Rasyonalizm

Modern düşünce, Rönesans ve Aydınlanma dönemleriyle birlikte ortaya çıkan, akıl ve bilimi merkeze alan bir düşünme biçimidir. Modern düşüncenin temel özellikleri şunlardır: 1. Rasyonalizm: Bilgiye akıl ve mantık yoluyla ulaşma ve sorgulama. 2. Bilimsellik: Gözlem, deney ve teorik analizler yoluyla evreni ve insanı anlama. 3. Bireycilik: Bireyin özgürlüğünü, haklarını ve değerini ön planda tutma. 4. İlerlemeci düşünce: Teknolojik, ekonomik, sosyal ve siyasi açıdan sürekli bir ilerleme ve değişim arayışı. 5. Laiklik: Din ve devlet işlerinin ayrılması, kamusal alanda laik bir düzenin hakim olması. 6. Eleştirel düşünme: Dogmalara ve otoritelere karşı eleştirel bir tutumu benimseme.

Homo economicus terimi, iktisadi insan veya ekonomik adam anlamına gelir. Bu kavram, bireyin kendi çıkarlarını maksimize edecek şekilde rasyonel kararlar aldığını varsayar. Homo economicus'un temel özellikleri şunlardır: Tam bilgiye sahip olma: Birey, tercihleri ile ilgili tüm bilgiye sahiptir. Seçici olma: Neyi neye tercih ettiğini eksiksiz olarak bildirebilir. Çoğu aza tercih etme: Birey, daima çoğu aza tercih eder. Tutarlı olma: Birey, tercihlerinde her zaman tutarlıdır. Bu teori, ekonomik modellerde yaygın olarak kullanılır, ancak insan davranışının karmaşıklığını tam olarak yansıtmadığı için eleştirilir.

Rasyonalizmin ampirizme karşı temel itirazları şunlardır: 1. Bilginin Kaynağı: Rasyonalizm, bilginin kaynağının akıl olduğunu savunurken, ampirizm bilginin kaynağının deneyim ve duyum olduğunu öne sürer. 2. Doğuştan Gelen Bilgiler: Rasyonalizm, insanda doğuştan gelen idealar ve ilkelerin varlığını kabul ederken, ampirizm akılda daha önce duyulardan geçmemiş hiçbir şeyin olmadığını iddia eder. 3. Kesinlik ve Evrensellik: Rasyonalizm, kesin ve evrensel bilgilere akıl aracılığıyla ulaşılabileceğini savunur; ampirizm ise her türlü bilginin deneyim ile edinildiğini ve bu nedenle kesin olamayacağını öne sürer. 4. Matematik ve Mantık: Rasyonalizme göre, matematik ve mantık gibi bilgiler akılsal ve değişmezdir, ampirizm ise bu tür bilgilerin deneyimle şekillendiğini iddia eder.

Deneycilik (Empirizm) ve rasyonalizm (Akılcılık), bilginin kaynağı ve elde edilme yöntemleri konusunda iki temel felsefi yaklaşımdır. Deneycilik, bilginin deneyim ve duyumlar yoluyla kazanıldığını savunur. Rasyonalizm ise aklın ön planda tutulduğu bir yaklaşımdır.

Akılcılık (Rasyonalizm), felsefi akımlardan biridir.

İnsan bilgisinin kaynağı, farklı felsefi yaklaşımlara göre değişiklik gösterir: 1. Rasyonalizm: Bilginin kaynağının akıl olduğunu savunur. 2. Empirizm: Bilginin duyumlar ve deneyimler aracılığıyla elde edildiğini öne sürer. 3. Kritisizm: Bilginin hem akıl hem de deneyimlerle oluştuğunu savunur. 4. Pozitivizm: Bilginin kaynağının yalnızca bilimsel yöntemlerle elde edilen olgular olduğunu vurgular. 5. Analitik Felsefe: Bilginin kaynağını dil ve mantık analizleriyle açıklamaya çalışır.

Kelamcıların epistemolojide filozoflardan daha rasyonalist olduğu ifadesi, kelamcıların bilginin kaynağının akıl olduğunu ve doğru bilgiye ancak akıl yoluyla ulaşılabileceğini daha fazla savundukları anlamına gelebilir. Rasyonalizm, epistemolojik bir yaklaşım olarak, kesin ve evrensel bilgilerin sadece akıl ve mantık yoluyla elde edilebileceğini öne sürer.

Empirist ve rasyonalist filozoflar şunlardır: Empirist Filozoflar: 1. John Locke. 2. David Hume. 3. George Berkeley. Rasyonalist Filozoflar: 1. René Descartes. 2. Baruch Spinoza. 3. Gottfried Wilhelm Leibniz.

Bilginin kaynakları akıl ve deney şu şekilde açıklanabilir: 1. Akıl (Rasyonalizm): Bilginin kaynağının akıl ve mantık ilkelerine dayandığını savunur. 2. Deney (Empirizm): Bilginin deneyim ve gözlemlerden kaynaklandığını öne sürer.

Rasyonalizm ve empirizm, bilgi felsefesinde iki temel yaklaşımdır. Rasyonalizm, bilginin akıl ve mantık yoluyla elde edilebileceğini savunur. Empirizm ise bilginin deneyim ve duyusal gözlemlere dayandığını ileri sürer.

Dekart'ın yöntem anlayışı, Fransız filozof ve matematikçi René Descartes tarafından geliştirilen şüphecilik ve rasyonalizm temeline dayanır. Bu anlayış, beş ana adımdan oluşur: 1. Şüphe Etme: Her türlü bilgiyi sorgulamak ve kesin olarak doğru olduğundan emin olmadan kabul etmemek. 2. Bölümleme: Karmaşık bir sorunu daha basit parçalara ayırarak çözmek. 3. Kesin Bir Temel Bulma: Şüphe edilemeyecek bir temel gerçeklik veya düşünce aramak, örneğin "düşünüyorum, öyleyse varım". 4. İndirgeme: Karmaşık bir sorunu basit bileşenlere ayırma süreci. 5. Mantıklı Sonuçlar Çıkarma: Elde edilen basit bileşenleri ve kesin temeli kullanarak mantıklı bir şekilde sonuçlara ulaşmak.

Mehmet Karasan, rasyonalizm akımına mensuptur.

Akılcılık (rasyonalizm), insan zihninin işleyişinin bağlı olduğu kurallarla nesnel dünyaya egemen olan kuralların aynı olduğunu ve bu nedenle ancak aklın prensiplerine uygun düşünce yoluyla gerçek, sağlam ve güvenilir bilgilere ulaşılabileceğini ileri süren bir yaklaşımdır. Akla uygunluk ise, bilimsel yöntemlerin ve mantığın önemini vurgulayan ve insanın akıl yoluyla gerçekliği anlama çabasını destekleyen bir ilkedir.

Parmenides'in varlık anlayışı, rasyonalizm felsefi akımına dahildir.

Fideist ve akılcı kavramları, felsefe ve dinde farklı yaklaşımları ifade eder: 1. Fideist: İnancın akıldan bağımsız olduğunu savunan felsefi yapıya inanan kişidir. 2. Akılcı (Rasyonalist): Bilgiye ulaşmada ve gerçekleri anlamada aklın üstün olduğunu savunan felsefi akımdır.

Avrupa'da bilim devrimini başlatan akım, rasyonalizm yani akılcılık olarak kabul edilir.

Felsefede en farklı akım olarak değerlendirilebilecek iki önemli akım şunlardır: 1. Doğaüstücülük: Doğaüstü güçlerin varlığını savunarak, insanın deneyimlediği olayların ardında bu güçlerin etkilerini görmeyi savunur. 2. Yenilik (Rasyonalizm): Bilginin kaynağının akıl olduğunu öne sürer ve insanın akıl yoluyla evrensel mantık ve düşünme yoluyla genellemelerde bulunabileceğini savunur.