Faşizm

Faşizmin temel ilkeleri şunlardır: Otoriter yönetim. Milliyetçilik. Devletin üstünlüğü. Şiddetin meşrulaştırılması. Anti-liberalizm ve anti-komünizm. Dış ve iç düşmanlarla mücadele. Disiplin ve düzen.

II. Dünya Savaşı'nın çıkmasının bazı nedenleri: Versailles (Versay) Antlaşması'nın sert şartları. 1930'ların ekonomik krizi. Faşizmin yükselişi. Yatıştırma politikası. Bölgesel genişleme politikaları. Nazi-Sovyet Paktı.

1970 yapımı The Conformist filmi, 1930'lu ve 1940'lı yıllarda Mussolini döneminde geçen ve genç bir adamın kişiliğinde İtalyan burjuvazisinin faşizme gönüllü kucak açışını ele alır. Filmde, faşist ideolojinin sosyo-psikolojik kökenleri irdelenir. The Conformist, yalnızca faşizm karşıtı bir yapıt olmakla kalmaz, aynı zamanda bireyin toplumla uyum sağlama çabası ve bunun sonucunda yaşadığı içsel çatışmalar üzerine derinlemesine bir bakış sunar. Filmin konusu şu şekilde özetlenebilir: Film açıldığında yıl 1938'dir. Marcello ve yardımcısı teşkilattan Manganiello, profesörün ve karısı Anna'nın peşine düşerler. Bu arada ekrana gelen geriye dönüşlerle, Marcello'nun en yakın arkadaşı olan kör radyo yayıncısı Italo Mantelari'ye anlattığı evlilik planları, gizli teşkilâta kapağı atma çabaları, bakımsızlıktan harabeye dönmeye başlamış aileye ait ihtişamlı villada oturan morfin bağımlısı annesine yaptığı ziyaretler, annesini istismar eden Japon şoförü teşkilâttan Manganiello'ya bertaraf ettirmesi, bir akıl hastanesinde yatan babasını ziyareti gibi hayatına dair kesitler aktarılır. 1943 yılına gelindiğinde, faşist diktatör Mussolini'nin iktidardan düştüğü anons edilir. The Conformist, Bernardo Bertolucci'nin yönettiği ilk film olmuştur.

Faşizm, milliyetçi tabanlı, otoriter bir devlet yapısını savunan ve sol sosyalist düşüncelere karşı olan bir ideolojidir. Faşizmin bazı temel özellikleri: Tek parti devleti: Genellikle totaliter bir tek parti devletinin kurulmasını savunur. Militarizm: Toplumsal hayatın militarize edilmesini ister. Kolektivizm: Halkı kitle olarak anlar ve özel yaşama müdahale eder. Atarşi: Ülkenin ekonomik olarak dışa bağımlı olmadan kendi kendine yetebilmesini hedefler. Ciddi bir entelektüellik karşıtlığı: Entelektüelliği zararlı bir uğraş olarak görür.

Bernardo Bertolucci'nin yönettiği "Konformist" (Il Conformista) filmi, 1930'lu ve 1940'lı yıllarda Mussolini döneminde ve sonrasında geçer. Filmin konusu: Romalı bir kentsoylu olan Marcello Clerici'ye, faşist gizli polis teşkilatı tarafından, üniversiteden eski hocası olan muhalif Profesör Luca Quadri'yi sürgünde bulunduğu Paris'te bularak öldürme görevi verilir. Marcello ve yardımcısı Manganiello, profesörün ve karısı Anna'nın peşine düşerler. Marcello, geçmişiyle hesaplaşırken bir yandan da yabancı bir ülkede devleti adına tetikçiliğe soyunur. Film, faşist ideolojinin sosyo-psikolojik kökenlerini irdeler ve toplumsal histeriye uyarak yeni düzene sorgulamadan boyun eğen zayıf iradeli "konformist" bir gencin psikolojisini inceler.

Thomas Mann'ın "Mario ve Sihirbaz" kitabı, bir karnaval hipnozcusu olan Cavaliere Cipolla'nın kişiliğinde İtalya'daki faşizmin yükselişini anlatır. Kitapta, Cipolla'nın izleyicilerini hipnotizmayla kontrol etmesi ve onları kendi iradesine göre yönlendirmesi, faşist bir diktatörü temsil eder. Ayrıca, "Mario ve Sihirbaz" özgür irade sorununu da ele alır. Kitap, aynı zamanda dönemin liberal demokrat aydın kesiminin bir sembolü olan bir gencin, Cipolla'nın hipnotik etkilerine karşı koyarak devrimci bir eylem gerçekleştirmesiyle faşist diktatörlüğün sona ermesini de işler.

Bernardo Bertolucci'nin 1970 yapımı The Conformist (Konformist) filmi, İtalyan yazar Alberto Moravia'nın 1951 tarihli aynı adlı romanından uyarlanmıştır. Filmin temel konuları: Toplumsal uyumluluk ve itaat: Toplumsal baskılara ve ideolojik normlara uyum sağlama çabası. Bireysel kimlik ve çatışma: Faşist bir toplumda yer almak için kimlik değişimi ve bu sürecin içsel bozulmaya yol açması. Aşk ve cinsellik: Bastırılmış duygular ve çelişkiler. Faşizm ve toplumsal ideoloji: Faşizmin birey üzerindeki baskısı ve ideolojik baskıların toplumu nasıl şekillendirdiği. Film, sadece faşizm karşıtı bir yapıt olmanın ötesinde, toplumların ideolojik baskı altında nasıl şekillendiğini de inceler.

Mussolini'nin kara gömleklileri, resmi adıyla Squadristi veya MVSN, aslında Faşist Mücadele Birliklerinin İttifakı olarak bilinen yarı askeri milis kuvvetidir. Bu örgüt, ekonomik durumun kargaşasından faydalanarak büyük bir sıçrama yapan komünist gruplarla ve grevci işçilerle çatışmıştır. Kara gömlekliler, 1922'de Napoli'den Roma'ya yürüyüş yapmış ve bu eylem, Mussolini'nin başbakan olarak atanmasına yol açmıştır. Örgütün adı, üyelerinin siyah gömlekler veya kazaklar giymesinden gelmektedir.

Antonio Gramsci'nin Benito Mussolini'ye karşı mücadelesi, 1924-1926 yılları arasında yoğunlaşmıştır. Bu dönemde Gramsci, İtalyan Komünist Partisi'nin (İKP) başkanı olarak, faşizme karşı sol partilerin birleşik cephesini güçlendirme çalışmaları yapmış ve 1924 seçimlerinde milletvekili seçilerek parlamento kürsüsünden Mussolini'yi eleştirmiştir. Ancak, 1926 yılında Mussolini'nin olağanüstü hâl yasalarını yürürlüğe koymasının ardından Gramsci, milletvekili dokunulmazlığına rağmen tutuklanmış ve kalan hayatını hapiste geçirmiştir.

Faşizmin kökenleri ve karşılaştırmalı analizi üzerine PDF dosyaları için aşağıdaki kaynaklar incelenebilir: researchgate.net sitesinde "Faşizm Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme" başlıklı PDF dosyası bulunmaktadır. iletisim.com.tr sitesinde "Karşılaştırmalı" başlıklı bir PDF dosyası mevcuttur. academia.edu sitesinde "Faşizm (Fascism)" başlıklı bir PDF dosyası yer almaktadır. Bu kaynaklar, faşizmin tarihsel gelişimi, ideolojik temelleri ve farklı ülkelerdeki uygulamaları hakkında bilgiler içermektedir.

Benito Mussolini, 1922-1943 yılları arasında İtalya'yı yöneten ve faşist öğretiyi iktidara taşıyan ilk faşist diktatördür.

Faşizmi anlatan bazı filmler: Il giardino dei Finzi Contini. Il conformista. Amarcord. Salò o le 120 giornate di Sodoma (Salo ya da Sodom'un 120 Günü). 1900 (Novecento). Ayrıca, "Faşizm ile ilgili filmler" kategorisinde "Kategori:Faşizm ile ilgili filmler" başlıklı Vikipedi sayfasında daha fazla film bulunmaktadır.

Totaliter rejim, tüm yetkilerin merkezileştirildiği ve bireysel özgürlüklerin kısıtlandığı bir yönetim biçimidir. Faşist rejim, totaliter rejimin bir türü olarak tanımlanabilir. Bazı totaliter ve faşist rejim örnekleri şunlardır: Nazi Almanyası (Adolf Hitler); Sovyetler Birliği (Josef Stalin); İtalya (Benito Mussolini).

Nazım Hikmet'in "Taranta-Babu'ya Mektuplar" adlı eseri, İtalya'daki faşist yönetimi, kurgusal bir anlatımla bir dizi şiir-mektup aracılığıyla ele alır. Kitap, İtalya'ya resim öğrenmek için gelen Habeşistanlı bir gencin, karısına yazdığı mektuplardan oluşur. Mektuplarda, faşizmin tarihe olan aşkı, Roma'nın geçmişi, Remüs ve Romilüs efsanesi, İtalya'daki yoksulluk, ahlaki çürüme ve hümanist sanatın yerini Sezar'ların alması gibi konular işlenir. Eser, dönemin faşist İtalya'sını özetlemesi açısından önemlidir.

Gabriel Garcia Marquez'in "Başkan Babamızın Sonbaharı" adlı romanı, bir diktatörün portresini çizerek güç mücadelesi, faşizm ve toplumun devlete yabancılaşması gibi temaları işler. Romanda anlatılan bazı unsurlar: Diktatörlük: Tek bir kişinin, tüm siyasi, ekonomik, dini ve sosyo-kültürel yaşamı kontrol etmesi ve karar mekanizmalarını kişisel arzuları üzerinden şekillendirmesi. Faşizm: Diktatörlüğün, otoriter bir sistem olan faşizmle iç içe geçmesi. Halkın teslimiyeti: Halkın, diktatöre karşı sessiz kalması ve onun şiddetine razı olması. Bireysel yalnızlık: Diktatörün, çevresindeki herkesi düşman olarak görmesi ve bu durumun onu içsel bir yalnızlığa itmesi. Marquez, bu romanıyla ezenle ezilen arasındaki ilişkinin karmaşıklığını ve otoriter bir iktidarın sonunu örneklemeyi amaçlar.

Faşizm ile ilgili bazı kelimeler: Faşist. Faşizm. Fascio. Nazizm. Falanjizm. Austrofaschismus. Die Faschisten. Faşizm ile ilgili kelimeler, bağlama göre farklı anlamlar taşıyabilir.

Mussolini'nin Ölümü (Mussolini: Ultimo atto) filmi, faşist diktatör Benito Mussolini'nin hayatının son 4 gününü anlatıyor. Filmde, Mussolini'nin İtalya'dan kaçma çabaları, partizanlar tarafından yakalanması ve idam süreci işleniyor. Filmin orijinal adı "The Last 4 Days" olarak da biliniyor.

Michael Mann'ın "Faşistler" kitabı, faşist hareketleri ve bu hareketlere katılan bireyleri analiz ederek faşizmin doğasını anlamayı amaçlar. Kitapta ele alınan konular: Faşist hareketlerin yükselişi: Faşistlerin iki dünya savaşı arası dönemde Avusturya, Almanya, Macaristan, İtalya, Romanya ve İspanya'da iktidara geliş süreçleri incelenir. Faşist bireylerin motivasyonları: Faşist harekete katılan kadın ve erkeklerin motivasyonları ve inançları analiz edilir. Ulus-devlet ve şiddet: Ulus-devletin aşırı bir biçimi olan faşist devletlerde çatışmaların ve şiddetin nasıl bir şekil aldığı ele alınır. Sınıf çatışmaları: Modern toplumdaki sınıf çatışmalarının faşizme zemin hazırlayan yönleri incelenir.

"Malèna" filmi, savaşın yıkıcı etkileri ve toplumsal baskıların ortasında kalan bir aşk hikayesini anlatır. Filmde, 1940'lı yıllarda küçük bir İtalyan kasabasında yaşayan ve güzelliği ile tüm kasabanın dikkatini çeken Malèna adlı bir kadın, hem başlangıç hem de son olma niteliğindedir. Renato adlı genç bir çocuk, Malèna'ya aşık olur ve ona olan saplantısını, evini gözetlemek ve iç çamaşırlarını çalmak gibi davranışlarla gösterir. Ayrıca, filmde İtalyan faşizminin sosyal ilişkileri ve yıkılışı da arka planda işlenir.

En iyi faşizm filmi olarak değerlendirilebilecek bazı filmler şunlardır: 1900: Novecento (1976). Il conformista (1971). Salò o le 120 giornate di Sodoma (1975). Amarcord (1973). Faşizm temalı en iyi film seçimi kişisel tercihlere göre değişebilir.