CümleAnalizi

Yüklemi bulmak için özel bir soru yoktur, ancak yükleme şu sorularla da ulaşılabilir: Ne yapıyor, ne oluyor?. Kim?.

Cümlede nesneyi bulmak için yükleme "ne", "neyi" veya "kimi" soruları sorulur. Örnek cümleler: 1. Belirtili nesne: - Pastayı dolabın içine yavaşça koydu - Toplantıda sadece Sefa'nın velisini dinledik - Sanatçının ses tonunu çok beğendim 2. Belirtisiz nesne: - Manavdan gelirken üzüm almış - Onlar şimdi salonda gazete okuyor - Bana biraz borç vermelisin

Amaç-sonuç cümlelerini bulmak için cümleye "hangi amaçla?" sorusunu sormak gerekir. Ayrıca, amaç-sonuç cümlelerinde anlam "-mek üzere, -mek için, istemek, diye, hedeflemek" gibi sözcükler ve "-e, -a" ekleri ile sağlanır.

Cümlede zarf tümlecini bulmak için yükleme şu sorular sorulur: nasıl, ne zaman, niçin, neden, niye, nerede, kiminle, ne kadar. Alınan yanıtlar zarf tümleci olur. Örnek cümleler ve zarf tümleçleri: - Gece boyunca uzun uzun konuştu - Görmek için bekledi - Hızla ilerlemeye çalışıyordu

Cümlenin ögeleri çıkmış soruları çözmek için aşağıdaki adımları izlemek faydalı olacaktır: 1. Yüklemi bulmak: Cümlede yargı bildiren unsuru tespit etmek için özel bir soru sorulmaz, sadece cümlenin geneline bakılarak yüklem belirlenir. 2. Özneyi bulmak: Yükleme sorulan "ne" veya "kim" sorularıyla özne bulunur. 3. Nesneyi belirlemek: Yüklemi geçişli olan fiil cümlelerinde, öznenin yaptığı işten etkilenen öğe nesnedir ve "ne, neyi, kimi?" sorularıyla bulunur. 4. Dolaylı tümleci tespit etmek: Cümlede yaklaşma, bulunma, uzaklaşma bildiren ve yüklemi yer anlamıyla tamamlayan öğedir, "-e, -de, -den" ekleriyle oluşur. 5. Zarf tümlecini belirlemek: Cümledeki fiilin zamanı, yeri, nedeni veya nasıl yapıldığını belirten kelimelerdir, "nasıl?", "ne zaman?", "neden?" gibi sorularla bulunur. Bu adımları takip ederek, cümlenin ögelerini doğru bir şekilde analiz edebilir ve soruları çözebilirsiniz.

Cümlenin ögelerini bulmak için aşağıdaki adımları izlemek ve örnek cümleleri analiz etmek faydalı olacaktır: 1. Yüklem bulmak için cümledeki yargı bildiren unsuru belirlemek gerekir. 2. Özne bulmak için yükleme "kim, ne" sorularını sormak gerekir. 3. Nesne bulmak için yükleme "neyi, kimi" sorularını sormak gerekir. 4. Dolaylı tümleç (yer tamlayıcısı) bulmak için yükleme "kime, nerede" gibi sorular sormak gerekir. 5. Zarf tümleci (zarf tamlayıcısı) bulmak için ise "nasıl, ne zaman, niçin" gibi sorulara cevap aramak gerekir. Bu adımları takip ederek, cümlenin ögelerini içeren testleri çözmek daha kolay olacaktır.

Neden-sonuç cümlesi bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. Cümlenin yüklemine "niçin?" veya "neden?" sorularını sormak. 2. Cümlede iki bölüm aramak: Birinci bölüm nedeni (sebebi), ikinci bölüm ise sonucu bildirir. Örnek neden-sonuç cümleleri: - Hasta olduğu için okula gelememiş. - Yağmur yağınca maç iptal oldu. - Malzeme yetersizliğinden inşaat yarım kaldı.

Özne ve yüklem bir cümlede şu yöntemlerle bulunur: 1. Özne: Cümlede bildirilen eylemi yapan veya bundan etkilenen ögedir. Örnek: "Ayşe arkadaşına gitti." cümlesinde özne "Ayşe"dir. 2. Yüklem: Cümlede iş, oluş, yargı ve hareketi bildiren ögedir. Örnek: "Çocuklar seni görünce mutlu oldular." cümlesinde yüklem "mutlu oldular"dır.

Amaç sonuç cümlesi bulmak için cümleye "hangi amaçla" sorusu sorulmalıdır. Ayrıca, amaç anlamı "-mek üzere", "-mek için", "istemek", "diye" veya "hedeflemek" gibi sözcükler ve "-e", "-a" eki ile de sağlanabilir.

Cümlede özneyi bulmak için yükleme "kim" veya "ne" soruları sorulur. İşte bazı çıkmış sorular ve cevapları: 1. "Büyük ihtimalle Ahmet seneye bu okuldan ayrılacak." cümlesinde özne Ahmet'tir. 2. "Matematiksel ödevleri her zamanki gibi yapılmamış?" cümlesinde sözde özne matematik ödevleri'dir. 3. "Bugün dışarı çıkacağım." cümlesinde gizli özne ben'dir. 4. "Ev temizlendi." cümlesinde özne ev'dir, çünkü temizleme işini yapan değil, bu işten etkilenen varlıktır.

Ara sözler, cümlede iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yer alan ve cümlenin anlamını tamamlayan yargısız anlatımlardır. Ara sözleri bulmak için şu adımları izleyebilirsiniz: 1. Cümledeki virgüllere veya kısa çizgilere bakın. 2. Cümlenin akışını bozmadan ek bilgi sağlayan ifadeleri tespit edin.

Fiil çatısı, bir fiilin cümlede özne ve nesne ile olan ilişkisini ifade eder. Fiil çatısını bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. Özne-yüklem ilişkisini belirlemek: Fiilin etken mi, edilgen mi olduğunu anlamak için öznenin belli olup olmadığına bakılır. 2. Nesne-yüklem ilişkisini incelemek: Fiilin geçişli mi, geçişsiz mi olduğunu anlamak için yükleme "neyi, kimi, ne" soruları sorulur. Örnek cümleler ve fiil çatıları: 1. "Ahmet kitap okuyor" cümlesinde "Ahmet" özne, "okuyor" ise etken fiildir. 2. "Kapı çalındı" cümlesinde özne yoktur, iş kendiliğinden yapılmış gibi göründüğü için bu cümle edilgen çatılıdır. 3. "Ali tıraş oldu" cümlesinde "Ali" hem özne hem de nesne olduğu için dönüşlü fiildir. 4. "Arkadaşlar parkta buluştular" cümlesinde "buluştular" fiili, birden fazla özne tarafından birlikte yapıldığı için işteş fiildir.

Özne ve tümleç bulmak için aşağıdaki adımları izlemek gerekir: 1. Özne: Cümlede yüklemin bildirdiği iş, oluş veya durumu yapan canlı veya cansız varlığı ifade eder. Örnek: "Bugün hava çok sıcaktı." cümlesinde "sıcak olan ne?" sorusuna "hava" cevabı özneyi verir. 2. Tümleçler: Cümlenin yardımcı ögeleridir ve üç grupta incelenir: nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümleci. - Nesne: Öznenin yaptığı işten etkilenen kavramı belirtir. Örnek: "Ben her gün kitap okurum." cümlesinde "okurum" yüklem, "kitap" ise belirtisiz nesnedir. - Dolaylı tümleç: Yüklemin anlamını yer, bulunma ve yönelme açısından tamamlayan ögedir. Örnek: "Annem bu meyveleri semt pazarından aldı." cümlesinde "pazardan" dolaylı tümleçtir. - Zarf tümleci: Yüklemde belirtilen işin ne zaman, neden, nasıl, ne kadar ve ne vasıtasıyla gerçekleştiğini belirtir. Örnek: "Ablamlar haftaya yola çıkacaklarmış." cümlesinde "haftaya" zarf tümlecidir.

Nesne olup geçişli olmayan cümle bulmak için, geçişsiz fiil içeren cümleler incelenebilir. Geçişsiz fiiller, nesne almayan ve “ne, neyi, kimi?” sorularına cevap vermeyen fiillerdir. Örnek cümleler: "Dayımlar bugün tatile gidiyor" cümlesinde "gitmek" eylemi geçişsizdir. "Ali'nin sözlerine çok güldük" cümlesinde de "gülmek" eylemi geçişsizdir.

Yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) bulmak için cümledeki yükleme "neye, kime, nereye; neyde, kimde, nerede; neyden, kimden, nereden" soruları sorulur. Örnek cümleler: 1. İstanbul’dan Azerbaycan’a taşındık 2. Seni bugün sinemada gördüm 3. Bu yaptığını ona söylemeyeceğim 4. Çırak olarak başladığı ustasının yanında bu sanatı öğrendi

Yüklem ve yüklem eksikliği şu şekilde ayırt edilir: 1. Yüklem: Cümlede öznenin yaptığı işi, oluşu veya durumu belirten unsurdur. 2. Yüklem Eksikliği: Birden fazla cümlenin tek bir yükleme bağlanması sonucu ortaya çıkan anlatım bozukluğudur.

"Pencerelerden süzülen mavi, mor, sincap rengi bahar ışıkları, çinilerin yeşil derinliklerinde birikiyor, koyulaşıyordu" cümlesinde şu ögeler bulunmaktadır: 1. Özne: Pencerelerden süzülen ışıklar. 2. Yüklem: birikiyor, koyulaşıyordu. 3. Tamlayan: mavi, mor, sincap rengi. 4. Yer tamlayıcısı: çinilerin yeşil derinliklerinde.

Bir cümlenin olumsuz olduğunu anlamak için şu ipuçlarına dikkat edilebilir: 1. Olumsuz Belirteçler: Cümlede "değil", "yok", "hiç" gibi olumsuz kelimeler varsa, bu cümle muhtemelen olumsuzdur. 2. Olumsuz Ekler: Fiillerin olumsuz hâli genellikle "-me" veya "-ma" ekleriyle yapılır. 3. Bağlam: Cümlenin bağlamı da olumsuzluğu anlamada önemlidir; bazı kelimeler veya ifadeler bağlamdan dolayı olumsuz anlam kazanabilir. 4. Cümlenin Anlamı: Olumsuz cümleler genellikle bir eylemin yapılmadığını, bir durumun mevcut olmadığını ya da bir niteliğin yokluğunu ifade eder.

"Beklenmekteymiş çöp kutusu, oysa en kenarda" cümlesi, çöp kutusunun aslında en kenarda olduğu halde beklenmediği anlamına gelir.

Söz öbeğini bulmak için cümledeki temel ögelerin dışında kalan kelime grupları incelenir. Bunun için şu adımlar izlenir: 1. Özne, yüklem ve nesne gibi cümlenin ana ögelerinin tespit edilmesi. 2. Bu ögelerin dışındaki anlamlı kelime ya da kelime gruplarının belirlenmesi. Bu gruplar, bir araya geldiklerinde anlam bütünlüğü oluşturur ancak tek başlarına tam bir cümle kurmaya yetmezler.