Motifler

Tezhipte kare motifine "geometrik motif" denir.

Konya kilimlerinde geleneksel motifler arasında şunlar bulunmaktadır: 1. Eli Belinde: Bereketi ve doğurganlığı simgeler. 2. Koçboynuzu: Gücü ve kahramanlığı temsil eder. 3. Akrep ve Yılan: Nazar ve kötü ruhlardan korunma amacı taşır. 4. Yıldız ve Güneş: Evrene olan bağlılığı ve umudu simgeler. 5. Su Yolu: Hayatın akışını ve bereketi ifade eder. Ayrıca, Konya kilimlerinde yüksek kaliteli yün kullanımı ve geometrik desenler de öne çıkar.

Ekin motifi, Türk halı ve kilimlerinde kullanılan bir sembol olup, "bereket" anlamına gelir. Bu motif, üç grupta değerlendirilir: 1. Meyve ve hayvan motifleri: Dut, karpuz, kavun, nar gibi meyveler ile koç, boğa, geyik, balık gibi hayvanların yer aldığı desenler. 2. Ağaç, çiçek ve yaprak motifleri: Bolluk ve uğuru simgeler. 3. Tabiat varlıkları: Kayalar, sular, dağlar gibi motifler, evreni ve doğanın döngüsünü temsil eder.

Hemşin puşisi ve Hemşin çorabının işlemesinde kullanılan motifler, doğadan esinlenerek seçilmektedir. Hemşin çorabı motiflerine örnek olarak şunlar verilebilir: - kiraz çiçeği; - çay yolu; - çiçek bahçesi; - kırmızı lale; - papatya; - yarım gelin yanağı.

Su yolu motifinin kökeni, Anadolu'daki Menderes (Meander) Nehri'ne dayanmaktadır. Bu motif, nehrin kıvrılarak akan şeklinden esinlenerek oluşturulmuştur.

Safranbolu evlerindeki kalem işi süslemeler, genellikle sıva, taş ve mermer gibi malzemeler üzerine yapılan renkli boyamalardır. Bu süslemelerde kullanılan bazı motifler şunlardır: Bitkisel bezemeler: Çiçek, yaprak ve bitkisel çelenk görünümündeki süslemeler. Hayvan figürleri: Kuş, çarkıfelek, ağaç, ibrik gibi figürler. Natürmort motifler: Karpuz, kavun, armut, üzüm, nar gibi meyve tasvirleri. Yazılar: "Maşallah", "Ya Hafîz" gibi yazılar ve inşa-tamir kitabeleri. Kalem işi süslemelerde kırmızı, mavi, yeşil, sarı ve siyah renkler yaygın olarak kullanılmıştır.

Tezhip sanatında yarı üsluplaştırma, tabiat elemanlarının belirgin özelliklerinin sanatçı tarafından bilinçli olarak abartılarak vurgulanmasıdır. Bu üslupta, tam olarak üsluplaştırılmış motiflerin aksine, karakteristik özelliklerini kısmen yansıtan ve incelip kalınlaşan çizgilerle hareketlilik kazanmış motifler kullanılır.

Türk kültüründe en çok kullanılan motiflerden bazıları şunlardır: 1. Elibelinde: Doğurganlığı ve anneliği simgeleyen, kilim ve halılarda sıkça kullanılan bir motiftir. 2. Bereket: Meyve, hayvan ve bitki motifleriyle oluşturulan, bolluk ve mutluluğu temsil eden bir motiftir. 3. Koçboynuzu: Kahramanlık ve gücü sembolize eden, aynı zamanda bereket motifleri arasında yer alan bir motiftir. 4. Hayat Ağacı: Sürekli gelişim ve değişimi yansıtan, cenneti ve dünyayı birleştiren bir motiftir. 5. Nazarlık ve Muska: Kötülükten korunma amacıyla kullanılan, stilize edilmiş motiflerdir.

Türk destanları çeşitli motiflerden oluşur. Bu motifler arasında en sık görülenler şunlardır: 1. Işık: Kutsal bir ışıktan doğan kahramanlar ve eşleri. 2. Ağaç: Sığınak, ata veya devleti temsil eden sembol. 3. Kurt (Bozkurt): Türklerin yeniden türemesini sağlayan, yol gösterici motif. 4. Rüya: Kahramanın önemli hadiseleri önceden öğrenmesi. 5. Ok ve Yay: Savaş aracı ve hukuki sembol. 6. At: Kahramanın en büyük yardımcısı, tehlikelerden koruyucu. Bu motifler, Türk destanlarının temel yapı taşlarını oluşturur.

İğne oyası çeşitleri oldukça fazladır ve her bölgenin kendine özgü teknikleri ve motifleri vardır. İşte bazı iğne oyası çeşitleri: Çıtı pıtı iğne oyası: Zarif ve sade görünümüyle genç kızların çeyizi ve günlük kullanım için uygundur. Sıralı iğne oyası: Motiflerin belirli bir düzen içerisinde peş peşe sıralandığı modellerdir. Ağır iğne oyası: Detaylı ve zaman alıcı işlemelerle zengin motifli, gösterişli ve ihtişamlı iğne oyalarıdır. Boncuklu iğne oyası: Göz alıcı bir zarafet sunar ve farklı simgeler ve motiflerle zenginleştirilebilir. Firkete ile yapılan iğne oyası: Pratik bir teknik olup daha hızlı ve etkili çalışmayı sağlar. Ayrıca tığ işi oyası, iplik oyası, dolgu oyası ve tel kırma oyası gibi diğer iğne oyası türleri de bulunmaktadır.

Koç boynuzu motifi, Türk motiflerinden biridir.

En ağır iğne oyaları, detaylı ve zaman alıcı işlemelerle ortaya çıkan, estetik değeri yüksek olan modellerdir. İşte bazı örnekler: 1. İncili Havlu Kenarı: Havlu kenarına yapılan inci detayları ile zarif bir görünüm sağlar. 2. Pullu Havlu Kenarı: Havluya şık ve gösterişli bir görünüm kazandıran pullu detaylar içerir. 3. Boncuklu Havlu Kenarı: Havluya özel bir dokunuş katan boncuk detayları ile yapılır. 4. Dantelli Havlu Kenarı: Sade ve şık bir görünüm sunan dantel detayları ile süslenir. 5. Gül Desenli Havlu Kenarı: Havluya zarif bir görünüm kazandıran gül motifleri ile işlenir.

Karadeniz dokumalarında geometrik ve bitkisel olmak üzere çeşitli motifler bulunmaktadır. Geometrik motifler arasında şunlar yer alır: - yıldız; - altıgen; - sekizgen; - eşkenar dörtgen; - kare. Bitkisel motifler ise şunlardır: - çiçek; - yaprak; - dal; - hayat ağacı; - pıtrak. Ayrıca, figürlü (hayvan/insan) ve sembolik motifler de kullanılmaktadır.

Gaziantep kilimleri, özgün motifleri ve zengin kültürel mirası ile meşhurdur. Meşhur Gaziantep kilimi motifleri arasında şunlar bulunur: - Baklava dilimi; - Habbap (nalın) ayağı; - Kuş kanadı; - Zincir göbek; - Dirsek göbek; - Pençe göbek; - Çarkı felek; - Parmak göbek; - Atom göbek. Ayrıca, Gaziantep'te sedef işlemeciliği, kutnuculuk, el işlemeciliği ve gümüş işlemeciliği gibi diğer el sanatları da yaygındır.

Dönüşümlü motifler, çeşitli simetri işlemleri kullanılarak oluşturulan motiflerdir. Bu işlemler şunlardır: 1. Yansıma (Simetri): Bir şeklin bir eksen boyunca "ayna görüntüsü" alınarak oluşturulan dönüşümdür. 2. Öteleme (Paralel Taşıma): Bir şeklin veya motifin bir doğrultuda belli bir mesafeye taşınmasıdır. 3. Dönme (Rotasyon): Bir şeklin sabit bir nokta etrafında belirli bir açı kadar döndürülerek oluşturulan simetrik dönüşümdür. Bu dönüşümler, motiflerin estetik ve matematiksel bir derinlik kazanmasını sağlar.

Tığ oyasında küçük motifler yapmak için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: 1. Mekik Motifi: - Malzemeler: 20 numara tığ, küçük meyve suyu pipeti, yazma için uygun ip. - Yapılışı: 1. Halka oluşturup içine sık iğne yapın. 2. Bir zincir çekip pipet üzerine 18 ilmek sarın, iki zincir çekip ipi kopartın. 3. Pipetten çıkartıp iki ucu birleştirip ip ile bağlayın. 4. Kalan ipleri kesip yakarak yapıştırın. 5. Motifin tersinden üç ilmek alıp içine sık iğne, beş zincir çekip trabzan tekniği uygulayın. 2. Kol Kola Motifi: - Yapılışı: 1. İlk sırada altı zincir çekin ve üç tığ batırdıktan sonra zincirleri kapatın. 2. Yan yana olmak üzere dört tane üçlü tırabzan yapın. 3. Yedi zincir çekin ve oyanın tersini döndürerek dört tane üçlü tırabzanın birincisini kapatın. 4. Ön yüzü döndürüp yedi zincirli yuva içine dört adet tırabzan uygulayarak ilk motifi kapatın. 5. Yuvanın olduğu yere üç adet sık iğne yaptıktan sonra aynı motiften bir tane daha yapın. 6. İstediğiniz miktarda tüm kol kola oyası motiflerini bu şekilde örmeye devam edin.

Osmanlı'da mezar taşlarına çiçek çizilmesinin nedeni, insanların sevdiklerinin ebedi istirahatgâhlarını cennet bahçelerine benzetme isteğidir. Ayrıca, mezar taşlarındaki çiçek motifleri, özellikle kadının incelik ve letafetini temsil etmek için kullanılırdı ve bu motifler arasında gül, lale, karanfil, sümbül, menekşe ve bahar dalları bulunurdu.

Hamam fayanslarında genellikle geleneksel motifler kullanılır. Bu motifler arasında: Geometrik desenler: Balık pullu, altıgen formlu ve şekilli karolar tercih edilir. Çiçek desenleri: Duvar ve yer fayanslarında çiçek motifleri kullanılır. Osmanlı dönemine ait desenler: Yapraklar, çiçekler, dallar ve geometrik şekiller gibi motifler Osmanlı sanatını yansıtır. Mavi ve beyaz renk kombinasyonları: Bu renkler, Osmanlı motiflerini çağrıştırır ve ferah bir atmosfer yaratır. Ayrıca, mozaik desenler de hamam fayanslarında sıkça kullanılan dekoratif detaylardan biridir.

Anadolu kilimlerinde birçok sembol bulunmaktadır. İşte bazı örnekler: Eli Belinde: Dişiliği, doğurganlığı ve bereketi simgeler. Koç Boynuzu: Erkekliği, gücü ve kahramanlığı temsil eder. Göz ve Muska: Nazardan korunma amacıyla kullanılır. Kuş: Kartal gücü ve kahramanlığı, bülbül şanslı ve bereketli bir yaşamı, baykuş ise kötülüğü simgeler. Su Yolu: Yaşamın kaynağı olan suyu, yeniden doğuşu ve temizliği temsil eder. Hayat Ağacı: Yaşamın sürekliliğini ve ölümsüzlüğü simgeler. Akrep: Kötü ruhlardan korunmak için kullanılır, şeytanın ruhunu ifade eder. Saç Bağı: Evlilik isteğini ve doğumu simgeler. Bukağı: Aile birliğini ve beraberliği temsil eder. Pıtrak: Nazarlık motifi olarak kullanılır.

Dokuma halı desenleri, çeşitli motifler ve tekniklerle oluşturulur. İşte bazı yaygın dokuma halı desenleri ve anlamları: 1. Akrep Motifi: Kötü ruhlardan korunmak için yapılan, şeytanı simgeleyen bir motiftir. 2. Bereket Motifi: Üç grupta değerlendirilir; meyveler, çiçekler ve tabiat varlıkları gibi unsurları içerir, uçsuz bucaksız mutluluğu sembolize eder. 3. Koç Boynuzu Motifi: Erkekliği, gücü ve kahramanlığı temsil eder. 4. Göz Motifi: Nazardan korunmak için kullanılan, genellikle mavi renkle işlenen bir motiftir. 5. Su Yolu Motifi: Hayatı, canlılığı ve saflığı simgeler. Ayrıca, Türk-Gördes Düğümü, İran-Sine Düğümü gibi farklı dokuma teknikleri de kullanılarak çeşitli desenler oluşturulur.