Hidroloji

Akarsuların yatak sabitliği, yatak eğiminin azalması durumunda bozulur.

Akarsu geriye aşındırması, akarsuların ağız kısmından başlar.

Yer altı su kaynakları çeşitli tekniklerle tespit edilebilir: 1. Kuyu Kazma: En basit yöntem olup, su seviyesine ulaşıldığında yeraltı su kaynağının konumu belirlenmiş olur. 2. Jeofizik Yöntemler: - Elektriksel Direnç Tomografisi (ERT): Elektrik akımı yeraltı boyunca gönderilir ve toprak direncini ölçer. - Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): Manyetik alanların toprak altındaki su seviyeleriyle nasıl etkileşime girdiğini inceler. - Yeraltı Radarı: Elektromanyetik dalgalar kullanarak yeraltındaki su taşıyan katmanları belirler. 3. Kuyu Deneme Sondajı: Yeraltı su seviyesini ve su kalitesini belirlemek için belirli derinliklerde sondaj delikleri açılır. 4. İzotop Yöntemi: Su akışını izlemek ve yeraltı sularının yaşını tahmin etmek için kullanılır. Bu yöntemler, yerin coğrafi, jeolojik ve hidrolojik özelliklerine bağlı olarak seçilir ve uzman bir profesyonel tarafından uygulanması önerilir.

Ekstrem doğa olayları oluşum nedenlerine göre dört ana kategoriye ayrılır: 1. Hava olayları. 2. Jeolojik olaylar. 3. Hidrolojik olaylar. 4. Biyolojik olaylar.

Yer altı sularının şekil adları ve özellikleri şunlardır: 1. Taban Suyu: Yağışlarla yer altına sızan suların geçirimsiz tabaka üzerinde birikmesiyle oluşur. 2. Yamaç ve Vadi Kaynakları: Akarsuların aşındırması sonucu dağların yamaçlarından veya vadi kenarlarından çıkan su kaynaklarıdır. 3. Fay Kaynağı: Yer kabuğundaki kırıklar boyunca yer altı sularının yeryüzüne çıkmasıdır. 4. Karstik Kaynaklar: Kolay çözünen karstik kayaçların (jips, kaya tuzu, kalker) bulunduğu arazilerde görülür. 5. Artezyen Kaynağı: İki geçirimsiz tabaka arasındaki yer altı suyunun sondaj yapılarak yeryüzüne çıkarılmasıdır.

Dünyadaki su varlığı dengesiz bir şekilde dağılmıştır. Genel dağılım şu şekildedir: - Okyanuslar ve denizler: Dünyadaki suyun %97,5'i tuzlu su olarak bu alanlarda bulunur. - Tatlı sular: Dünyadaki tatlı suların %70'i buzullar ve buz tabakaları içinde donmuş haldedir. Diğer su kaynakları: - Göller ve nehirler: Dünyadaki tatlı suların %0,3'ü akarsularda, %0,009'u ise göllerde bulunur. - Bataklıklar: Tatlı suların %0,4'üne denk gelir.

Doğal afetler, çeşitli doğal süreçlerin sonucu olarak ortaya çıkar ve gazete haberlerinde genellikle şu nedenlerle ilişkilendirilir: 1. Jeolojik Nedenler: Levha tektoniği gibi jeolojik süreçler deprem ve volkanik patlamalar gibi afetlere yol açar. 2. Meteorolojik Nedenler: Sıcaklık ve rüzgarla ilgili olaylar sıcak hava dalgaları, kasırgalar ve dondurucu yağmurlar gibi meteorolojik afetlere neden olur. 3. Hidrolojik Nedenler: Sel, kuraklık, toprak kayması ve tsunami gibi afetler, su ile ilgili doğal süreçlerin sonucudur. 4. Biyolojik Nedenler: Bulaşıcı hastalıklar gibi biyolojik süreçler, biyolojik afetlere örnektir. Ayrıca, insan faaliyetleri de ormansızlaşma, madencilik ve tarımsal uygulamalar gibi yollarla doğal afetlerin tetiklenmesine katkıda bulunabilir.

Kar tüpü iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Hidroloji terimi olarak: Kar örneği almak için kullanılan, bir ucu kapalı silindir şeklinde bir ölçektir. 2. Kış sporu ekipmanı olarak: Herhangi bir yerde birikmiş kardan dikey kesitte örnek almak ve karla kaplı zeminde güvenli bir şekilde kaymak için kullanılır.

Yeryüzündeki sular özeti, suyun yeryüzü ve atmosfer arasında sürekli hareketini ifade eden su döngüsü olarak tanımlanabilir. Su döngüsü aşamaları: 1. Buharlaşma: Güneş ışınları yüzeydeki suyu ısıtır ve sıvı haldeki su, gaz hâline dönüşerek atmosfere yükselir. 2. Terleme: Bitkiler, kökleriyle aldıkları suyu yapraklarından buhar olarak dışarı verir. 3. Yoğunlaşma: Yükselen sıcak ve nemli hava soğudukça su buharı bulutları oluşturur. 4. Yağış: Bulutlarda toplanan damlacıklar belli bir ağırlığa ulaşınca yağmur, kar ya da dolu şeklinde yere düşer. 5. Toprağa Sızma ve Akış: Yağışın toprakla buluşmasıyla su, yer altına doğru hareket eder veya yüzeyde akarak göl, nehir ve deniz gibi büyük su kütlelerine ulaşır.

Evet, "akım" ve "debi" aynı şeyi ifade eder. Akarsuyun herhangi bir kesitinden birim zamanda geçen su miktarına akım veya debi denir.

Derin sularda daha soğuk olmasının birkaç nedeni vardır: 1. Güneş Işınlarının Azalması: Güneş ışınları suyun yüzeyini ısıtır, ancak derinliklere indikçe bu ışınların etkisi azalır ve su daha soğuk kalır. 2. Termoklin Tabakası: Okyanuslarda yüzeyde sıcak su tabakası, derinlerde ise soğuk su tabakası bulunur ve bu iki tabaka arasında ani sıcaklık değişiminin olduğu bir geçiş bölgesi olan termoklin tabakası yer alır. 3. Yoğunluk ve Su Kütlesi Hareketi: Soğuk su, sıcak suya göre daha yoğundur ve bu nedenle denizin dibine doğru çöker, bu da derin sularda daha soğuk suyun birikmesine neden olur. 4. Basınç Etkisi: Derinlik arttıkça suyun basıncı da artar ve bu, suyun sıcaklık tutma kapasitesini azaltarak soğumasına katkıda bulunur.

Dünya'da yaklaşık 1.338.000.000.000.000.000.000 (1.338 kentilyon) litre su bulunmaktadır.

Dere taşkın kotu aşağıdaki adımlar izlenerek belirlenir: 1. Topoğrafik Haritaların Temini: Uygun formatta topoğrafik haritalar temin edilir. 2. Sayısal Yükseklik Modeli (SYM) Oluşturulması: CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri) ile SYM hazırlanır. 3. Hidrolojik Analizler: CBS'nin hidrolojik analiz özelliği kullanılarak havzanın çeşitli hidrolojik özellikleri (drenaj ağı, eğim, bakı vb.) tespit edilir. 4. Debi Değerlerinin Hesaplanması: İstatistikî yöntemlerle debi değerleri bulunur. 5. Hidrolik Modellemeler: Ara programlar yardımıyla tüm topoğrafik bilgiler hidrolik analiz yapan programa aktarılır ve debi değerleri girilerek analizler yapılır. 6. Su Yüzü Seviyelerinin Belirlenmesi: Tekrar CBS'ye su yüzü seviyeleri gönderilir ve taşkın risk haritaları oluşturulur. Ayrıca, 4373 sayılı Taşkın Sulara ve Su Baskınlarına Karşı Korunma Kanunu kapsamında, taşkın sahası ilan edilen yerlerde su seviyesine esas dere kret kotunun en az 1,50 metre üzerinde olması zorunludur.

Su kanalı ve dere arasındaki temel fark boyut ve kullanım amacıdır. - Su kanalı, suyun akışını yönlendirmek veya yönetmek için tasarlanmış insan yapımı bir kanaldır. - Dere ise, genellikle küçük ve sığ bir akan su kütlesidir.

Sel ve düzenli rejimli akarsular arasındaki temel fark, akım değişikliklerinin şiddetinde yatmaktadır. - Düzenli rejimli akarsular, yıl boyunca akım değişikliğinin az olduğu akarsuları ifade eder. - Sel rejimli akarsular ise kısa sürede yatağından yükselen ve aynı hızla alçalan akarsulardır.

Çoruh Nehri'nde su akmasının nedeni, karların erimesi ve yağmurların yağmasıdır. Bu durum, nehrin debisinin artmasına ve su seviyesinin yükselmesine yol açar.

Laboratuvarda hidrolojik ölçümler, suyun fiziksel ve kimyasal özelliklerini belirlemek amacıyla yapılır. Bu ölçümler genellikle aşağıdaki yöntemlerle gerçekleştirilir: 1. Saha Ölçümleri: Akış ölçerler, yağmur ölçer istasyonları gibi cihazlar kullanılarak doğrudan doğada fiziksel ölçümler yapılır. 2. Uzaktan Algılama ve Uydu Görüntüleri: Geniş alanlardaki su kaynaklarının izlenmesi için uydu teknolojisi ve hava fotoğrafları kullanılır. 3. Laboratuvar Analizleri: Suyun kimyasal bileşimi ve diğer özellikleri laboratuvar ortamında çeşitli analizlerle belirlenir. Ölçümlerin doğruluğu için veri tabanlarına aktarılması ve hatalı ölçümlerin elenmesi gereklidir.

Hidroloji su bütçesi, belirli bir bölge veya havzadaki suyun giriş, çıkış ve depolanmasının niceliksel analizidir. Bu bütçe, suyun dünya genelindeki döngüsünü ve aşağıdaki süreçleri içerir: - Yağış: Atmosferdeki su buharının yoğunlaşarak yere düşmesi. - Buharlaşma: Su kaynaklarından buharlaşma ile suyun atmosfere geri dönmesi. - Yüzey akışı: Suyun yerüstünde akması ve gölet, nehir gibi su kütlelerine ulaşması. - Yer altı akışı: Suyun toprak ve kayalar arasında hareket etmesi. Su bütçesi, su kaynaklarının yönetimi ve korunması, kuraklık tahminleri ve iklim değişikliği ile ilgili araştırmalar için kritik öneme sahiptir.

Beyşehir Gölü'nün oluşumu, jeolojik ve hidrolojik süreçlerin bir sonucu olarak gerçekleşmiştir. Ana oluşum aşamaları şunlardır: 1. Tektonik Aktivite: Göl, Anadolu yarımadasının tektonik hareketleri sonucunda oluşan bir çöküntü alanında yer almaktadır. 2. İklimsel Değişiklikler: Buzul dönemleri ve iklim değişiklikleri, göl havzasının su seviyesini ve dolayısıyla gölün büyüklüğünü etkilemiştir. 3. Su Kaynakları: Göl, çevresindeki akarsular ve yer altı su kaynakları ile beslenmektedir.

Kapalı havza, akarsuların sularını denizlere ulaştıramayıp kuruyan, yer altına sızdıran veya göle dökülüp kalması sonucu oluşur. Kapalı havzaların oluşmasında etkili olan faktörler şunlardır: - Yer şekilleri ve iklim: Arazinin yapısı ve iklim koşulları, akarsuların açık denize ulaşmasını engelleyebilir. - Jeolojik yapı: Akarsuyun geçtiği arazinin geçirimli olması, suyun yer altına sızmasına neden olabilir.