HeceÖlçüsü

7'li ve 8'li hece ölçüsü, Türk şiirinde sıkça kullanılan milli ölçülerden ikisidir. 7'li hece ölçüsü, her dizede 7 hece bulunacak şekilde düzenlenir ve genellikle mani türünde kullanılır. 8'li hece ölçüsü ise her dizede 8 hece olacak şekilde düzenlenir ve semai, varsağı, destan ve türkülerin ölçüsüdür.

Türk edebiyatında kullanılan vezinler üç ana kategoriye ayrılır: 1. Hece Ölçüsü: Türk halk şiirinde yaygın olarak kullanılır ve kelimelerin hece sayısına göre düzenlenir. 2. Aruz Ölçüsü: Arap ve Fars edebiyatından etkilenerek Türk edebiyatına geçmiş bir ölçüdür. 3. Serbest Ölçü: Modern şiirde kullanılan, vezin kaygısı gütmeden yazılan dizelerdir.

Ahmet Kutsi Tecer'in "Öğüt" adlı şiirinde 11'li hece ölçüsü kullanılmıştır.

"Kaldırımlar" şiiri 14'lü hece ölçüsüyle yazılmıştır.

“Deli Gönül Abdal Olmuş Gezer Elif Elif Diye” şiiri 8’li hece ölçüsü ile yazılmıştır.

7'li hece ölçüsü ile yazılmış şiirlere örnek olarak aşağıdaki dizeler gösterilebilir: 1. Mani: "A benim/ bahtı yarim Gönülde /tahtı yarim Yüzünde/ göz izi var Sana kim /baktı yarim". 2. Aşık Ömer: "Gel dilberim/ kan eyleme Seni kandan/ sakınırım Doğan aydan / esen yelden Seni gülden / sakınırım".

Kafiye ve hece ölçüsü aynı şeyler değildir. Kafiye, dizelerin sonunda yer alan ve yazılışları ile okunuşları aynı, anlamları ve görevleri farklı kelimelerin benzerliğini ifade eder. Hece ölçüsü ise, dizelerdeki sözcüklerin hece sayısının belli bir düzene bağlı olarak eşit olması esasına dayanan bir şiir ölçüsüdür.

Koşmanın Özellikleri: 1. Hece Ölçüsü: Genellikle 11’li hece ölçüsü kullanılır (4+4+3 veya 6+5 duraklı). 2. Uyak Düzeni: İlk dörtlük aaab, abab, aaba veya abcb şeklinde, diğer dörtlükler cccb, dddb şeklindedir. 3. Son Dörtlük: Son dörtlükte şairin mahlası bulunur, buna "tapşırma" denir. 4. Dil ve Üslup: Sade, açık, anlaşılır ve içten bir üslup kullanılır. 5. Müzikalite: Saz eşliğinde kendine özgü bir melodiyle söylenir. Koşmanın Çeşitleri: 1. Güzelleme: Aşk, hasret, ayrılık ve doğa güzelliklerini işleyen lirik şiirlerdir. 2. Koçaklama: Savaş, yiğitlik ve kahramanlık temalarını işleyen şiirlerdir. 3. Taşlama: Bir kimseyi yermek veya toplumun bozuk yönlerini eleştirmek için yazılır. 4. Ağıt: Doğal afetler, ölüm gibi konularda duyulan acıları anlatan şiirlerdir. 5. Semai: Tabiat, sevgi ve ayrılık konularını işleyen, sekizli hece ölçüsüyle yazılan şiirlerdir.

8'li hece ölçüsü ile yazılmış şiirlere "semai" denir.

Beş Hececiler'in ortak özellikleri şunlardır: 1. Hece Ölçüsü Kullanımı: Şiirlerinde genellikle hece ölçüsünü tercih etmişlerdir. 2. Sade ve Anlaşılır Dil: Aşırı süslü ve sanatlı dilden uzaklaşarak, yalın bir anlatım benimsemişlerdir. 3. Doğa Teması: Doğayı sıklıkla eserlerinde işlemişlerdir. 4. Toplumsal ve Bireysel Temalar: Aşk, yaşam, ölüm gibi evrensel temaların yanı sıra, dönemlerinin toplumsal sorunlarına da değinmişlerdir. 5. Milli Edebiyat Akımı Etkisi: Millî Edebiyat akımının görüşleri doğrultusunda, millî zevk ve anlayışı yansıtan şiirler yazmışlardır. 6. Kafiye ve Redif Kullanımı: Kafiyeyi gerekli görmüşler ve bir ahenk unsuru olarak redife geniş yer vermişlerdir. 7. Batı Edebiyatından Etkileşim: Batı edebiyatlarından alınan nazım biçimlerinden örnekler vermişlerdir.

Kutadgu Bilig eserinde hem aruz hem de hece ölçüsü kullanılmıştır.

"Ne İçindeyim Zamanın" şiirinin ölçüsü 8'li hece ölçüsüdür.

Beş Hececiler şiirinin en belirgin özellikleri şunlardır: 1. Hece Ölçüsü Kullanımı: Beş Hececiler, şiirlerinde genellikle hece ölçüsünü tercih etmişlerdir. 2. Sade ve Anlaşılır Dil: Aşırı süslü ve sanatlı dilden uzaklaşarak, yalın bir anlatım benimsemişlerdir. 3. Doğa Teması: Doğayı sıklıkla eserlerinde işlemişlerdir; özellikle Anadolu'nun güzellikleri şiirlerinde sıkça yer bulur. 4. Toplumsal ve Bireysel Temalar: Aşk, yaşam, ölüm gibi evrensel temaların yanı sıra, dönemlerinin toplumsal sorunlarına da değinmişlerdir.

"Kaldırımlar" şiiri, 7+7=14'lü hece ölçüsüyle yazılmıştır.

11'li hece ölçüsü ile yazılmış koşma örnekleri şunlardır: 1. "Karacoğlan der ki kondum göçülmez": > Karacoğlan der ki kondum göçülmez > Acıdır ecel şerbeti içilmez > Üç derdim var birbirinden seçilmez > Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm. 2. "Ferman padişahın dağlar bizimdir": > Ferman padişahın dağlar bizimdir > Hükmü padişahın dağlar bizimdir. 3. "Uzun ince bir yoldayım": > Uzun ince bir yoldayım > Gidiyorum gündüz gece > Bilmiyorum ne haldeyim > Gidiyorum gündüz gece.

Hece ölçüsünün en güzel örneklerinden biri olarak, Karacaoğlan'ın 8'li hece ölçüsüyle yazdığı şu dörtlük gösterilebilir: > Kara toprak bir gün gelir > Bağrına basar beni > Bu dünyada kimse bilmez > Hangi dert boğar beni.

Türküler, hece ölçüsünün her kalıbıyla söylenir. Ayrıca, türkülerin kendine özgü bir melodisi vardır ve bu melodi, türkünün tonunu belirler.

"Beş Hececiler" terimi, Türk edebiyatında hece ölçüsünü benimseyen beş önemli şair grubunu ifade eder. Bu beş şair şunlardır: Faruk Nafiz Çamlıbel, Orhan Seyfi Orhon, Enis Behiç Koryürek, Halit Fahri Ozansoy ve Yusuf Ziya Ortaç.

Cenap Şahabettin, hece ölçüsüne "parmak hesabı" diyen şairdir.

4 + 4 ölçüsüne sahip şiirler, 8'li hece ölçüsü ile yazılmıştır.