GüneydoğuAnadolu

Güneydoğu'dan Öyküler, Hakan Evrensel tarafından yazılmış ve Güneydoğu Anadolu'da görev yapan asker, savcı ve hakimlerin anılarını konu alan bir kitap serisidir. Kitapta, savaşın yanı sıra ihanet, kahramanlık, fedakarlık ve vatan sevgisi gibi temalar işlenmiştir. Ayrıca, "Güneydoğu'dan Öyküler: Önce Vatan" adında bir dizi de bulunmaktadır.

Dengbejler, özellikle Diyarbakır ve çevresinde olmak üzere, Van, Kars, Erzurum, Ağrı, Muş gibi Serhat Bölgesi olarak adlandırılan Doğu illerinde de bulunmaktadır. Dengbejlik kültürü, bu illerde yaşatılmakta olup, bölgenin ortak kültürel mirası olarak kabul edilmektedir. Ayrıca, Diyarbakır'da 2007 yılında açılan Dengbej Evi, bu geleneğin tanıtılması, belgelenmesi ve genç kuşaklara aktarılması amacıyla önemli bir kültürel merkez olarak işlev görmektedir.

"Şıtak" kelimesinin nerede olduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, Şırnak ilinin konumu hakkında bilgi verilebilir. Şırnak, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer almaktadır. Şırnak'ın komşuları şunlardır: güneyde Irak ve Suriye; batıda Mardin; kuzeyde Siirt; kuzeydoğuda Hakkâri.

Güneydoğu'nun en iyi üzümünün nerede yetiştiğine dair kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yetişen bazı üzüm çeşitleri şunlardır: Siyah ve kırmızı üzüm: Gaziantep, Şanlıurfa ve Diyarbakır çevresinde bolca yetişir. Mazruna ve Kerkus: Midyat ve Mardin'de yaygın olarak yetiştirilir. Boğazkere: Fırat ve Dicle nehirleri arasındaki bölgede, Anadolu yaylalarını ayıran dağların hemen güneyinde, Mezopotamya platosu üzerinde yetişir. Öküzgözü: Elazığ, Diyarbakır, Mardin ve Midyat'ta yaygın olarak yetiştirilir.

Yeşil fistan, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine ait bir yöresel kıyafettir. Özellikle Hakkari, Şırnak, Diyarbakır ve Mardin gibi illerde yaygın olarak kullanılır.

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), 32 yıllık bir geçmişe sahiptir. Proje, 1970'li yıllarda planlanmış olup, 1989 yılında hazırlanan Master Plan ile tarım, sanayi, ulaştırma, eğitim, sağlık gibi sektörleri de kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Planlama ve İlk Adımlar: 1970'li yıllarda sulama ve enerji projeleri olarak planlanmıştır. Master Plan: 1989 yılında hazırlanan Master Plan ile proje, çok sektörlü bir bölgesel kalkınma projesine dönüşmüştür. Dolayısıyla, GAP'ın tarihi yaklaşık 32 yıl olarak değerlendirilebilir.

Eşki kelimesi, yerel Türkçe'de farklı anlamlarda kullanılabilen ve genellikle bölgesel olarak değişen bir terimdir. Kuzukulağı: Eşki, yerel olarak kuzukulağı olarak da bilinir ve genellikle köylüler arasında kullanılan bir terimdir. Ekşi: Bazı bölgelerde ekşi anlamında da kullanılır. Erik ezmesi: Bazı yörelerde eşki, erik ezmesi anlamında da kullanılabilir. Keçi: Nadiren bazı yörelerde eşki, keçi anlamında da kullanılabilir. Eşki kelimesinin hangi yöreye ait olduğunu belirlemek için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin tek kayak merkezi, Karacadağ Kayak Merkezi'dir. Karacadağ Kayak Merkezi, Şanlıurfa'nın Siverek ilçesi ile Diyarbakır arasında yer almaktadır. Rakımı yaklaşık 1919 metre olan bu doğal güzellik, volkanik yapısı ve eşsiz manzarasıyla dikkat çekmektedir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin en önemli tarım ürünleri arasında pamuk, buğday, arpa ve kırmızı mercimek öne çıkmaktadır. Pamuk: Bölge, Türkiye'deki pamuk üretiminin yarısından fazlasını karşılar. Buğday: Bölgede geniş alanlarda ekilir ve hem iç piyasada hem de ihracatta büyük bir paya sahiptir. Arpa: Yemlik olarak hayvancılıkta ve bira yapımında kullanılır. Kırmızı mercimek: Türkiye'deki kırmızı mercimek üretiminin %93,5'i Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nden karşılanır.

Kamçı kuyruklu kertenkele (Aspidoscelis uniparens), Kuzey Amerika kıtasına özgü bir sürüngen türüdür ve Türkiye'de bulunmaz. Bu kertenkele türü, çöller, ovalar, kumsallar, ormanlar ve otlaklar gibi kuru ve güneşli bölgelerde yaşar.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde birçok antik kent bulunmaktadır. İşte bazıları: Adıyaman: Nemrut Dağı, Arsemia Antik Kenti, Perre Antik Kenti. Gaziantep: Zeugma Antik Kenti, Doliche Antik Kenti, Rumkale. Mardin: Dara Antik Kenti. Şanlıurfa: Göbeklitepe, Harran, Şuayb Şehri. Diyarbakır: Zerzevan Kalesi, Çayönü, Diyarbakır Surları. Bu liste, bölgedeki tüm antik kentleri içermemektedir.

Türkiye'de çöl varanı (Varanus griseus griseus), Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde sınırlı bir alanda yaşar. Bu alanlar arasında Şanlıurfa'nın Birecik ilçesi, Şırnak'ın Silopi ilçesi ve Diyarbakır'ın Devegeçidi bölgesi bulunur. Çöl varanları, taşlık ve çakıl alanlar, kum tepeleri, tuzlu bataklıklar ve tuzlu sular gibi çeşitli mikro habitatlarda yaşayabilir.

Toros Dağları, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ni çeşitli şekillerde etkiler: İklim: Toros Dağları, bölgenin iklimini daha soğuk ve yağışlı hale getirir. Bitki örtüsü: Dağların yamaçlarında çeşitli bitki türleri yetişir ve bu da bölgenin step karakterini belirler. Su kaynakları: Dağların yamaçlarından akan sular, bölgenin önemli akarsularını oluşturur. Doğal güzellikler: Toros Dağları, bölgenin doğal güzelliklerini ve turizm potansiyelini artırır. Ekonomik faaliyetler: Bölge halkı için tarım ve hayvancılık gibi ekonomik faaliyetlerin merkezinde yer alır.

Hoyrat, halk edebiyatında maninin bir türü olup, Irak'ın Kerkük ve Erbil şehirleri ile Türkiye'nin Doğu ve Güneydoğu illerine aittir. Ağırlıklı olarak, Urfa, Diyarbakır, Elazığ, Erzurum ve Kars yörelerinde görülür.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin halk müziği ve yöresi şu şekilde incelenebilir: Müzik Türleri: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde türkü, zurna ve halay gibi müzik türleri sıkça yer alır. Yöre Sazları: Bölgede kullanılan bazı sazlar şunlardır: bağlama, def, davul, zurna, keman, ud, kanun, kaval, mey, ney. Önemli Yöre Merkezleri: Şanlıurfa, Adıyaman ve Gaziantep, bölgenin önemli müzik merkezlerinden bazılarıdır. Ritim Yapısı: Bölgede 2/4, 4/4 gibi basit zamanlı usuller ağırlıklı olmakla birlikte, 5/8, 10/8 ve 9/8'lik usuller de görülür. Tarihsel Gelişim: Güneydoğu Anadolu'nun müzik kültürü, Orta Asya ve Mezopotamya'nın etkisiyle şekillenmiştir. Ayrıca, bölgenin müzik ve folklor yapısı hakkında daha fazla bilgiye Prezi ve emaze gibi platformlardan ulaşılabilir.

Güneydoğu Anadolu bölgesinde kurulan bazı Türk beylikleri: Artukoğulları Beyliği. Dilmaçoğulları Beyliği. Kızıl Arslanoğulları Beyliği. Yınaloğulları Beyliği.

Artuklular, Harput, Mardin ve Hasankeyf bölgelerinde 1102-1409 yılları arasında hüküm sürmüş bir Oğuz Türkmen beyliğidir. Hasankeyf kolu, Artuk Bey'in oğlu Sökmen Bey tarafından kurulmuştur. Mardin kolu, İlgazi Bey tarafından kurulmuştur. Harput kolu, Mardin Artuklularından Melik İmameddin Ebubekir tarafından kurulmuştur.

Maksan, Türkiye merkezli bir markadır. 1974 yılında Malatya'da kurulan MAKSAN Malatya Makina Sanayii A.Ş., güç ve dağıtım transformatörleri üretmektedir. Diğer bir Maksan markası ise Rusya merkezli olup, kozmetik ve ev kimyasalları üretiminde faaliyet göstermektedir.

Nizip zeytini, yüksek yağ oranı ve etli yapısı nedeniyle korunmaktadır. Nizip zeytininin korunması için yapılan bazı çalışmalar şunlardır: Anatolivar Projesi: Türkiye'nin zeytin envanterinin çıkarılması ve çeşitliliğin korunması amacıyla Avrupa Birliği desteğiyle yürütülmektedir. Coğrafi İşaret Tescili: Türk Patent Enstitüsü tarafından 2012 yılında Nizip zeytinyağına coğrafi işaret tescili verilmiştir. Ayrıca, zeytinciliğin korunması, zeytinin ekonomik ve kültürel önemi nedeniyle de önemlidir.

Şırnak, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer almaktadır. Koordinatları: enlem: 37°31′8″N; boylam: 42°27′13″E. Yakındaki şehirler: batısında Mardin; kuzeyinde Siirt; kuzeydoğusunda Van; doğusunda Hakkari; güneyinde Suriye ve Irak bulunur.