Çözünme

İyon ve moleküllerin suda çözünmesi, çözünen madde taneciklerinin su molekülleri tarafından sarılmasıyla gerçekleşir. Moleküler çözünme, çözünen madde moleküllerinin su moleküllerinin arasına girmesiyle oluşur. İyonik çözünme, iyonik bağlı bileşiklerin suda çözünmesiyle gerçekleşir. Bir maddenin suda çözünebilmesi için, çözünen maddenin molekülleri ile çözücü maddenin moleküllerinin birbiriyle etkileşim kurması gerekir. Çözünme olayı hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklara başvurulabilir: cdn.zeduva.com; bilimgenc.tubitak.gov.tr; ogmmateryal.eba.gov.tr; eokultv.com.

Çözünme örnekleri arasında şunlar sayılabilir: Tuzun suda çözünmesi. Çay şekeri ve etil alkolün suda çözünmesi. HCl'nin suda çözünmesi. Karbontetraklorürün (CCl4) apolar bir madde olarak suda çözünmemesi. Çözünme, bir maddenin su gibi bir sıvı içinde dağılarak çözelti oluşturması sürecidir.

Sıvılarda çözünme, bir çözücü ve çözünenin birbiri içinde homojen dağılmasıyla gerçekleşir. Bu süreç üç aşamada gerçekleşir: 1. Çözücü taneciklerinin birbirinden ayrılması: Çözücü moleküllerini veya iyonlarını bir arada tutan bağların kopmasıyla tanecikler ayrılır. 2. Çözünen taneciklerinin birbirinden ayrılması: Çözünen moleküllerini veya iyonlarını bir arada tutan bağların kopmasıyla tanecikler ayrılır. 3. Çözünen taneciklerinin çözücü tanecikleri tarafından kuşatılması: Çözücü molekülleri veya iyonları, çözünen molekül veya iyonlarının etrafını çevirir. Çözünme, çözücü ve çözünenin polar veya apolar yapısına bağlı olarak değişir.

Tanecik boyutunun çözünmeye etkisi, yüzey alanının artması ile gösterilir. Küçük taneciklere ayrılmış bir maddenin, çözücü ile teması daha fazla olduğu için çözünme hızı daha yüksektir.

Akgün ve Aydın'ın erime ve çözünmeyle ilgili kavram yanılgıları, bu iki kavramı karıştırmaları ve çözünme yerine günlük dilde kullanılan "gözden kayboldu" veya "görünmez oldu" gibi ifadeleri kullanmaları olarak belirtilmiştir. Ayrıca, öğrencilerin madde kategorisinin alt kategorisi olan mikroskobik tanecik ile makroskobik madde kategorileri arasında yaptıkları yanlış kategorileştirmeler ve süreç kategorisinin bir alt kategorisinde yer alan olay kategorisindeki erime ve çözünme kategorilerini karıştırmaları da kavram yanılgıları arasında yer almaktadır. Bu tür yanılgılar, öğrencilerin fiziksel ve kimyasal değişim, molekül içi bağlar ve çözünme türleri gibi konularda bilgi eksiklikleri olduğunu göstermektedir.

Çözünen tanecik sayısının artması, çözünme hızını genellikle artırır. Bunun nedeni, daha fazla çözünen taneciğin çözücü molekülleriyle daha sık temas etmesi ve etraflarının daha hızlı sarılmasıdır.

Çözünme ve çökelme tepkimeleri, maddenin suda nasıl davrandığına göre ayırt edilir: 1. Çözünme: Bir maddenin su içinde çözünerek iyonlarına ayrılması ve homojen bir çözelti oluşturmasıdır. 2. Çökelme: Çözeltideki iyonların birleşerek su içinde çözünmeyen katı parçacıklar oluşturması ve bu parçacıkların çökelmesidir. Bu iki tepkime türünü ayırt etmek için, tepkimenin sonucunda oluşan maddeyi gözlemlemek yeterlidir: homojen bir çözelti oluşmuşsa çözünme, katı parçacıklar çökelmişse çökelme gerçekleşmiştir.

Kimyasal ve fiziksel çözünme arasındaki temel fark, çözünme işleminin maddelerin kimyasal bileşimini nasıl etkilediğidir. Fiziksel çözünme, maddelerin kimyasal bileşimini değiştirmeden, sadece şekil ve boyutlarının değiştiği bir süreçtir. Kimyasal çözünme ise maddelerin kimyasal bileşiminin değiştiği, yeni bileşiklerin oluştuğu bir süreçtir.