Değerler

"Harabat ehlini hor görme zakir, defineye malik viraneler var" sözü, Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri'ne aittir. Bu sözün anlamı şu şekilde açıklanabilir: "Harabat ehli", zor durumdaki insanları ifade eder. "Defineye malik viraneler", zor durumda görünen insanların içinde, aslında zenginlik veya değerli şeylere sahip olanlar olabileceğini belirtir. Bir başka yorum da şu şekildedir: İnsan, içinde bulunduğu durumu sürekli sanabilir ve bu duruma güvenerek insanlar arasından ayrılabilir. Ancak, bu durum kalıcı değildir ve insan, zamanla daha zor bir duruma düşebilir. Bu söz, aynı zamanda bir kıssaya da konu olmuştur. Bu sözün tam hali ve kıssa ile ilgili detaylar, aşağıdaki kaynaklarda bulunabilir: asayisgazetesi.com.tr; milligazete.com.tr; pusulagazetesi.com.tr.

"Adamak" kelimesinin geçtiği "Adamak kolay, ödemek zordur" atasözü, söz vermenin kolay, o sözü yerine getirmenin ise zor olduğunu anlatır. Ayrıca, "adamak" kelimesi TDK'ye göre şu anlamlara da gelir: Bir dileğin gerçekleşmesi amacıyla kutsal olduğuna inanılan bir güce niyette bulunmak, nezretmek; Kutsal saydığı bir şey uğruna kendini feda etmek üzere söz vermek; Bir şeyle yoğun olarak ilgilenmek; Ayırmak, tahsis etmek; İthaf etmek.

Centilmen, çalışkan, kibar ve zeki bir kişiye "janti" veya "nazik" denilebilir.

“İyilik yap denize at, balık bilmezse Hâlık bilir” atasözünün hikayesi şu şekildedir: Yardımsever bir kadın, bir gün denizin kıyısına gelip bir sepet ekmeği doğrayarak balıklara atmaya başlar. Bu atasözü, yapılan iyiliğin karşılığını, iyilik yapılan kişinin değil, Allah'ın vereceği anlamında kullanılır.

Sel ile ilgili bazı atasözleri şunlardır: 1. "Sel gider kum kalır" (kişi ettiğini bulur). 2. "Alçak yerde yatma sel alır, yüksek yerde yatma yel alır". 3. "Baskısız tahtayı yel alır, sahipsiz tarlayı sel alır". 4. "Yel gibi gelen sel gibi gider".

"Sevdiği deriyi çok çiğner debbağ" atasözü, insanların sevdikleri, yetişmesini istedikleri kimselerin eğitimine önem vermeleri ve onları hiç acımadan çalıştırmaları anlamına gelir.

Prof. Dr. Nevzat Tarhan'a göre insan, beş parametreyi dengede tutarak mutlu olabilir: 1. Zekâ: Kişinin yeteneklerini kullanması ve başarılı olması. 2. Çalışkanlık: Azimle çalışmak ve sorumluluk almak. 3. İyi ve doğru davranmak: Etik değerlere uygun yaşamak ve insani değerleri önemsemek. 4. Anlam arayışı: Hayatta bir amaca sahip olmak ve anlamlı hedeflere yönelmek. 5. Arkadaşlık: Sosyal bir varlık olan insanın, çevresiyle sağlıklı ilişkiler kurması. Ayrıca, Tarhan mutluluğun iç huzur ve stres yönetimi ile de ilişkili olduğunu vurgular.

Ahlaki ve ahlaksız kavramları şu şekilde açıklanabilir: Ahlaki: Ahlaka uygun, ahlakla ilgili, aktöresel, sağtöresel anlamlarına gelir. Ahlaksız: Ahlaki ahlakın dışında kalan, ahlaki olmayan şeyleri ifade eder. Ayrıca, psikolog James Rest'in modeline göre ahlaki bir davranış için dört aşama gereklidir: 1. Ahlaksızlığa karşı duyarlılık. 2. Ahlaki bir muhakemeye sahip olma. 3. Ahlaki motivasyon. 4. Eyleme geçme. Bu aşamalardan herhangi birinin eksik olması ahlaksızlığa yol açar.

"Kendi düşen ağlamaz" atasözü, zarara veya kötü duruma kendi hatası nedeniyle düşen kimsenin, başkaları hakkında yanıp yakılmaya hakkı olmadığını ifade eder.

Üç öğüt masalı olarak sayılabilecek bazı atasözleri şunlardır: 1. "İki dinle, bir söyle". 2. "Emek olmadan yemek olmaz". 3. "Sakla samanı, gelir zamanı".

"Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır" atasözü, zorluklara katlanmak ve sabretmek zor olsa da sonunda güzel şeylerin olacağını ifade eder.

"İki karpuz bir koltuğa sığmaz" atasözü, bir kişinin aynı anda iki büyük işi yapamayacağını ifade eder. Bu atasözü, genellikle girişken ve yetenekli insanları sakin düşünmeye ve daha sağlam adımlar atmaya yönlendirmek için kullanılır. "Üç karpuz bir koltuğa sığmaz" şeklinde bir atasözü bulunamamıştır.

"Bugünkü işini yarına bırakma" atasözü, gerçek anlamlı bir atasözüdür.

İnsanın karakteri çeşitli yöntemlerle anlatılabilir: 1. Davranışlar: Kişinin nasıl hareket ettiği, başkalarıyla nasıl ilişki kurduğu ve hangi durumlarda nasıl tepki verdiği gözlemlenerek karakter hakkında fikir edinilebilir. 2. Duygular: Kişinin ne zaman ne hissettiği ve duygularını nasıl ifade ettiği, karakter özelliklerini yansıtır. 3. Değerler ve İnançlar: Kişinin sahip olduğu değerler ve inançlar, karakterini şekillendiren önemli unsurlardır. 4. Geçmiş Deneyimler: İnsanların yaşadıkları zorluklar, başarılar, mutluluklar veya kayıplar da karakterlerini belirler. 5. Tutum ve Algılar: Kişinin olumlu veya olumsuz tutumları, hayata karşı bakış açısı ve bu tutumların davranışlara nasıl yansıdığı karakter analizi için önemlidir. Ayrıca, karakter analizi yaparken kişinin fiziksel özellikleri, konuşma tarzı ve karşılaştığı çatışmalar da dikkate alınabilir.

Erzincanlılar, geleneklerine bağlı, misafirperver ve yardımsever insanlar olarak bilinirler. Ayrıca, çalışkan, azimli ve ailelerine önem veren bir yapıya sahiptirler. Kültürel zenginlikleri ve çeşitli etnik grupların bir arada yaşaması, şehrin ve halkının çeşitliliğini ve hoşgörüsünü artırır. Tüm bu özellikler, Erzincanlıları "güzel" yapan unsurlar arasında sayılabilir.

"Vakit nakittir" atasözü, zamanın çok değerli olduğunu ve boşa harcanmaması gerektiğini ifade eder.

"Hamama Giren Terler" atasözü, bir işe girişen kişinin o işin zorluklarını ve masraflarını göze alması gerektiğini ifade etmek için ortaya çıkmıştır. Bu atasözü, hamama giden bir kişinin terlemesi ve bu terlemenin işin doğal bir sonucu olması örneğinden yola çıkarak oluşturulmuştur.

Anlaşılmak ve anlamak ile ilgili bazı atasözleri: Anlayana bir söz yetişir, görmek isteyene bir göz. Anlayanla taş taşı, anlamayanla bal yeme. Acıyı tatmayan tatlıyı anlayamaz. Adam olana bir söz yeter. Laftan anlamayan dayaktan anlar. Tüccar müşteriyi gözünden anlar. Kızım sana söylüyorum, gelinim sen anla. Ayrıca, "anlamak" ile ilgili bazı atasözleri: Yel değirmeni suyla değil, rüzgarla çalışır. Bir şeyi anlamadan atılma. Eşek hoşaftan ne anlar (suyunu içer, tanesini bırakır).

Açık sözlülük ve dürüstlük arasındaki farklardan ikisi şu şekildedir: 1. Dürüstlük objektif, açık sözlülük ise subjektiftir. 2. Dürüstlük, her ne olursa olsun doğru söylemektir; açık sözlülük ise dobralıkla iç içe bir davranıştır.

"Hem ayranım dökülmesin" atasözünün hikayesi, bir çoban ve bir yolcunun yaşadığı olaya dayanır. Çoban, yolcuya susuzluğunu gidermek için ayran ikram eder. Bu atasözü, kendi çıkarlarını korumak için başkalarının ihtiyaçlarını göz ardı eden kişileri tanımlamak için kullanılır.