Kişileştirme

İ. Hakkı Talas'ın "Atam" şiirinde kişileştirme bulunmamaktadır. Şiirde, insana ait özellikler insan olmayan varlıklara aktarılmamıştır. Örneğin, rüzgar, dere, bulut gibi unsurlar kişileştirilmemiştir. Örnekler: - "Sevincinden ağlayan, gülen, haykıran rüzgâr" (kişileştirme örneği). - "Dağ başını duman almış / Gümüş dere durmaz akar" (dere kişileştirilmiş). "Atam" şiirinde böyle bir örnek görülmemektedir.

"Sen bir çiçeksin, annen saksı" dizelerinde kişileştirme ve benzetme söz sanatları kullanılmıştır. Kişileştirme: Anne saksıya, odalar ise insana özgü bir özellik olan yas tutma yeteneğine benzetilmiştir. Benzetme: Çocuk çiçeğe, anne ise saksıya benzetilmiştir.

Fablda kişileştirme, hayvan, bitki veya cansız nesnelerin insan özellikleriyle donatılması yoluyla yapılır. Kişileştirme örnekleri: Açgözlü tilki ve cömert tavşan: Bir fablda açgözlü bir tilki, cömert bir tavşanın yiyeceğini çalmaya çalışırken, tavşan ona yiyeceğinin bir kısmını verir. Aslan ve kuzu: Bir aslan, bir su kaynağında karşılaştığı kuzuyu içmek ister, ancak kuzu ona daha yukarıda içtiğini söyler. Kişileştirme, fablda şu amaçlarla kullanılır: Mesajı somutlaştırma: Mesaj daha somut ve anlaşılır hale gelir. İlgi çekme: Fabl eğlenceli ve ilgi çekici olur. Ahlaki dersi vurgulama: Fablın ahlaki dersi açıkça ifade edilir.

Sezai Karakoç'un "Leyla'nın Bir Işığa Dönüşmesi" şiirinden alınan dizelerde yer alan bazı edebi sanatlar: Kişileştirme: "Yükselip tuttu ışık olan Mecnun'u" (insana ait bir özellik olan "tutmak" ışığa atfedilmiş). Benzetme: "Bir ışığa dönüştü Leyla" (Leyla, ışığa benzetilmiş). Görüntüsellik: "Evden yükselen bir ışık sütunu" (görsel bir betimleme). Ayrıca, dizelerde tekrar ve paralellik de bulunmaktadır: "gördü herkes gökte yarıştı iki ışık / birbirine kavuştu iki ışık".

Kişileştirmeden yararlanan bazı şairler: Tahsin Saraç. Nazım Hikmet. Orhan Veli. Cahit Sıtkı Tarancı. Pir Sultan Abdal. Ayrıca, Dede Korkut Oğuznameleri'nde Tanrı'nın kişileştirildiği ve konuşturulduğu bilinmektedir.

"Vadinin orta yerinden usul usul akan derin yalnızlığın yaşıyorum" cümlesinde kişileştirme (teşhis) ve mecaz sanatları kullanılmıştır. Kişileştirme (teşhis): Soyut bir kavram olan "yalnızlık", insana özgü bir eylemle ("usul usul akmak") somutlaştırılmıştır. Mecaz: "Derenin yalnızlığı" ifadesiyle, yalnızlık gibi soyut bir kavram somut bir şekilde betimlenmiştir.

D) 4 Bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisinde kişileştirmeye yer verildiğine dair bilgi, güneşin nazlanması ifadesine dayanmaktadır. Kişileştirme, bir varlığa insana ait özellikler yüklemek anlamına gelir.

Söz sanatlarında cevap bulmak için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: Benzetim (Teşbih). Kişileştirme (Teşhis). Konuşturma (İntak). Karşıtlık (Tezat). Abartma (Mübalağa). Tecahül-i Arif. Telmih. Söz sanatları ile ilgili daha fazla bilgi ve örnek sorular için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: turkedebiyati.org; bilgenc.com; dilbilgisi.net.

Teşbih (Benzetme) ve Teşhis (Kişileştirme) arasındaki fark: Teşbih (Benzetme): İki farklı şey arasında benzerlik kurarak yapılan söz sanatıdır. Teşhis (Kişileştirme): İnsana ait özelliklerin başka varlıklara aktarılmasıdır. Özetle: Teşbih, benzerlik kurarak iki şeyi karşılaştırırken; teşhis, varlıklara insan özellikleri atfetmektir.

İntak (konuşturma) sanatının bulunup bulunmadığını anlamak için şu adımlar izlenebilir: 1. Teşhis (kişileştirme) olup olmadığını kontrol edin. 2. Varlıkların insanmış gibi konuşup konuşmadığına bakın. Örnek: >Kurnaz tilki sesini yumuşatarak, ona Dedi ki: ”Kardeşciğim artık dostuz; Müjde getirdim sana in de öpüşelim; Barış oldu hayvanlar arasında. Bu örnekte, kurnaz tilkinin konuşması, intak sanatı örneğidir.

"Neden düşman görünürsün yıllar yılı dost bildiğim aynalar?" dizesi, Cahit Sıtkı Tarancı'nın "Otuz Beş Yaş" şiirinde yer alır. Bu dizede şair, aynaya baktığında yaşlılığın belirtilerini açıkça gördüğünü ve bu değişime inanamadığını ifade eder. Şiirin tamamı şu şekildedir: > "Neden böyle düşman görünürsünüz; Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?".

Orhan Veli Kanık'ın "Gün Olur" şiirinde kullanılan bazı edebi sanatlar şunlardır: Kişileştirme: "Hele martılar, hele martılar, Her bir tüylerinde ayrı telaş!" dizelerinde martılar, telaşlı insanlar gibi tasvir edilmiştir. Benzetme: "Gün olur, deli gibi..." dizesinde şairin bazen deli gibi davrandığı anlatılmıştır. Şiirde ayrıca ses ve kelime tekrarları ile ahenk sağlanmıştır; örneğin, "gün olur" sözünün tekrarı anlamı pekiştirirken, "ü, e, a" sesleriyle asonans, "g, b, d, l" ünsüzleriyle aliterasyon yapılmıştır. Garip akımı şairleri, şiirde kafiye ve ölçüye karşı oldukları için şiirde ahengi dize içi ses ve kelime tekrarlarıyla sağlamışlardır.

"Besbelli her saat artar kederi, belki de yüreği yara dağların" dizesinde teşhis (kişileştirme) söz sanatı kullanılmıştır. Teşhis, insana ait özelliklerin insan olmayan varlıklara mal edilmesiyle gerçekleştirilen mecazlı bir anlatım özelliğidir.

Kişileştirme, "Eve girip kimseyi bulamayınca karısının komşuda, çocukların ise sokakta olabileceğini düşündü. İçerisi avazı çıktığı kadar bağıran yoğurtçuların, şıracıların sesiyle doldu. Sokağa bakmak için pencereyi açtığında güneşin ufukta nazlanarak batmaya başladığını gördü" metninde dördüncü cümlede yapılmıştır. Bu cümlede, güneşe "nazlanmak" özelliği atfedilmiştir.

“Gözlerimdeki buğuyu alır, geçmişin gölgesini dağıtır” dizesinde geçmişin gölgesi kişileştirilmiştir.

"Bir noktadan sonra hayal ettiğim bu dünya benim elimden çıkar ve kafamın içinde yaşadığım şehirden daha gerçek olur" cümlesi, kişileştirme ve benzetme gibi anlatım tekniklerini içermektedir.

"Sözlük, tozlu kitap rafları arasında uyumaktan çok sıkılmıştı" cümlesi kişileştirme örneğidir.

Abdurrahim Karakoç'un "Vasiyet" şiirinde kişileştirme bulunmamaktadır. Şiirde, insan dışındaki varlıklara (örneğin, dağlar, ırmaklar) insana ait özellikler yüklenerek teşhis (kişileştirme) sanatı kullanılmaz. Şiirde daha çok ta’riz (taşlama), istifham (soru sorma) ve tecahül-i arif (bilmemezlikten gelme) gibi sanatlar kullanılmıştır.

“Derdim vardır inilerim” dizesi, kişileştirme (teşhis) söz sanatına örnektir.

Kişileştirme örneklerine dair test soruları ve çözümleri için aşağıdaki kaynakları inceleyebilirsiniz: 1. Sanalokulumuz.com: 6. sınıf Türkçe söz sanatları testinde, "Dağlara yaslanıp yatan güneşi / Yaralı, hastadır, yorgundur sandım" dizelerinde kişileştirmenin yapıldığı belirtilmektedir. 2. Wordwall.net: "Cebeci Köprüsünün üstü / Karınca yuvasına benziyor" cümlesinde köprünün karıncalara benzetilmesi, kişileştirme örneğidir. 3. Sultanalparslanortaokulu.meb.k12.tr: "Köyün çayı boş yere akmaktan sıkılıyor, bir bostanı sulayacağı günlerin gelmesini iple çekiyordu" cümlesinde çayın insana özgü bir nitelik olan "sıkılmak" ile kişileştirildiği ifade edilmektedir.