Kafkasya

Çerkezköy halkı, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası Kafkasya'dan gelen Çerkes göçmenlerden oluşmaktadır. Bölgeye yerleşen Çerkesler nedeniyle halk arasında “Çerkezlerin Köyü” olarak anılmaya başlayan yer, zamanla “Çerkezköy” adını almıştır. Ayrıca, Çerkezköy'ün tarihinde 1847-1848 yıllarına uzanan bir yaşamın varlığı, bazı tapuların da ortaya çıkmasıyla desteklenmektedir.

Terek Kazakları, tarihsel olarak Kuzey Kafkasya'da, Terek Nehri havzasında yaşamışlardır. Günümüzde Terek Kazaklarının yaşadığı bölgeler: Kizlyarsky (Dağıstan, Kızlyar ve Khasavyurt şehirleri dahil); Stavropol (Stavropol Bölgesi'ndeki 15 topluluk); Tersko-Sunzhensky (Çeçenya'nın Naursky ve Shelkovsky ilçelerinin 7 köyü). Ayrıca, Terek Kazaklarının bir kısmı Sivastopol'de de yaşamaktadır.

99 ile başlayan telefon alan kodları, tek bir ülkeye ait değildir. Bazı örnekler: +992 - Tacikistan; +993 - Türkmenistan; +994 - Azerbaycan; +995 - Gürcistan; +996 - Kırgızistan; +997 - Kazakistan; +998 - Özbekistan. 99 ile başlayan bir kodun hangi ülkeye ait olduğunu belirlemek için, bu kodu takip eden rakamlara bakmak gereklidir.

Abrek, Rus hükûmetine karşı savaşan Kafkasyalı bir sosyal kabadayı için kullanılan bir terimdir. Abrek kelimesinin bazı anlamları: Kuzey Kafkasya'da dağlı savaşçı. Düzene karşı gelen, toplumun kurallarını kabul etmeyip onlara aykırı yaşayan savaşçı (Çerkezce kökenli bir erkek ismi). Abrekler, bir amaç için savaşmak ve ibadet etmek amacıyla aileleri ve arkadaşları da dahil olmak üzere tüm maddi yaşamlarını terk eden düzensiz askerlerdi. Rusça'da "abrek" kelimesi hakaret anlamına gelir.

Şeyh Şamil'e "Kafkas Kartalı" denmesinin sebebi, Ruslara karşı verdiği bağımsızlık mücadelesidir. 1834'ten 1859'a kadar, Çarlık Rusyası'nın askeri üstünlüğüne rağmen, kurduğu düzenli orduyla 35 yıl boyunca destansı bir mücadele sürdürmüştür. Ayrıca, güçlü hitabeti, kararlı tutumu, askeri ve siyasi dehası, hem idari hem de dini bir otorite olarak kabul edilmesi gibi özellikleri de bu unvanın verilmesine katkıda bulunmuştur.

Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde dört Kafkas halkı bulunmaktadır: 1. Abhazlar. 2. Çerkezler. 3. Nogaylar. 4. Gürcüler. Ayrıca, Dağıstan halkı hakkında da detaylı bilgiler verilmiştir.

93 Harbi'nde (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) Osmanlı Devleti'nin kaybettiği bazı topraklar: Kars, Ardahan, Artvin, Batum, Doğubayazıt ve Eleşkirt Rusya'ya bırakıldı. Teselya Yunanistan'a verildi. Niş Sancağı Sırbistan'a bırakıldı. Dobruca Sancağı Romanya'ya bırakıldı. Van'ın doğusundaki Kotur yöresi İran'a verildi. Ayrıca, savaş sırasında ve sonrasında 1 milyonu aşkın Osmanlı vatandaşı mülteci konumuna düştü ve Anadolu'ya göç etti.

Gürcistan'ın göreceli konumu şu şekildedir: Batıda Karadeniz ile sınırlıdır. Kuzeyde Rusya ile sınırı vardır. Güneyde Ermenistan ve Türkiye ile komşudur. Doğuda Azerbaycan ile sınırı bulunur.

Tiflis, tarih boyunca farklı dönemlerde çeşitli siyasi oluşumlara bağlı olarak yönetilmiştir. Gürcistan Krallığı: 1122 yılında Kral Kurucu Davit'in egemenliği ile Tiflis, Gürcistan'ın başkenti olmuş ve Birleşik Gürcü devletinin yönetim merkezi Kutaisi'den Tiflis'e taşınmıştır. Osmanlı Devleti: 1632 yılında Osmanlı Devleti'ne bağlanmış ve Tiflis Eyaleti olarak teşkilatlandırılmıştır. İran: 1711'de İran idaresi altına girmiş, 1724'te ise Osmanlı idaresine geri dönmüştür. Rusya: 1801'de Rusya, Kartli ve Kaheti krallıklarını ilhak etmiş ve Tiflis, bu bölgenin yönetim merkezi olmuştur. Transkafkasya Federasyonu ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti: 1918-1921 yılları arasında bağımsız Gürcistan'ın başkenti olarak kalmıştır. 1921'de Kızıl Ordu'nun işgaliyle Tiflis, Transkafkasya Sovyet Federe Sovyet Cumhuriyeti'nin başkenti ilan edilmiştir. Günümüzde Tiflis, Gürcistan'ın başkenti ve en kalabalık şehridir.

Ubıhlar, 1864 yılında Rus-Çerkes Savaşı'nın ardından Osmanlı topraklarına göç etmişlerdir. Günümüzde Ubıhların yaşadığı yerler: Türkiye: Sakarya'nın Sapanca yöresi, Balıkesir ilinin Manyas ilçesi. Ürdün: Az sayıda Ubıh yaşamaktadır. Ayrıca, Ubıhların göç ettiği dönemde kurdukları veya göç aldıkları bazı yerleşkeler: Ordu ili Ünye ilçesinin Döşemedibi mahallesi Cevizdere köyü; Samsun ili Vezirköprü, Alaçam, Kavak ilçesi Kapuhayat, Doruk köyleri ve Asarcık ilçeleri.

Kafkas dansı, tarih boyunca çeşitli nedenlerle yapılmıştır: Kahramanlık ve özgürlük: Savaşçıların disiplinini, cesaretini ve zarafetini sergiler; halkın özgürlük mücadelesini ve kültürel değerlerini anlatır. Birlik ve beraberlik: Düğün, bayram ve şenlik gibi etkinliklerde birlik ve beraberliği simgeler. Saygı ve asalet: Kadına saygı duymayı, kadınla birlikte hareket etmeyi, hürmeti ve gururu temsil eder. Ayrıca, Kafkas dansı, zamanla unutulan dansların yerini başka oyunlarla doldurarak kültürel kalıtımın yaşatılmasını da sağlamıştır.

Deep Rivers (Derin Nehirler) filminin konusu, Kafkasya’daki küçük bir Çerkes köyünde kerestecilik yapan bir ailenin hayatına odaklanır. Baba yaralandığında, yıllar önce bölgeyi terk edip büyükşehire giden evin küçük oğlu köye geri çağrılır. Film, üç kardeşin birbirleriyle çatışmasını ve babalarıyla olan ilişkilerini yansıtır.

Yunus Zeyrek'in Tarih-i Osman Paşa: Özdemiroğlu Osman Paşa'nın Kafkasya Fetihleri ve Tebriz'in Fethi adlı kitabı, Osmanlı Devleti ordularının sefere çıktığı tarihlerde, bu orduların Kafkasya’ya yürüdüğü bir zaman dilimini, sefere katılmış kişilerin kaleminden anlatır. Kitapta ele alınan konular şunlardır: Özdemiroğlu Osman Paşa'nın Kafkasya fetihleri (H. 986-988/M. 1578-1580); Tebriz’in fethi (H. 993/M. 1585). Eser, yazanı bilinmeyen bir yazma ile, Rahimizade İbrahim Harimî Çavuş’un Tebriz’in fethini anlatan risalesinden meydana gelmektedir.

Kafkasya'da 100'e yakın farklı etnik grup bulunmaktadır. Kuzey Kafkasya halkları arasında Abhazlar, Adıgeler (Çerkesler), Çeçenler, İnguşlar, Osetler, Karaçaylar, Balkarlar ve Dağıstanlılar (Avarlar, Lezgiler, Laklar vb.) yer alır. Güney Kafkasya halkları ise Lazlar, Svanlar, Gürcüler ve Ermenilerden oluşur.

Kafkas toplumunun bazı özellikleri: Etnik ve dilsel çeşitlilik: Kafkasya, Adıgeler, Abazalar, Osetler, Çeçenler, İnguşlar, Lezgiler, Avarlar, Dargiler, Kumuklar, Nogaylar, Balkarlar ve Karaçaylar gibi birçok farklı etnik grubu barındırır. Kültürel bütünleşme: Farklı etnik gruplar, tarih boyunca birbirleriyle karışarak ortak bir sosyo-kültürel yapı oluşturmuşlardır. Coğrafi etki: Bölgenin sarp dağları, sık ormanları ve geniş düzlükleri, Kafkas halklarının hayat tarzlarını ve sosyo-kültürel yapılarını şekillendirmiştir. Ekonomik ve siyasi katılım: Türkiye'deki Kafkas toplulukları, ekonomik ve siyasi faaliyetlere yoğun şekilde katılmaktadır. Aile yapısı: Kafkas topluluklarında aile yapıları, geleneklere uygun şekilde sürdürülür.

Kafkas kaması, Kafkasya ve Gürcistan kökenli bir silahtır. Bu tür kamalar, antik çağlardan beri Gürcistan ve Kafkasya'da ikincil silah olarak kullanılmaktadır.

Kafkasya'da en çok Türk'ün yaşadığı ülke Rusya'dır. 2025 yılı itibarıyla Rusya'da yaklaşık 40 bin Türk yaşamaktadır. Diğer önemli Türk topluluklarının yaşadığı ülkeler arasında Azerbaycan (yaklaşık 55 bin Türk) ve Gürcistan (yaklaşık 22 bin Türk) bulunmaktadır.

Oset halkı, çeşitli nedenlerle 19. yüzyılda Türkiye'ye göç etti: 1. Kafkas Savaşı (1785-1864): Bu savaş, Osetlerin topraklarını kaybetmelerine ve Rusya'nın baskısından kaçmak için göç etmelerine yol açtı. 2. Toprak eksikliği: 1861'de serfliğin kaldırılması, Osetlerin göçünü teşvik etti. 3. İslam'ın yayılması: Müslüman Osetler, aynı inançtan olan Türkiye'ye yönelimi tercih ettiler. 4. Osmanlı'nın ajitasyonu: Osmanlı İmparatorluğu, dağlıları kendi topraklarına yerleştirerek askeri-stratejik noktalarını kolonileştirmeye çalıştı.

Karaçay halkının kökeni, tarih boyunca Kafkasya'da hakimiyet kuran Kimmer, Saka (İskit), Hun, Bulgar, Alan, Hazar ve Kıpçak gibi Türk kavimlerinin etnik bütünleşmesiyle oluşmuştur. Ayrıca, Karaçay-Malkar halkının oluşumunda yerli Kafkas kabilelerinin de payı olduğu düşünülmektedir. Karaçay adının kökeni hakkında farklı görüşler bulunmaktadır: Etimolojik köken: "Kara" (kara, siyah) ve "çay" (su, ırmak) kelimelerinin birleşiminden oluştuğu ve "kara ırmak" anlamına geldiği öne sürülmüştür. Efsane: Karaçaylıların efsanevi lideri "Karça"nın adından geldiği ve zamanla "Karaçay" şekline dönüştüğü düşünülmektedir.

Kafkasya'da 2.200 kadar dağ bulunmaktadır. Bu dağlar, Büyük (Kuzey) ve Küçük (Güney) Kafkas Dağları olarak ikiye ayrılır. Büyük (Kuzey) Kafkas Dağları: 1300 km uzunluğundadır ve yüksekliği 2000 m'nin altına düşmez. Küçük (Güney) Kafkas Dağları: Birçok küçük parçadan oluşur ve tepelerin ortalama yüksekliği 3720 m civarındadır.