Makroekonomi

Eko-201 dersinde işlenen konular, mikroekonomi ve makroekonomi temel başlıklarında toplanabilir: Mikroekonomi konuları: - Arz, talep ve piyasa yapısı; - Fiyat, üretim ve maliyetler; - Tüketici kuramları. Makroekonomi konuları: - Ulusal gelir ve büyüme; - Para ve bankacılık; - Enflasyon, işsizlik ve uluslararası ticaret; - Ekonomik dalgalanmalar ve maliye politikaları.

"Modern Makro Ekonomiye Giriş" kitabı 568 sayfadan oluşmaktadır.

Otomatik ve iradi stabilizatörler ekonomik dengenin sağlanması ve sürdürülmesinde kullanılan iki farklı mekanizmadır. Otomatik stabilizatörler, herhangi bir iradi karar alınmadan, ekonomik koşullara göre kendiliğinden denge sağlayıcı etkiler yaratan mekanizmalardır. İradi stabilizatörler ise siyasal otoritenin iradi kararlar alması yoluyla talebi yönlendirmek veya istikrar sağlamak amacıyla uygulanan politikalardır.

IS-LM modeli, makroekonomik bir araç olarak faiz oranları ile üretim arasındaki etkileşimi açıklar. Bu modelin açılımı "Yatırım-Tasarruf" (IS) ve "Likidite Tercihi-Para Arzı" (LM)"dır. Model şu konuları kapsar: - Para politikası: Merkez bankasının para arzı ve faiz oranlarını yönetmesi. - Maliye politikası: Hükümetin harcama ve vergi kararları. - Likidite: Bireylerin nakit tutma eğilimi. IS ve LM eğrilerinin kesişimi, ekonomi genelinde denge noktasını gösterir.

Enflasyonun en büyük sebepleri arasında dört ana faktör öne çıkmaktadır: 1. Talep Enflasyonu: Mal ve hizmet arzının, toplam talebin artış hızına ayak uyduramaması. 2. Maliyet Enflasyonu: Petrol ve gıda gibi emtia fiyatlarının yükselmesi veya doğal afetler gibi nedenlerle üretim maliyetlerinde artış yaşanması. 3. Para Arzı: Para arzının artması, yatırım ve tüketim harcamalarını artırarak fiyatlar üzerinde yukarı yönlü bir baskı oluşturması. 4. Enflasyon Beklentileri: Tüketici ve üreticilerin gelecekte fiyatların yükselmeye devam edeceği yönündeki beklentileri.

Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH), bir ülke vatandaşlarının, belirli bir dönemde ürettikleri nihai mal ve hizmetlerin parasal değerlerinin toplamıdır. GSMH'nin hesaplanmasında kullanılan yöntemler şunlardır: 1. Milli Gelir Yöntemi: Ülkede elde edilen geliri dikkate alır. 2. Harcama Yöntemi: Tüketim, yatırım, devlet harcamaları ve net ihracatı içerir. 3. Üretim Yöntemi: Üretilen mal ve hizmetlerin toplam değerini temel alır. GSMH, ülkenin ekonomik performansını değerlendirmek ve uluslararası karşılaştırmalar yapmak için kullanılan önemli bir ekonomik göstergedir.

Makro iktisat soruları genellikle aşağıdaki konuları kapsar: 1. Ekonomik Büyüme: Reel Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) artış oranı ve ekonomik faaliyetteki değişim. 2. Enflasyon: Fiyatlar genel seviyesindeki sürekli artış ve enflasyon türleri (talep enflasyonu, maliyet enflasyonu vb.). 3. İşsizlik: İş arayıp bulamayanların sayı ve oranı, işsizlik türleri (yapısal, friksiyonel işsizlik vb.). 4. Ödemeler Bilançosu: Ekonominin dış dünya ile girdiği ekonomik ilişkilerin parasal olarak gösterildiği tablo. 5. Kamu Maliyesi: Kamu harcamaları, vergiler ve bütçe dengesi. 6. Para Politikası: Merkez Bankası'nın makro büyüklükleri etkilemek üzere aldığı kararlar. 7. Toplam Talep ve Toplam Arz: AD = C + I + G + (X-M) formülü ve bu formülün bileşenleri.

Makroekonomik değişkenler, ekonominin genel durumunu etkileyen faktörlerdir ve başlıca şunlar içerir: 1. Toplam Talep: Ekonomideki tüm ürün ve hizmetlerin toplam talebi. 2. Üretim: Ekonomideki ürün ve hizmetlerin toplam miktarı. 3. İşsizlik: Ekonomideki işsiz kişi sayısı. 4. Enflasyon: Fiyatların ortalama olarak ne kadar hızlı yükseldiğini ifade eder. 5. Faiz Oranları: Para birimi cinsinden borçlanma maliyeti. Ayrıca, gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH), ekonomik büyüme ve dış ticaret gibi değişkenler de makroekonomik analizlerde önemli rol oynar.

ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi) ve PPI (Producer Price Index) aynı şeyi ifade eder. ÜFE, bir ülkede üretilen mal ve hizmetlerin üretim aşamasındaki fiyat değişimlerini ölçen bir ekonomik göstergedir. ÜFE'nin bazı özellikleri: - Üretici fiyatlarını yansıtır: Üretim maliyetlerinin ve enflasyonun bir yansımasıdır. - Sektörel analizde kullanılır: Farklı sektörlerdeki fiyat eğilimlerini analiz etmek için kullanılır. PPI ise, yurt içi üreticilerin çıktıları için aldıkları satış fiyatlarındaki zaman içindeki ortalama değişimi ölçen bir göstergedir.

Konjonktürü etkileyen faktörler hem içsel hem de dışsal olarak ikiye ayrılabilir: İçsel faktörler: tüketici gelirlerinde ve tüketim harcamalarındaki değişiklikler; enflasyon beklentisi ve faiz oranlarındaki değişiklikler; yatırım harcamalarındaki değişiklikler; para arzındaki değişiklikler; ihracat ve ithalattaki değişiklikler; döviz kurundaki değişiklikler; kredilerdeki değişiklikler; stoklardaki değişiklikler; ücretlerdeki artışlar. Dışsal faktörler: savaş veya savaş tehdidi; siyasi istikrarsızlık; seçim dönemi; nüfus artışı ve göçler; teknik buluşlar; zevklerdeki değişiklikler; psikolojik etkenler.

Konjonktürü etkileyen faktörler hem içsel hem de dışsal olarak ikiye ayrılabilir: İçsel faktörler: tüketici gelirlerinde ve tüketim harcamalarındaki değişiklikler; enflasyon beklentisi ve faiz oranlarındaki değişiklikler; yatırım harcamalarındaki değişiklikler; para arzındaki değişiklikler; ihracat ve ithalattaki değişiklikler; döviz kurundaki değişiklikler; kredilerdeki değişiklikler; stoklardaki değişiklikler; ücretlerdeki artışlar. Dışsal faktörler: savaş veya savaş tehdidi; siyasi istikrarsızlık; seçim dönemi; nüfus artışı ve göçler; teknik buluşlar; zevklerdeki değişiklikler; psikolojik etkenler.

2025 yılının Ocak ayında enflasyon yüzde 5,03 olarak gerçekleşmiştir.

Ekonometrik analiz örnekleri şunlardır: 1. Basit Regresyon Analizi: Bir kişinin gelir düzeyi arttıkça tüketim harcamalarının nasıl değiştiğini incelemek için kullanılır. 2. Çoklu Regresyon Analizi: Ev fiyatları üzerinde ev büyüklüğü, mahalle güvenliği ve okula yakınlık gibi faktörlerin etkisini değerlendirmek için kullanılır. 3. Zaman Serisi Analizi: Hisse senedi fiyatlarının zaman içinde nasıl değiştiğini incelemek için kullanılır. 4. Panel Veri Analizi: Ülkeler arasında ekonomik büyüme ile eğitim harcamaları arasındaki ilişkiyi incelemek için kullanılır. 5. Tüketici Talep Modeli: Fiyatlardaki veya gelir seviyelerindeki değişikliklerin tüketicilerin talep ettiği mal miktarını nasıl etkilediğini tahmin eder. 6. Yatırım Fonksiyonu: Faiz oranlarının ve ekonomik büyümenin işletme yatırım kararlarını nasıl etkilediğini analiz eder. 7. Phillips Eğrisi: Enflasyon ile işsizlik arasındaki ters ilişkiyi göstererek makroekonomik politika hakkında bilgi sunar.

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) açığı, bir ülkenin toplam harcamalarının toplam üretiminden fazla olması durumunda ortaya çıkar. GSYİH açığının hesaplanma yöntemi, genellikle harcama yöntemi ile yapılır ve şu formülle ifade edilir: GSYİH = Tüketim + Yatırım + Devlet Harcamaları + Net İhracat (İhracat - İthalat). Eğer ithalat ihracattan büyükse, net ihracat negatif olur ve bu durum GSYİH açığını artırır.

Euro Bölgesi'nde büyüme verileri, Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) veya Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) gibi makro ekonomik göstergelerle hesaplanır. Hesaplama adımları: 1. Üretim Yaklaşımı: Ekonomide üretilen tüm mal ve hizmetlerin piyasa değeri toplanarak GSYİH hesaplanır. 2. Harcama Yaklaşımı: GSYİH, dört ana bileşenden oluşur: tüketim harcamaları, yatırım harcamaları, devletin mal ve hizmet alımları ile ihracattan ithalatın çıkarılmasıyla elde edilen net ihracat farkı. 3. Gelir Yaklaşımı: Üretim sürecinde elde edilen gelirler dikkate alınır ve bu gelirler işçilere maaş, mülk sahiplerine kira, sermaye sahiplerine faiz ve işletme sahiplerine kar ödemeleri olarak sınıflandırılır. Ayrıca, reel GSYİH hesaplanarak enflasyon etkisinden arındırılmış büyüme oranı da belirlenir.

Para teorisinin temel konuları şunlardır: 1. Paranın Tanımı ve Fonksiyonları: Paranın bir değişim ve ödeme aracı olması, değer ölçüsü olması ve tasarruf aracı olması gibi fonksiyonları ele alınır. 2. Para Arzı ve Kaydi Para Yaratma: Para arzının belirleyicileri, merkez bankalarının para politikası araçları ve kaydi para yaratma süreci incelenir. 3. Para Talebi: Para talebinin işlem, ihtiyat ve spekülasyon saikleriyle belirlenmesi ve para talebi modelleri tartışılır. 4. Para Politikaları: Para politikasının amaçları, araçları ve hedefleri, ayrıca para politikasının yürütülme kanalları analiz edilir. 5. Para Teorileri: Miktar teorisi, gelir ve harcama teorisi, monetarist miktar teorisi gibi farklı para teorileri değerlendirilir.

Ekonomide kullanılan bazı temel kavramlar şunlardır: 1. Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH): Bir ülkenin sınırları içerisinde belirli bir zaman diliminde üretilen tüm mal ve hizmetlerin toplam değeri. 2. Enflasyon: Mal ve hizmet fiyatlarının genel seviyesinin yükselmesi ve satın alma gücünün azalması. 3. Arz ve Talep: Bir mal veya hizmetin bulunabilirliği ile o mal veya hizmete olan arzu arasındaki ilişki. 4. Makroekonomi: Bir ülkenin veya bölgenin genel ekonomik refahını inceleyen ekonomi dalı. 5. Mikroekonomi: Bireylerin, firmaların ve pazarların karar verme süreçlerini inceleyen ekonomi dalı. 6. Ticaret Dengesi: Bir ülkenin ihracat ve ithalat değerleri arasındaki fark. 7. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE): Halkın tükettiği mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimleri ölçen endeks. 8. Likidite: Bir varlığın veya menkul kıymetin piyasa fiyatını etkilemeden nakde dönüştürülebilme kolaylığı.

Makro ekonomi kitapları, ekonominin genel işleyişini ve büyük ölçekli ekonomik olayları anlatır. Bu kitaplarda genellikle aşağıdaki konular ele alınır: 1. Ekonomik Analizin Temelleri: Ekonomi biliminin kapsamı, analiz metodları, ekonominin ilgilendiği temel sorunlar ve piyasa dengesi. 2. Makroekonomik Büyüklükler: Milli gelir, para arzı, enflasyon, işsizlik gibi ekonominin tümünü ilgilendiren konular. 3. Ekonomik Büyüme ve Denge: Ekonomik büyümenin ve makroekonomik dengenin ayrıntılı analizi. 4. Makroekonomik Politikalar: Ekonomik politikaların açıklanması ve dışa açık ekonomilerde makroekonomik analiz. 5. Tarihsel ve Teorik Tartışmalar: Makroekonomik teorilerin tarihsel gelişimi ve çeşitli ekonomi okullarının yaklaşımları.

Denge sağa kaydığında, yani IS ve LM eğrileri birlikte sağa kaydığında, gelir düzeyi artarken faiz oranının ne olacağı eğrilerin eğimine ve kaymaların büyüklüğüne bağlıdır.

Daron Acemoğlu'nun makroekonomi üzerine yaptığı çalışmalar, ekonomik analizin temellerini ve güncel makroekonomik konuları ele almaktadır. Acemoğlu'nun makroekonomi alanında anlattığı bazı konular şunlardır: Ekonomik büyüme ve denge: Ekonomik büyümenin nasıl sağlandığı ve makroekonomik dengenin nasıl kurulduğu. Optimizasyon: Bireylerin ve ekonomik sistemlerin en iyi tercihi nasıl yaptıkları ve bu tercihlerin sonuçları. Teknolojiye yatırım: Teknolojinin doğru kullanımının ve beşeri sermayenin artırılmasının ekonomik kalkınma üzerindeki etkileri. Kurumsal reformlar: Yargı ve eğitim sistemlerinde yapılacak reformların ekonomiye katkıları. Ayrıca, Acemoğlu'nun "Makroekonomi" adlı kitabında, ekonomik modellerin verilerle nasıl harmanlandığı ve ampirik analizlerin nasıl yapıldığı da detaylı bir şekilde açıklanmaktadır.