesaplanır: Fs = k.N. Fs: Sürtünme kuvvetini ifade eder. N: Tepki kuvvetini ifade eder. k: Sürtünme katsayısını ifade eder. Sürtünme kuvveti, iki yüzeye etki eden dik kuvvete (reaksiyon kuvveti) ve yüzeylerin cinsine bağlıdır. Sürtünme kuvveti, yüzeye paralel ve hareket doğrultusuna ters yönde etki eder.

Friksiyonel (sürtünme) kuvvet, aşağıdaki formüller kullanılarak hesaplanabilir: Maksimum statik sürtünme kuvveti: f_s_{\text{max}} = μ_s × N. Kinetik sürtünme kuvveti: fk = μ_k × N. Hesaplama adımları: 1. Sürtünme türünü belirleyin: Statik veya kinetik. 2. Gerekli verileri toplayın: Sürtünme katsayısı ve normal kuvvet. 3. Değerleri hesap makinesine girin: Sürtünme kuvveti hesaplayıcılarına bu değerleri girerek hesaplama yapın. Örnek: Düz bir yüzeyde 10 N normal kuvvete ve 0,5 statik sürtünme katsayısına sahip bir blok için maksimum statik sürtünme kuvveti: f_s_{\text{max}} = 0,5 × 10 = 5 N. Hesaplamanın doğruluğu, giriş değerlerinin hassasiyetine bağlıdır.

"Sürtünmeli yastık" ifadesi, farklı bağlamlarda çeşitli ürünler için kullanılabilir. Ancak, "sürtünmeli yastık" hakkında doğrudan bir çalışma prensibi bilgisi bulunamamıştır. Sürtünme yastıkları veya sürtünme yastıklı döküm takımları hakkında bilgi verilebilir. Sürtünme yastıkları, yüksek sıcaklıklara ve basınçlara dayanıklı olup, döküm işlemlerinde kullanılır. Sürtünme yastıklı döküm takımları, dayanıklılıkları ve uzun ömürlülükleri sayesinde sık değiştirilmeye gerek kalmadan tekrar tekrar kullanılabilir.

Sürtünme kuvveti ile ilgili açık uçlu sorular bulunamadı. Ancak, sürtünme kuvveti ile ilgili bazı test soruları şu sitelerde mevcuttur: fenbilim.net. quizlet.com. wordwall.net.

Sürtünmeyi Artıran Örnekler: Karlı havalarda tekerlere zincir takılması. Kışlık botların altlarının girintili çıkıntılı yapılması. Haltercilerin ellerine pudra sürmesi. Kalecilerin eldiven kullanması. Futbol ayakkabılarının çivili olması. Buzlu yollara kum dökülmesi. Sürtünmeyi Azaltan Örnekler: Kapı menteşelerinin yağlanması. Tekerlek kullanılması. Buz pateninin altının pürüzsüz yapılması. Araç motorlarının içinde yağ kullanılması. Gemilerin ön kısımlarının “V” şeklinde yapılması. Bisiklet sürücülerinin vücutlarını öne eğmesi.

Sürtünmeyi azaltmak için yastık kullanılmaz. Ancak, sürtünmeyi azaltan bazı ürünler ve yöntemler şunlardır: Yağlama: Cisimler arasındaki sürtünmeyi azaltmak için yağ veya kaygan maddeler kullanılır. Pürüzsüz yüzeyler: Pürüzsüz yüzeyler, sürtünmeyi azaltır. Hava yastıkları: Özellikle yüksek hızda hareket eden araçlarda sürtünmeyi azaltır. Rulmanlar: İki yüzey arasındaki sürtünmeyi azaltmak için kullanılan yuvarlanabilir bileşenlerdir. Yastık, genellikle rahatlık ve destek sağlamak amacıyla kullanılır ve sürtünmeyi azaltma özelliği yoktur.

Sürtünmeye neden olan yüzeyler şunlardır: Katı cisimler: Birbirine temas eden iki katı cismin yüzeyleri, kuru sürtünmeye neden olur. Akışkan katmanları: Viskoz akışkan katmanlarının birbirine göre hareketi, akışkan sürtünmesine yol açar. Kayganlaştırılmış yüzeyler: Bir akışkanın iki katı yüzey arasına girmesiyle, yüzeyler normal duruma göre daha az kuvvet gereksinimiyle hareket eder. Deforme olan cisimler: Cisim deforme olurken, onu oluşturan elementlerin hareketi iç sürtünmeye neden olur. Sürtünme, yüzeylerin pürüzlülüğü ve onları bir araya getiren kuvvet miktarına bağlı olarak değişir.

Limit hıza ulaşınca, cisme etki eden net kuvvet sıfır olur ve cisim sabit hızla hareket etmeye devam eder. Bu durum, yüksekten serbest düşen bir cisim için şu şekilde açıklanır: Cisim yerçekimi etkisi altındayken, aynı zamanda harekete zıt yönlü bir hava sürtünmesi de vardır. Limit hız, sadece dünya atmosferinde değil, harekete zıt yönlü kuvvetin hız ile orantılı olarak arttığı herhangi bir koşulda oluşabilir.

Sürtünmeye neden olan bazı faktörler: Yüzeylerin pürüzlülüğü. Cismin ağırlığı. Uygulanan kuvvet. Hareket yönü. Sürtünme oluşturan malzemeler. Sıcaklık. Yağlayıcı gibi harici koşullar. Yüzey topografyası. Malzemelerin mikro yapısı veya morfolojisi. Görünür temas alanı. Temasta bulunan yüzeylerin kinematiği (hareketin yönü, hızın büyüklüğü vb.).

Cinsel ilişkide sürtünme, genellikle cinsel birleşme olmadan, partnerlerin birbirlerine sürtünerek ve okşayarak gerçekleştirdikleri sevişme amacıyla ortaya çıkar. Sürtünme yoluyla ilişkinin diğer nedenleri arasında: Bakireliği koruma isteği. Cinsel doyumu sağlama. Ayrıca, sürtünme sırasında erkeğin cinsel organı kazayla vajinaya girebilir ve bu durumda hamilelik riski ortaya çıkabilir.

Evet, friksiyon ve sürtünme aynı anlama gelir. Friksiyon, sürtünme, sürtüşme manasında kullanılan bir terimdir. Ayrıca, tıpta da sıkça kullanılan bir terimdir.