Rasyonalizm

İnsan bilgisinin kaynağı farklı felsefi görüşlerle açıklanmıştır: Rasyonalizm (Usçuluk). Empirizm (Deneycilik). Entüisyonizm (Sezicilik). Duyumculuk. Ayrıca, pozitivizm, pragmatizm ve eleştiricilik gibi farklı felsefi akımlar da bilginin kaynağı hakkında görüşler ortaya koymuştur.

Kelamcıların epistemolojide filozoflardan daha rasyonalist olması, onların bilgiye akıl yoluyla ulaşmaya daha fazla önem verdikleri anlamına gelebilir. İslam felsefesinde, rasyonalizm bilgiye akıl ve mantık yoluyla ulaşılabileceğini savunur. Filozoflar ise bilgiyi imkan, kaynak ve değeri açısından incelerken zengin bir terminolojiden yararlanır ve bilginin hem deneyimden hem de akıldan kaynaklandığını savunurlar. Bu bağlamda, kelamcıların epistemolojide filozoflardan daha rasyonalist olması, onların akıl yürütmeye ve mantıksal analizlere daha fazla ağırlık verdiklerini gösterebilir.

Empirist filozoflar: John Locke. David Hume. George Berkeley. Rasyonalist filozoflar: René Descartes. Baruch Spinoza. Gottfried Wilhelm Leibniz. Ayrıca, Immanuel Kant ve Thomas Reid gibi filozoflar, empirist ve rasyonalist yaklaşımları birleştirerek eleştirel rasyonalizm görüşünü benimsemişlerdir.

Bilginin kaynakları akıl ve deney (ampirizm ve rasyonalizm) şu şekilde açıklanabilir: Akıl (rasyonalizm). Akıl, doğuştan bilgi edinme yetisiyle donatılmıştır. Kendisinden şüphe edilemeyecek doğru ve güvenilir bilgiye akılla ulaşılabilir. Duyum ve algılarla elde edilen bilgiler kesinlik ifade etmezler. Temsilcileri arasında Sokrates, Platon, Aristoteles, Farabi, Descartes ve Hegel bulunur. Deney (ampirizm). İnsan zihni başlangıçta üzerine hiçbir şey yazılmamış boş bir levha (tabula rasa) gibidir. Bilginin kaynağı duyulardır. İnsanın deneyimleri sonucunda, zihin bilgiyle dolmaya başlar. Temsilcileri arasında F. Bacon, J. Locke ve D. Hume bulunur. Bilginin kaynağı konusunda farklı görüşler de bulunmaktadır: Kritisizm (eleştiricilik). Entüisyonizm (sezgicilik).

Dekart'ın yöntem anlayışı, Fransız filozof ve matematikçi René Descartes tarafından geliştirilen şüphecilik ve rasyonalizm temeline dayanır. Bu anlayış, beş ana adımdan oluşur: 1. Şüphe Etme: Her türlü bilgiyi sorgulamak ve kesin olarak doğru olduğundan emin olmadan kabul etmemek. 2. Bölümleme: Karmaşık bir sorunu daha basit parçalara ayırarak çözmek. 3. Kesin Bir Temel Bulma: Şüphe edilemeyecek bir temel gerçeklik veya düşünce aramak, örneğin "düşünüyorum, öyleyse varım". 4. İndirgeme: Karmaşık bir sorunu basit bileşenlere ayırma süreci. 5. Mantıklı Sonuçlar Çıkarma: Elde edilen basit bileşenleri ve kesin temeli kullanarak mantıklı bir şekilde sonuçlara ulaşmak.

Mehmet Karasan, rasyonalizm akımına mensuptur.

Parmenides'in varlık anlayışı, rasyonalizm felsefi akımına dahildir.

Akılcılık, bilginin kaynağının akıl olduğunu; doğru bilginin ancak akıl ve düşünce ile elde edilebileceği tezini savunan felsefi yaklaşımdır. Akla uygunluk ise, akılcılık bağlamında, "akla uygun olan gerçek, gerçek olan da akla uygundur" şeklinde tanımlanabilir. Akılcılık, deneyciliğin karşıtıdır; deneycilik deneyim dışı her türlü bilgiyi reddederken, akılcılık bilginin deneyim ve algı olmaksızın saf akıl ile edinilebileceğini savunur.

Fideist ve akılcı kavramları, felsefe ve dinde farklı yaklaşımları ifade eder: 1. Fideist: İnancın akıldan bağımsız olduğunu savunan felsefi yapıya inanan kişidir. 2. Akılcı (Rasyonalist): Bilgiye ulaşmada ve gerçekleri anlamada aklın üstün olduğunu savunan felsefi akımdır.

Avrupa'da bilim devrimini başlatan akım Rönesans'tır. Rönesans, Avrupa tarihinde Geç Orta Çağ'ı takip eden, sanat, edebiyat, felsefe ve politik düşüncenin yeniden doğuşunu ve gelişimini simgeleyen bir kültürel ve sanatsal yenilenme dönemidir. Rönesans'ın ardından, 16. ve 17. yüzyıllarda, bilim insanlarının deneysel yöntemler ve matematiksel analizler kullanarak yeni bilgiler ve teoriler üretmeye başladığı dönem ise Bilimsel Devrim olarak adlandırılır.

Felsefede en farklı akım olarak değerlendirilebilecek iki önemli akım şunlardır: 1. Doğaüstücülük: Doğaüstü güçlerin varlığını savunarak, insanın deneyimlediği olayların ardında bu güçlerin etkilerini görmeyi savunur. 2. Yenilik (Rasyonalizm): Bilginin kaynağının akıl olduğunu öne sürer ve insanın akıl yoluyla evrensel mantık ve düşünme yoluyla genellemelerde bulunabileceğini savunur.