OrtaAsya

Kırgızistan, Orta Asya'da yer alan ve beş ülke ile komşu olan bir ülkedir: 1. Kuzeyde - Kazakistan. 2. Doğuda - Çin. 3. Güneyde - Tacikistan. 4. Batıda - Özbekistan. Ayrıca, Kırgızistan'ın Rusya ile de sınır ilişkileri bulunmaktadır.

Orta Asya'da ailelerin birleşmesiyle oluşan sosyal birime "urug" denir.

Anav Kültürü, MÖ 4000 ile MÖ 1000 yılları arasında, bugünkü Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat yakınlarında bulunan Anav bölgesinde ortaya çıkmış bir kültürdür. Özellikleri: Yerleşik yaşam: Kerpiç evlerde oturmuşlardır. Tarım ve hayvancılık: Tarım yapmış, koyun, keçi, sığır ve deve beslemişlerdir. El sanatları: Dokumacılık, toprak ve bakır işlemeciliği ile uğraşmışlardır. Madencilik: Bakır ve tunçtan eşyalar yapmışlardır. Sosyal yapı: Gelişmiş bir sosyal düzen ve ekonomi sistemine sahip oldukları düşünülmektedir. Anav Kültürü'nün etnik kökeni kesin olarak bilinmemekle birlikte, Proto-Türk veya Ön-Türk topluluklarıyla bağlantılı olabileceği düşünülmektedir.

Orta Asya'da çift hörgüçlü deve (Camelus bactrianus) bulunmaktadır.

Demir ocak kültürü, Orta Asya'da yaşayan çeşitli Türk boylarında görülmektedir. Bu boylar arasında: Hunlar; Göktürkler; Uygurlar; Avarlar; Khazarlar; Kırgızlar; Peçenekler ve Kumanlar. Ayrıca, Altay Türkleri de demircilikle meşhurdur ve bu kültür onların yaşamında önemli bir yer tutar.

Orta Asya'yı Rusya'ya bağlayan demiryolu hattı, Trans-Aral Demiryolu olarak bilinir. Bu demiryolu hattı, Kinel'dan başlayarak Taşkent'e kadar uzanır ve Rusya, Kazakistan ve Özbekistan'ı birbirine bağlar.

Orta Asya'da eski Türk şehirleri şunlardır: 1. Tiyan Şan ve Altay Çevresi: Koşoykurgan, Şirdak-Bek, Atbaşı, Çumgal, Gulça ve Çaldıvar. 2. Çu ve Talas Bölgesi: Suyab (Batı Göktürk Kağanlığı'na başkentlik yapmıştır), Aşpara, Kayında, Şiş-Tübe, Harran-Cuvan, Tolek, Ak-Tepe, Sukuluk, Cul, Çola-Kazak, Sarıg, Yakalıg, Burana ve Balasagun (Ak-Beşim). 3. Horasan, Maveraünnehir ve Horezm Bölgesi: Semerkant, Buhara, Tirmiz, Merv, Nişapur. 4. Hazarların Bölgesi: Belencer, Semender, Etil, Saksın, Sarkil, Kabale, Varasan, Taman Tarhan. Ayrıca, İslam öncesi dönemde kurulan ve dini-siyasal-yönetsel merkezler olan Ejder ve Ordu-balık şehirleri de önemli Türk şehirlerindendir.

Orta Asya, Türklerin tarihte ilk görüldüğü ve ana yurtları olarak kabul edilen bölgedir. Orta Asya'nın sınırları: Baykal Gölü, Obi ve Yenisey nehirleri ile Gobi Çölü arasında kalan alan olarak belirtilir. Orta Asya'nın özellikleri: İklim: Yazları sıcak, kışları soğuk ve kurak bir iklim hakimdir. Bitki örtüsü: Geniş bozkırlar bulunur. Yaşam biçimi: Bu zorlu coğrafi koşullar, Türklerin göçebe bir yaşam sürmesine neden olmuştur. Orta Asya'da Asya Hun (Büyük Hun) Devleti, Göktürkler ve Uygur Devleti gibi ilk Türk devletleri kurulmuştur.

Hun devletleri şunlardır: 1. Asya Hun Devleti (Büyük Hun İmparatorluğu) (MÖ IV. yy – MÖ 216). 2. Avrupa Hun Devleti (375 - 469). 3. Ak Hun (Eftalitler) Devleti (IV-VI. yüzyıllar). 4. Göktürk Devleti (552 - 743). 5. Avar Devleti (565 - 803). 6. Hazar Devleti (651 - 983).

Orta Asya'nın düzlük olmasının nedeni, bölgenin coğrafi yapısı ve oluşum sürecidir. Orta Asya, geniş bozkırlar ve düzlüklerle kaplı bir alandır.

Kar leoparları (snow leopards), Orta Asya'da bulunan 12 ülkede yaşar. Genellikle yüksek platolarda, deniz seviyesinden 3 bin 500 metre kadar yüksekte yaşarlar.

Orta Asya'daki ilk Türk devleti olan Asya Hun Devleti'nin başkenti Ötüken'dir.

"Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler" adlı eser, Wilhelm Barthold'a aittir.

Mangala oyunu ilk kez Orta Asya'da Türkler tarafından oynanmaya başlanmıştır.

Orta Asya Türk devletlerinin özellikleri şunlardır: 1. Devlet Yönetimi: Orta Asya Türk devletlerinde hükümdarlık mutlak monarşi ile yürütülmüş, hükümdarlar "Han, Hakan, Kağan" gibi unvanlar kullanmışlardır. 2. Askeri Yapı: Türk ordusu, ücretli askerlerden değil, her an savaşabilecek durumda olan süvarilerden oluşmuştur. 3. Hukuk Sistemi: Hukukun temelini sözlü hukuk kuralları olan "Töre" oluşturmuştur. 4. Ekonomik Yapı: Başlıca geçim kaynağı hayvancılık olup, ayrıca mevsimsel olarak tarım da yapılmıştır. 5. Kültürel Miras: Orta Asya Türk devletleri, Türk kültürünün, dilinin ve sanatının geliştiği önemli merkezler olmuştur.

Bozkurt bayrağı, Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan gibi çeşitli Türk ve Orta Asya ülkelerinin bayraklarında yer almaktadır.

Orta Asya'da dört ana çeşit börk bulunmaktadır: yünlüklü, yünlüksüz, üsküf ve kuka.

İran halklarının kökeni çeşitli etnik gruplara dayanmaktadır: 1. Persler: İran'ın büyük bir etnik grubunu oluştururlar ve tarihsel olarak Orta Asya'dan gelen Aryan kabilelerinin torunları olarak kabul edilirler. 2. Azeriler: İran'ın kuzeybatı köşesindeki sınır illerinde yaşayan, tarım ve hayvancılık yapan en büyük Türk grubudur. 3. Kürtler: İran'ın batı dağlarındaki kırsal kesimde, göçebe olarak yaşarlar. 4. Araplar: 7. yüzyıl İslam fetihleri ile ağırlıklı olarak ülkenin güneybatısına yerleşmişlerdir. 5. Diğer azınlıklar: Beluç, Bahtiyari, Lur ve Ermeniler gibi küçük etnik gruplar da İran'da yaşamaktadır. Ayrıca, İran platosunda yaşayan ve fiziksel olarak benzerliğe sahip nüfusları içeren "İran-Afgan ırkı" kavramı da tarihsel olarak kullanılmıştır.

Hint vahşi köpekleri, veya diğer adıyla Dhole, Orta ve Güney Asya ormanlarında yaşar.

Oğuz Han'ın yurdu, Orta Asya olarak kabul edilmektedir.