Kemikİliği

Polisitemi vera (PV), kemik iliğinin normalden fazla kırmızı kan hücresi üretmesiyle karakterize nadir görülen bir hastalıktır. Tedavisi şu yöntemleri içerir: 1. Flebotomi: Kanın hiperviskozitesinden kaynaklanan pıhtılaşma risklerini ortadan kaldırmak için hematokrit oranını düşürmek amacıyla kan alınır. 2. İlaç tedavisi: Hidroksiüre ve interferon gibi ilaçlar kırmızı kan hücresi oranını azaltır. 3. Janus kinaz 2 inhibitörleri: JAK2 inhibitörü ruksolitinib kullanımı da bir tedavi yöntemidir. 4. Düşük doz aspirin tedavisi: Kan pıhtısı riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Erken tanı ve tedavi, ciddi sağlık sorunlarının önlenmesi için önemlidir.

MDS (Myelodisplastik Sendrom), kemik iliğindeki kan hücreleri üreten kök hücrelerin anormal gelişimi ile karakterize bir hastalık grubudur. MDS'nin belirtileri arasında yorgunluk, soluk ten rengi, kısa süreli nefes darlığı, kanama eğilimi ve enfeksiyonlara karşı artan hassasiyet bulunur. Teşhis için tam kan sayımı, kemik iliği biyopsisi ve genetik testler gibi yöntemler kullanılır. Tedavi seçenekleri arasında kan transfüzyonları, ilaç tedavisi, kemik iliği nakli ve destekleyici tedaviler yer alır. MDS'nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı genetik faktörler, çevresel etkenler ve önceki kemoterapi tedavileri ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.

PDW (Platelet Distribution Width) düşüklüğü ve yüksekliği farklı sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. PDW düşüklüğünün nedenleri: 1. Kemik iliği bozuklukları: Kemik iliğinin trombosit üretimini etkileyen durumlar. 2. İlaçlar: Kemoterapi ve radyoterapi gibi tedaviler. 3. Beslenme eksiklikleri: B12 veya folik asit eksikliği. 4. Kalıtsal durumlar: Genetik faktörler. 5. Otoimmün hastalıklar: Bağışıklık sisteminin trombositlere saldırması. PDW yüksekliğinin nedenleri: 1. Enfeksiyonlar: Vücudun enfeksiyonlarla mücadelesi sırasında trombosit yapısında değişiklikler. 2. İltihabi hastalıklar: Romatoid artrit veya inflamatuar barsak hastalığı gibi durumlar. 3. Kanser: Lösemi ve diğer kemik iliği bozuklukları. 4. Demir eksikliği anemisi: Trombosit üretimini artırarak PDW değerini yükseltebilir. 5. Kanama veya travma: Vücudun daha fazla trombosit üretmesine yol açarak PDW'yi artırabilir.

MPV (Mean Platelet Volume) düşüklüğü ve yüksekliği farklı nedenlerden kaynaklanabilir. MPV düşüklüğünün nedenleri: 1. Kemik iliği yetmezliği: Kemik iliğinin yeterince trombosit üretememesi. 2. Aplastik anemi: Kemik iliğinin tüm kan hücresi türlerini yeterince üretememesi. 3. Kemoterapi veya radyoterapi: Kanser tedavisi için uygulanan bu yöntemler, kemik iliği fonksiyonlarını baskılayabilir. 4. Vitamin eksiklikleri: B12 vitamini veya folik asit eksikliği. 5. Hipertiroidizm: Tiroid bezlerinin aşırı çalışması. MPV yüksekliğinin nedenleri: 1. Kronik inflamasyon: Romatoid artrit, Crohn hastalığı gibi otoimmün rahatsızlıklar. 2. Kardiyovasküler risk: Yüksek MPV, ateroskleroz ve miyokard enfarktüsü riskini artırabilir. 3. Diyabet: İnsülin direnci, trombositlerin büyümesini tetikleyerek MPV'yi yükseltir. 4. Kan zehirlenmesi: Trombosit üretimini artırarak MPV değerini yükseltir. 5. Genetik hastalıklar: Wiskott-Aldrich sendromu gibi nadir görülen genetik hastalıklar.

WBC (beyaz kan hücresi) düşüklüğü ve yüksekliği farklı sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. WBC düşüklüğü (lökopeni) genellikle şu nedenlerden kaynaklanır: Kemik iliği sorunları: Kemik iliği yetmezliği veya kanseri, beyaz kan hücresi üretimini engelleyebilir. Otoimmün hastalıklar: Vücudun kendi lökositlerine saldırması, WBC seviyelerini düşürebilir. Viral enfeksiyonlar: HIV gibi hastalıklar lökositlerin hızlı tüketilmesine sebep olabilir. Beslenme eksiklikleri: Folik asit ve B12 vitamini yetersizlikleri WBC üretimini olumsuz etkileyebilir. Dalak sorunları, bazı ilaçlar ve kanser tedavileri de beyaz kan hücresi sayısını azaltabilir. WBC yüksekliği (lökositoz) ise genellikle şu durumlarla ilişkilidir: Enfeksiyonlar: Bakteriyel, viral veya fungal enfeksiyonlar WBC yüksekliğine neden olabilir. Stres: Fiziksel veya duygusal stres, beyaz kan hücresi sayısını artırabilir. Lösemi ve diğer kan hastalıkları: Beyaz kan hücrelerinin kontrolsüz çoğalması lökositoza yol açabilir. Obezite: Kronik inflamasyon, WBC sayısını artırabilir. Her iki durumda da doktora başvurmak ve altta yatan nedenleri değerlendirmek önemlidir.

RBC (eritrosit) düşüklüğüne çeşitli hastalıklar ve durumlar neden olabilir: 1. Anemi: Demir eksikliği, B12 vitamini eksikliği veya folik asit eksikliği gibi nedenlerle ortaya çıkan kansızlık. 2. Kemik iliği hastalıkları: Kemik iliğinin kan hücreleri üretimini etkileyen hastalıklar. 3. Böbrek hastalıkları: Böbrekler tarafından üretilen eritropoietin hormonunun yetersiz üretimi. 4. Travma ve kan kaybı: Kanamalı yaralanmalar veya aşırı adet kanaması gibi nedenlerle yaşanan kan kayıpları. 5. Kanser tedavisi: Kemoterapi ve radyasyon tedavisi gibi kanser tedavileri, kemik iliği hücrelerine zarar vererek RBC üretimini azaltabilir. Bu durumlar dışında, yetersiz beslenme ve bazı ilaçlar da RBC düşüklüğüne yol açabilir. Kesin teşhis ve tedavi için bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Üç çeşit kan hücresi (alyuvar, akyuvar ve kan pulcukları) kemik iliğinde üretilir.

Kemik iliğinde iki ana tip hücre üretilir: kırmızı ilik ve sarı ilik. Kırmızı ilikte şu hücreler üretilir: - Alyuvarlar (eritrositler): Oksijeni akciğerlerden alarak tüm hücrelere dağıtırlar. - Akyuvarlar (lökositler): Vücudu enfeksiyonlara karşı savunurlar. - Trombositler (kan pulcukları): Kan pıhtılaşmasını sağlarlar. Sarı ilikte ise bazı akyuvarlar üretilir ve asıl görevi yağ depolamaktır.

Kemik iliğinde anemi, eritrositlerin (kırmızı kan hücreleri) yapımında temel bir sorun yaşanmasına bağlı olarak ortaya çıkar. Aneminin kemik iliğindeki başlıca nedenleri: Genetik faktörler: ALAS2 genindeki mutasyonlar gibi genetik bozukluklar. Toksinler ve ilaçlar: Kurşun zehirlenmesi, izoniazid, kloramfenikol ve sikloserin gibi ilaçlar. Alkol ve beslenme faktörleri: Alkol tüketimi ve B6 vitamini eksikliği. Kronik hastalıklar: Miyelodisplastik sendromlar, kronik enfeksiyonlar ve otoimmün hastalıklar. Kemik iliği sorunları: Aplastik anemi gibi durumlar.

Orhan Boran'ın hastalığı, kemik iliği hastalığıdır.

Miyelosüpresyon, kemik iliğinin yıkılması veya yok edilmesi anlamına gelir. Miyelosüpresyonun nedenleri arasında kemoterapi, radyasyon, bazı ilaçlar, virüsler ve kemik iliği kanserleri bulunur. Belirtileri anemi, nötropeni, trombositopeni, yorgunluk, enfeksiyonlara karşı artan duyarlılık ve kanama eğilimi gibi çeşitli rahatsızlıkları içerebilir. Tedavisi, altta yatan nedene bağlı olarak değişir ve kemoterapinin durdurulması, kan hücresi üretimini artıran ilaçların kullanılması veya kök hücre naklini içerebilir.

Retikülosit yapım indeksi (RYİ), kemik iliğinin eritrosit üretim aktivitesini değerlendirmek için kullanılan bir parametredir. Formülü: Retikülosit üretim indeksi = (retikülosit oranı x (ölçülen hematokrit / normal hematokrit)). Burada normal hematokrit değeri genellikle %45 olarak kabul edilir. Retikülosit yapım indeksinin yüksek olması, anemiye uygun bir kemik iliği yanıtını, düşük olması ise yetersiz kemik iliği yanıtını gösterir.

Kan merkezinde ilik verme işlemi, yani kemik iliği bağışı, şu adımlarla gerçekleştirilir: 1. Donör Başvurusu: Türk Kızılayı veya uluslararası kemik iliği bankalarına gönüllü olarak başvurulur. 2. Sağlık Kontrolü: 18-55 yaş arası, sağlıklı, bulaşıcı hastalığı ve kronik rahatsızlığı olmayan bireyler donör olabilir. 3. Kan Testi ve Doku Uyumu: Donörün doku grupları (HLA) belirlenir ve potansiyel alıcılarla uyumluluğu kontrol edilir. 4. İlik Toplama: Uygun donör seçildikten sonra, ilik genellikle kalça kemiğinden özel bir iğne ile alınır. 5. İlik Nakli: Toplanan kök hücreler, alıcıya damar yoluyla verilir. Bu süreç, donör için güvenli olup, herhangi bir kalıcı sağlık sorunu oluşturmaz.

Hematopoezin aşamaları şu şekilde özetlenebilir: 1. Mezoblastik (Primordial) Dönem: Embriyogenezin erken dönemlerinde (2.-3. haftalar), yolk sac (vitellüs kesesi) mezenkimal hücrelerinden başlar. 2. Hepatosplenotimik Dönem: 6. haftadan itibaren karaciğerde, 8. haftadan itibaren dalak ve timusta hematopoez devam eder. 3. Medüllolenfatik Dönem: 3.-5. aydan itibaren kemik iliği aktif hale gelir. 4. Postnatal Hematopoez: Doğumdan sonra hematopoez, kemik iliği ve lenfoid organlarda gerçekleşir.

Eritroblastlar genellikle kemik iliğinin hematopoietik dokularında bulunur.

Kemik iliği donörlüğü bazı riskler taşımaktadır. Bu riskler şunlardır: 1. Enfeksiyon Riski: İşlem sırasında kullanılan iğne ve ekipmanlar enfeksiyon riskini artırabilir. 2. Ağrı ve Rahatsızlık: Kemik iliği aspirasyonu sırasında ve sonrasında donör, ağrı ve rahatsızlık hissedebilir. 3. Kana Doygunluk Düzensizlikleri: Donörlük, kan hücreleri üretiminde geçici düzensizliklere yol açabilir. 4. Uzun Dönem Etkileri: İlerleyen dönemlerde kan hastalıkları ve bağışıklık sistemi problemleri gelişme riski bulunmaktadır. Donör olmadan önce, genel sağlık durumu ve potansiyel riskler hakkında uzman bir hekimle görüşmek önemlidir.

Akut Miyeloid Lösemi (AML), tıpta kemik iliğinde başlayan ve kan hücrelerinin anormal şekilde çoğalmasına neden olan hızlı ilerleyen bir kan kanseri olarak tanımlanır. Özellikleri: - Genellikle olgunlaşmamış beyaz kan hücrelerinin (miyeloblast) kontrolsüz artışıyla görülür. - Miyeloid kökenli hücreleri etkiler ve çocuklara oranla yetişkinlerde daha sık görülür. Belirtileri: - Halsizlik, yorgunluk, solukluk, sık enfeksiyonlar, kanama eğilimi, kemik ve eklem ağrısı, iştahsızlık ve kilo kaybı gibi durumları içerir. Teşhis: - Kan testleri ve kemik iliği biyopsisi gibi yöntemlerle konulur. Tedavi: - Kemoterapi, hedefe yönelik tedaviler ve uygun hastalar için kemik iliği nakli ile yapılır.

TÜRKÖK kemik iliği bağışçısı olmak için aşağıdaki adımlar izlenmelidir: 1. Başvuru: Kızılay kan bağış noktalarına giderek TÜRKÖK Bilgilendirme ve Onam Formu doldurulmalıdır. 2. Kan Örneği: Bağışçı adaylarından üç tüp kan örneği alınır ve gerekli testlerden geçirilir. 3. Veri Tabanına Kayıt: Test sonuçları TÜRKÖK Kemik İliği Bankası (KİB) veri tabanına aktarılır ve kişi bağışçı adayı olarak sisteme dahil edilir. 4. Eşleşme Tespiti: Sağlık Bakanlığı, veri tabanında bir hasta ile eşleşme tespit ettiğinde Kızılay, bağışçı adayına ulaşarak detaylı testler yapar. 5. Uygun Bulunma: Bağışçının uygun bulunması halinde tedavi süreci başlar. Daha fazla bilgi için www.kanver.org sitesinden yararlanılabilir.

Otolog kök hücre nakli, hastalıklı veya hasarlı kemik iliğini değiştirmek için hastanın kendi vücudundan alınan sağlıklı kan kök hücrelerinin kullanılması işlemidir. Bu nakil yönteminin işe yaradığı durumlar şunlardır: - Hodgkin lenfoma; - miyelom; - non-Hodgkin lenfoma; - plazma hücre bozuklukları. Otolog kök hücre nakli, genellikle yüksek dozlarda kemoterapi ve radyasyona ihtiyaç duyan hastalarda kullanılır.

Donör kelimesi, bağışlayan anlamına gelir. Tıp alanında ise donör, kemik iliği nakli veya kök hücre veren kişi olarak tanımlanır.