EndokrinSistem

Meme kanseri sonrası endokrin bozukluklar, hormon tedavisi nedeniyle ortaya çıkabilir. Bu bozukluklar şunlardır: 1. Ateş basması: Hormon tedavisinin yaygın yan etkilerinden biridir. 2. Vajinal kuruluk: Özellikle menopoz öncesi ve sonrası kadınlarda görülür. 3. Regl döneminde değişiklikler: Menopoza girmemiş olanlarda izlenebilir. 4. Cinsel isteksizlik: Hem erkeklerde hem de kadınlarda hormonal dengenin bozulmasından kaynaklanır. 5. Mide bulantısı ve duygu durum değişiklikleri: Tedavi sürecinde sıkça yaşanan yan etkilerdir. 6. Yorgunluk ve halsizlik: Vücudun hormon üretme yeteneğinin engellenmesi sonucu ortaya çıkar. Her hastanın metabolizması ve kanser türü farklı olduğu için, tedaviye vereceği tepkiler de bireysel olacaktır.

Hipofiz bezi çukuru, tıpta sella turcica olarak adlandırılan, kafatasının alt orta kısmında yer alan ve kıkırdak bir yapıya sahip olan çukur kısımdır. Bu çukurun içinde hipofiz bezi bulunur ve bu bez, vücudun hormon dengesini sağlamak için endokrin sistemin önemli bir parçasıdır.

DHEA (Dehydroepiandrosterone) ve DHEA-S (Dehydroepiandrosterone sulfate) aynı hormonun farklı formlarıdır. Temel farklar şunlardır: - Üretim: DHEA, esas olarak adrenal bezlerde üretilir; DHEA-S ise adrenal bezlerin yanı sıra karaciğer, bağırsaklar ve yumurtalıklar ile testislerde üretilir. - Yapı: DHEA-S, DHEA molekülüne eklenmiş bir sülfat grubuna sahiptir. - Dolaşım: DHEA-S, kan dolaşımında sülfatlanmış form olarak bulunur ve serbest DHEA'ya göre daha yüksek konsantrasyonlarda bulunur. - Klinik kullanım: DHEA, hormon dengesizlikleri ve yaşlanma ile ilgili semptomların tedavisinde daha yaygın olarak kullanılır; DHEA-S ise daha çok adrenal fonksiyonun bir göstergesi olarak kullanılır ve takviyesi sınırlı kalır.

Östrojen hormonu, yumurtalıklar tarafından üretilir ve salgılanır. Bunun yanı sıra, az miktarda östrojen böbreküstü bezleri ve yağ dokusu tarafından da üretilir.

Hipofiz bezinin Türkçe adı "pitüiter bez"dir.

SF-1 (Steroidogenic Factor 1) hormonu, üreme ve endokrin sistemlerde önemli rol oynayan bir transkripsiyon faktörüdür. Başlıca işlevleri: - Cinsel gelişim ve üreme: SF-1, cinsiyet belirleyici genlerin aktivitesini kontrol ederek gonadların ve adrenal bezlerin gelişimini düzenler. - Metabolizma: SF-1'in, hipotalamik-hipofizer-gonadal eksen boyunca yer alan hedef genler aracılığıyla metabolizma üzerinde de etkileri olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, SF-1'in plasenta ve spleen gibi diğer dokularda da eksprese edildiği bilinmektedir.

Hormon ilaçları, vücuttaki hormonal dengeyi sağlamak amacıyla kullanılır ve çeşitli sağlık sorunlarının tedavisinde önemli rol oynar. Başlıca kullanım alanları: - Menopoz belirtileri: Sıcak basmaları, uyku bozuklukları ve ruh hali değişikliklerini hafifletmek için. - İnfertilite tedavisi: Kadınlarda ovulasyonu teşvik etmek. - Tiroid hastalıkları: Hipotiroidizm ve hipertiroidizm gibi durumlarda tiroid hormonları kullanılır. - Düşük testosteron: Erkeklerde testosteron seviyelerini artırmak. - Diyabet: İnsülin tedavisi, diyabet hastalarının sağlıklarını yönetmelerine yardımcı olur. Yan etkiler arasında ise ağızda kuruluk, baş ağrısı, mide bulantısı ve ruh hali değişiklikleri gibi durumlar bulunabilir. Hormon ilaçlarının kullanımı, mutlaka bir doktor gözetiminde olmalıdır.

Hormonal aktivite, vücudun endokrin bezler tarafından üretilen hormonlar aracılığıyla gerçekleştirdiği iç salgı ve bu salgıların organlar üzerindeki etkilerini ifade eder. Hormonlar, hücreler arası iletişimi sağlayarak vücudun çeşitli işlevlerini düzenler ve sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlar. Bu aktiviteler arasında: Büyüme ve gelişmeyi koordine etme. Kan şekerinin dengelenmesi. Vücut sıvılarının düzenlenmesi. Üreme fonksiyonlarının dengesi.

Epinefrin (adrenalin), vücutta böbreküstü bezlerinin (adrenal bezler) medulla adı verilen iç kısmında sentezlenir.

Böbreğin endokrin fonksiyonları şunlardır: 1. Renin Üretimi: Böbrekler, renin hormonu üreterek kan basıncını ve hacmini düzenler. 2. Eritropoietin Üretimi: Eritropoezis sürecini uyararak kırmızı kan hücrelerinin üretimini kontrol eder. 3. Aktif D Vitamini Üretimi: D vitamininin aktif formunu oluşturarak kemik ve mineral metabolizmasını düzenler. 4. İnsülin ve Glukagon Yıkımı: Bu hormonların metabolizmasında rol oynar. 5. Diğer Hormonlar: Kallikrein, kininler, katekolaminler gibi hormonların yıkımını ve salgılanmasını sağlar.

Koku alamama, çeşitli hastalıkların belirtisi olabilir. Bunlar arasında: Üst solunum yolu enfeksiyonları ve burun polipleri gibi burun ve sinüs hastalıkları. Parkinson ve Alzheimer gibi nörolojik hastalıklar. Multipl skleroz (MS). Kafa travmaları ve beyin tümörleri. Hipotiroidi ve diyabet gibi endokrin hastalıklar. Koku alma probleminin teşhisi ve tedavisi için bir doktora başvurulması önerilir.

Gonadotropin-releasing hormone (GnRH), endokrin sistem tarafından üretilen bir hormondur ve üreme sağlığı için hayati öneme sahiptir. İşlevleri: - Kadınlarda: GnRH, östrojen ve progesteron üretimini dolaylı olarak uyarır, bu da yumurtlama ve gebe kalma sürecini düzenler. - Erkeklerde: Testislerin testosteron ve androjen üretimini ve sperm üretimini kontrol eder. Seviyelerinin değişimi: - Ergenlik döneminde GnRH seviyeleri artar. - Seks hormonları yüksek olduğunda GnRH üretimi azalır, düşük olduğunda ise artar. Tıbbi kullanım: - GnRH ve analogları, prostat kanseri, meme kanseri, endometriozis ve kısırlık gibi durumların tedavisinde kullanılır.

Testosteronun %5'i böbreküstü bezlerinde üretilir.

Androsteron hormonu, hem erkeklerde hem de kadınlarda önemli roller oynayan bir steroid hormondur. Başlıca işlevleri: - Erkeklerde: Testislerde üretilen androsteron, ses kalınlaşması, yüz ve vücutta kıllanma gibi cinsiyet karakteristiklerinin belirginleşmesini sağlar. - Kadınlarda: Cinsel dürtü ve enerji seviyelerini düzenler. Ayrıca, androsteron hormonunun ruh hali üzerinde de etkisi vardır ve dopamin ile serotonin gibi beyin kimyasallarının düzenlenmesine katkıda bulunur.

Kalsitonin, kalsiyumu düşürmek için tiroid bezindeki C hücreleri tarafından üretilir.

Zuckerkandl tüberkülü, tiroid bezinin her bir lobunun en arka tarafında bulunur.

Egzersizin endokrin sisteme etkileri şunlardır: 1. Hormon Seviyelerinin Değişimi: Egzersiz sırasında adrenalin, noradrenalin, kortizol ve büyüme hormonu gibi hormonların seviyeleri artar. 2. İnsülin Duyarlılığının Artması: Düzenli egzersiz, insülinin hücrelere glikozu daha etkili bir şekilde taşımasını sağlar, bu da kan şekeri seviyelerinin daha dengeli olmasına yardımcı olur. 3. Tiroid Hormonlarının Düzenlenmesi: Egzersiz, tiroid hormonlarının üretimini destekleyerek metabolizma hızını ve enerji seviyelerini artırır. 4. Endorfin Salgılanması: Egzersiz sırasında endorfinler salgılanır, bu da doğal bir ağrı kesici ve mutluluk kaynağı olarak ruh halini iyileştirir. 5. Stres Hormonlarının Dengelenmesi: Düzenli egzersiz, stresle başa çıkma becerisini artırarak kortizol seviyelerini dengelemeye yardımcı olur.

Kortizol, böbreküstü bezleri tarafından salgılanan bir steroid hormondur. İşe yararları: - Stresle başa çıkma: Vücudu stresle başa çıkarmak için hızlı enerji üretimine hazırlar. - Kan şekeri kontrolü: Karaciğerden glikoz salınımını artırarak kan şekerini yükseltir. - Bağışıklık sistemi: İnflamasyon tepkisini kontrol ederek bağışıklık sisteminin aşırı reaksiyon göstermesini önler. - Kan basıncı: Vücudun su ve tuz dengesini etkileyerek kan basıncını düzenler. - Metabolizma: Karbonhidrat, protein ve yağ metabolizmasını düzenler.

Geri bildirim mekanizması ile salgılanan hormonlar arasında şunlar bulunur: 1. Tiroid Hormonları (T3 ve T4): Hipotalamus ve hipofiz bezi arasındaki geri bildirim ile düzenlenir. 2. Kortizol: Kandaki kortizol seviyesinin artması, hipofiz bezinin bu hormonun salgılanmasını durdurmasına neden olur. 3. İnsülin: Kan şekeri yükseldiğinde pankreas insülin salgılar, bu da kan şekerini düşürerek dengeyi sağlar. 4. Oksitosin: Doğum sırasında rahim kasılmalarını artıran oksitosin, pozitif geri bildirim mekanizmasının bir parçasıdır.

Endokrin sistem ile ilgili PDF kaynaklarına aşağıdaki sitelerden ulaşabilirsiniz: 1. Milli İrade Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi: Bu sitede, endokrin sistem konusunu içeren bir PDF dosyası bulunmaktadır. 2. MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi): Endokrin sistemin yapı ve işlevlerini anlatan bir PDF modülü sunmaktadır. 3. İstanbul Üniversitesi: Endokrin sistem fizyolojisi üzerine hazırlanmış bir PDF dosyası mevcuttur.