Kemikİliği

Polisitemi vera, genellikle JAK2 gen mutasyonu ile ilişkilidir ve bu genetik bir faktördür. Tedavi seçenekleri, hastalığın türüne ve şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir: Flebotomi: Fazla kanın vücuttan alınması. İlaç tedavisi: Hidroksiüre gibi kırmızı kan hücresi üretimini azaltan ilaçlar. JAK2 inhibitörleri: JAK2 gen üretimini sağlayan enzimin durdurulması. Yaşam tarzı değişiklikleri: Sigaranın bırakılması, bol su tüketimi ve kan basıncının kontrol edilmesi. Polisitemi vera, tedavi edilmezse kan pıhtılaşması ve diğer ciddi sağlık sorunları riskini artırabilir. Polisitemi vera tanısı ve tedavisi için bir sağlık uzmanına başvurulması önerilir.

PDW (Trombosit Dağılım Genişliği) Düşüklüğü Nedenleri: Kemik iliği hastalıkları ve bozuklukları. Kemoterapi ve radyoterapi. B12 ve folat (folik asit) eksikliği. Bazı enfeksiyonlar. Otoimmün hastalıklar. Yoğun kan kaybı. PDW Yüksekliği Nedenleri: Enflamatuar hastalıklar ve enfeksiyonlar. Kemik iliği hastalıkları. Bazı kanser türleri. Kalp ve damar hastalıkları. İlaç kullanımı. PDW düşüklüğü veya yüksekliği, tek başına bir hastalık teşhisi koydurmaz.

MPV (Ortalama Trombosit Hacmi) Düşüklüğünün Nedenleri: Kemik İliği Yetmezliği: Kemik iliğinin yeterince trombosit üretememesi. Aplastik Anemi: Kemik iliğinin tüm kan hücresi türlerini yeterince üretememesi. Kemoterapi veya Radyoterapi: Kanser tedavisi için uygulanan bu tedaviler kemik iliği fonksiyonlarını baskılayabilir. Vitamin Eksiklikleri: B12 vitamini veya folik asit eksikliği. Hipertiroidizm: Tiroid bezlerinin aşırı çalışması. MPV Yüksekliğinin Nedenleri: Kemik İliği Bozuklukları: Miyeloproliferatif bozukluklar, lösemi gibi durumlar. Enfeksiyonlar ve İltihaplar: Enfeksiyonlar, iltihabi hastalıklar (örneğin romatoid artrit). Kalp ve Damar Hastalıkları: Koroner arter hastalığı, inme. Diyabet: Yüksek kan şekeri seviyeleri. Bazı İlaçlar: Doğum kontrol hapları, yoğun dereceli enfeksiyonlar için kullanılan antibiyotikler. MPV değeri, tek başına tanı koydurucu değildir; diğer trombosit parametreleri ve klinik bulgularla birlikte değerlendirilmelidir.

WBC (Beyaz Kan Hücresi) Düşüklüğünün Nedenleri: Kemik iliği sorunları: Kemik iliği yetmezliği veya kanseri, beyaz kan hücresi üretimini engelleyebilir. Otoimmün hastalıklar: Lupus ve romatoid artrit gibi hastalıklar, vücudun kendi beyaz kan hücrelerine saldırmasına yol açabilir. Viral enfeksiyonlar: HIV gibi hastalıklar lökositlerin hızlı tüketilmesine sebep olabilir. Beslenme eksiklikleri: Folik asit ve B12 vitamini eksiklikleri WBC üretimini olumsuz etkileyebilir. Dalak sorunları: Dalak enfeksiyonları ve kan pıhtıları dalakta büyümeye neden olabilir ve bu da lökosit sayısının düşmesine yol açabilir. İlaçlar: Bazı ilaçlar ve antibiyotikler, beyaz kan hücresi üretimini baskılayabilir. WBC Yüksekliğinin Nedenleri: Enfeksiyonlar: Bakteriyel, viral, mantar ve parazit enfeksiyonları WBC seviyelerinde artışa neden olabilir. İltihaplanma: Dermatit, romatizmal rahatsızlıklar ve iltihaplı bağırsak hastalıkları gibi durumlar WBC değerini yükseltebilir. Stres ve fiziksel travma: Ciddi fiziksel travma ve yoğun egzersiz WBC seviyesini artırabilir. Kanser: Lösemi ve polisitemi gibi kan kanserleri WBC yüksekliğine yol açabilir. Diğer nedenler: Gebelik, bazı ilaçlar ve sigara kullanımı da WBC yüksekliğine neden olabilir. WBC değerlerinin normal aralıkların dışında olması, bir sağlık sorununun işareti olabilir. Doğru teşhis ve tedavi için bir uzmana danışılması önerilir.

Eritrosit (RBC) düşüklüğüne neden olan bazı hastalıklar şunlardır: Demir eksikliği anemisi. B12 vitamini ve folik asit eksikliği. Kronik hastalıklar (böbrek yetmezliği, kanser, romatoid artrit). Kan kaybı (travma, cerrahi müdahaleler, gastrointestinal kanamalar). Kemik iliği sorunları ve lösemi. Bazı enfeksiyonlar ve otoimmün hastalıklar. İlaçlar (kemoterapi ve radyoterapi). Eritrosit düşüklüğünün teşhisi ve tedavisi için bir doktora başvurulması önerilir.

Üç çeşit kan hücresi, yani eritrositler (kırmızı kan hücreleri), lökositler (beyaz kan hücreleri) ve trombositler (kan pulcukları), kemik iliğinde üretilir. Eritrositler, kemik iliğinde bulunan hematolojik kök hücrelerden üretilir. Lökositler, kısmen kemik iliğinde, kısmen de lenfoid dokularda oluşur. Trombositler, kemik iliğinde bulunan hematopoetik kök hücrelerden meydana gelir. Ayrıca, fetal dönemde hematopoez, yolk kesesi, karaciğer ve dalak tarafından gerçekleştirilir.

Kemik iliğinde üretilen hücreler şunlardır: Kırmızı kan hücreleri (alyuvarlar, eritrositler). Beyaz kan hücreleri (akyuvarlar, lökositler). Kan pulcukları (trombositler). Kemik iliğinde ayrıca hematopoetik kök hücreler, progenitor hücreler ve mezenkimal kök hücreler bulunur. Doğumda tüm kemik ilikleri kırmızıdır, zamanla sarı kemik iliği oranı artar.

Kemik iliğinde anemi (aplastik anemi) çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir: Bağışıklık sistemi bozuklukları: Bağışıklık sisteminin kendi kemik iliğine saldırması, aplastik anemiye yol açabilir. Toksinler ve kimyasallar: Pestisitler, arsenik, benzen gibi toksinlere maruz kalmak aplastik anemiyi tetikleyebilir. Viral enfeksiyonlar: Hepatit, HIV gibi enfeksiyonlar aplastik anemiye neden olabilir. Radyasyon ve kemoterapi: Kanser tedavisinde kullanılan radyasyon ve kemoterapi, kemik iliğini olumsuz etkileyebilir. Genetik faktörler: Fanconi anemisi gibi kalıtsal hastalıklar aplastik anemiye yol açabilir. Hamilelik: Hamilelik sırasında gelişen aplastik anemi, bazen doğumdan sonra kendiliğinden iyileşebilir. Aplastik anemi, tedavi edilmediği takdirde hayati tehlike oluşturabilir.

Miyelosupresyon, kemik iliğinde kan hücrelerinin (beyaz kan hücreleri, kırmızı kan hücreleri ve trombositler) üretimini azaltan bir hasar şeklidir. Miyelosupresyonun bazı belirtileri: Anemi (kırmızı kan hücresi üretiminde azalma). Lökopeni (beyaz kan hücresi sayısında azalma). Trombositopeni (trombosit sayısında azalma). Miyelosupresyonun tedavisi, altta yatan nedene ve durumun ciddiyetine bağlıdır.

Retikülosit yapım indeksi (RPI), kemik iliğinin kırmızı kan hücreleri üretme potansiyelini ve retikülositlerin olgunlaşma hızını belirleyen bir parametredir. RPI, retikülosit oranı ile normal hematokrit değerinin (genellikle %45 kabul edilir) çarpılmasıyla hesaplanır. Bu indeks, anemi türlerinin teşhisinde ve doping amacıyla eritropoietin kullanan sporcuların belirlenmesinde yardımcı olabilir.

Kan merkezinde ilik verme (kök hücre bağışı) işlemi genellikle şu adımlarla gerçekleştirilir: 1. Başvuru ve Kayıt: Türk Kızılayı veya uluslararası kemik iliği bankalarına başvuru yapılır. 2. Uygunluk Testi: Bağışçı adayından alınan kan örneği ile doku tipi belirlenir ve uyum kontrol edilir. 3. Eğitim ve Bilgilendirme: Bağışçı, süreç ve olası riskler hakkında bilgilendirilir. 4. Bağış Yöntemi: - Kemik İliğinden Toplama: Ameliyathane koşullarında genel anestezi altında, özel iğneler ile kemik iliği alınır. - Periferik Kandan Toplama: Donöre büyüme faktörleri verilir ve kök hücrelerin kana geçmesi sağlanır, ardından aferez yöntemiyle kök hücreler toplanır. Bağış işlemi genellikle güvenli kabul edilir ve bağışçı için kalıcı bir sağlık sorunu oluşturmaz.

Hematopoezin aşamaları şu şekildedir: 1. Kök Hücre Bölünmesi. 2. Progenitör Hücre Oluşumu. Miyeloid Progenitör Hücreler. Lenfoid Progenitör Hücreler. 3. Olgunlaşma. Hematopoezin aşamaları ayrıca şu şekilde de incelenebilir: Embriyonik Dönem. Fetal Dönem. Doğumdan Sonra. Yetişkinlikte.

Eritroblastlar, kemik iliğinin "eritroblastik adaları" adı verilen farklı nişlerinde bulunur. Eritroblastlar, hâlâ hücre çekirdeği barındıran bir alyuvar (eritrosit) tipidir ve normal bir eritrositin anlık öncülüdür.

Donör olmanın bazı riskleri ve yan etkileri şunlardır: Kemik iliği toplama işlemi: Bu işlem, hafif ağrıya neden olabilir. Aferez yöntemi: İğne takılan bölgede hafif ağrı veya kanama oluşabilir; bunlar birkaç dakika içinde kaybolur. Genel riskler: Her ameliyatta olduğu gibi, donör ameliyatlarında da yaşam kaybı olasılığı (üç binde bir) ve yara yeri ile idrar yolu enfeksiyonu (yaklaşık yüzde beş) riski bulunmaktadır. Ancak, donör olmanın genellikle kalıcı bir sağlık sorunu oluşturmadığı ve güvenli bir süreç olduğu de belirtilmektedir. Donör olmadan önce, olası tüm durumlar hakkında bilgi almak ve onay vermek önemlidir.

AML (Akut Miyeloid Lösemi), kemik iliğinde bulunan bir grup hücrenin kısa süre içerisinde aşırı şekilde çoğalması ve bu çoğalmadan ötürü kemik iliğinde kan yapımının azalmasına sebebiyet veren bir tür kanserdir. Özellikleri: Hızlı Seyir: Hastalık hızlı başlar ve hızlı yayılır. Etkilenen Hücreler: Genellikle olgunlaşmamış beyaz kan hücreleri (miyeloblast) etkilenir. Belirtiler: Halsizlik, sık enfeksiyon geçirme, ciltte morluklar, burun kanamaları gibi durumlarla kendini gösterir. Nedenler: Genetik faktörler ve çevresel etmenler (radyasyon, kimyasal maddeler) etkili olabilir. Tanı ve Tedavi: Tanı: Kan testleri ve kemik iliği biyopsisi ile konur. Tedavi: Genellikle kemoterapi, hedefe yönelik tedaviler ve uygun hastalar için kemik iliği nakli ile yapılır.

Otolog kök hücre nakli, yüksek doz terapi uygulamak amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Otolog kök hücre naklinin kullanıldığı bazı hastalıklar: multipl miyelom; Hodgkin lenfoma; Hodgkin dışı lenfoma; akut miyeloid lösemi (bazı alt gruplar). Otolog kök hücre nakli sürecinde, kanser tedavisi başlamadan önce hastanın kendi kök hücreleri toplanıp dondurulur. Otolog kök hücre naklinde, alıcının verilen kök hücreleri reddetme olasılığı ve "graft versus host" hastalığı riski çok azdır.

Türkök kemik iliği bağışı yapmak için aşağıdaki adımlar izlenir: 1. Başvuru: 18-50 yaş arasında, sağlıklı ve bilgilendirilmiş bireyler, Türk Kızılay merkezleri aracılığıyla kök hücre bağışında bulunabilir. 2. Testler: Bağışçı adaylarından 3 tüp kan örneği alınır; bu örneklerde bulaşıcı hastalıklar ve kan grubu testleri yapılır. 3. Doku Tipleme: Test sonuçları negatifse, doku tipleme için HLA numunesi alınır ve TÜRKÖK Kemik İliği Bankası veri tabanına kaydedilir. 4. Uyum Tespiti: Hasta başvuruları sonucunda veri tabanı taranır ve bağışçı adayı ile hasta arasında uyum tespit edilirse, bağışçı ile iletişime geçilir. 5. Onay ve Bağış: Bağışçının onayı alınır ve gerekli işlemler başlatılır. Bağış, periferik kök hücre toplama veya kemik iliğinden kök hücre toplama yöntemleriyle gerçekleştirilir. Bağış süreci gönüllü esasa dayanır.

Donör, tıp biliminde verici anlamına gelen bir terimdir. Donör türleri: Kemik iliği ve kök hücre donörü: Hastalara kök hücre ve kemik iliği bağışında bulunan kişiler. Organ ve doku donörü: Böbrek, karaciğer, kalp gibi organların veya deri, kemik gibi dokuların bağışını yapan kişiler. Sperm, yumurta ve embriyo donörü: Üreme hücrelerini ihtiyacı olan kişilere aktaran sağlıklı bireyler. Donör olabilmek için sağlıklı olmak, belirli yaş aralığında bulunmak ve gerekli testleri başarıyla geçmiş olmak gibi şartlar aranmaktadır.

Miyelodisplastik sendrom (MDS) tehlikeli bir hastalıktır, çünkü kemik iliğinin sağlıklı kan hücreleri üretmesini engelleyerek bağışıklık sistemi ve oksijen taşıma kapasitesini olumsuz etkiler. MDS'nin bazı tehlikeleri: Akut lösemiye dönüşme riski: Hastalık, zamanla akut lösemiye dönüşebilir. Enfeksiyon ve kanama riski: Bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeniyle hastalar enfeksiyonlara ve kanamalara karşı daha savunmasız hale gelir. MDS'nin ne kadar tehlikeli olabileceği, hastalıkla birlikte görülen alt hastalık gruplarına ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir.

P-LCR düşüklüğünün bazı nedenleri: Alkol tüketimi; B12 vitamini eksikliği; Trombositoz hastalığı; Lösemi ve diğer kan kanserleri; Karaciğer hastalıkları; Böbrek hastalıkları; Kemik iliği hasarı; Ciddi kan kaybı ve travma; Bazı ilaçlar ve idrar söktürücüler; Zehirlenme, toksik maddelere veya radyasyona maruz kalma. P-LCR düşüklüğü, kanama riskinin artması ve pıhtılaşmanın gecikmesi anlamına gelir. P-LCR değerlerindeki değişikliklerin doğru yorumlanması ve uygun tedavi için bir doktora danışılması önerilir.