Bazlar

Asit ve bazların bazı kullanım alanları: Sülfürik asit (H2SO4): Gübre üretimi, patlayıcı yapımı, boya sanayii, petro kimya sanayi. Formik asit (HCOOH): Gıdalarda koruyucu olarak, karınca salgısında bulunur. Asetik asit (CH3COOH): Sirke yapımı, ilaç ve endüstri maddesi üretimi. Benzoik asit (C6H5COOH): Gıdalarda mikrobik bozulmayı önlemek için kullanılır. Sodyum hidroksit (NaOH): Sabun, kağıt, tekstil, boya, deterjan endüstrisi, petrol rafinerileri. Potasyum hidroksit (KOH): Arap sabunu üretimi, pillerde elektrolit, gübre yapımı. Kalsiyum hidroksit (Ca(OH)2): Asidik gazların uzaklaştırılması, çimento ve kireç yapımı. Amonyak (NH3): Azotlu gübreler, nitrik asit üretimi, boya, ilaç, plastik imalatı. Asit ve bazlar, günlük hayatta sabun, çamaşır suyu, tuz ruhu, bazı ilaçlar, gazoz, sirke, tıraş köpüğü gibi birçok maddede bulunur.

Bazlar, turnusol kağıdını mavi renge çevirir. Turnusol kağıdı, kimyada kullanılan ayıraçlardan biridir ve çözeltilerdeki asitleri ve bazları ayırt etmek için kullanılır.

NH2 (amonyak), baz özelliği gösterir. Bir maddenin baz olabilmesi için protonu bağlayacak, herhangi bir kimyasal bağda kullanılmamış bir elektron çifti taşıması gerekir.

Hayır, MgO nötr değildir; bazik özellik gösterir. Sulu çözeltileri içerisinde hidroksit iyonu (OH-) çıkarabilen bileşiklere baz adı verilir.

Asitler ve bazlar, ele kayganlık hissi verir çünkü bu maddeler ciltte bulunan proteinlerle tepkimeye girerek onları çözer. Bazlar, kayganlık hissinin nedeni olarak, genellikle sabun, deterjan ve diş macunu gibi temizlik ürünlerinde kullanılmaları ve bu ürünlerin ciltteki yağ ve proteinleri çözerek kayganlık yaratması gösterilir. Asitler ise, örneğin limon gibi, mermer gibi yüzeylerdeki proteinleri çözerek aşındırıcı bir etki yaratır. Asit ve bazların kayganlık vermesi, onların kimyasal özelliklerinden biridir ve bu özellikler, bu maddelerin kullanım alanlarını da belirler.

Yumuşak asitler ve bazlar, sert asit ve bazlardan daha fazla polarizlenebilen, kovalent ağırlıklı etkileşim gösteren atom, molekül veya iyonlardır. Bazı yumuşak asitler: BBr3; NO+; Al(CH3)3, AlCl3; CO. Bazı yumuşak bazlar: Sülfürleri (S2-) halinde bulunan Ag+, Cd2+, Hg2+ gibi ağır metal iyonları; A sınıfı bazlara dahil olan amonyak (NH3), su (H2O) ve florür iyonu (F-). Sert ve yumuşak kavramının bağıl olduğu ve keskin çizgilerle birbirinden ayrılamayacağı unutulmamalıdır.

Domates suyunun asit mi, baz mı olduğunu ayırt etmek için şu yöntemler kullanılabilir: pH Değeri: Domates suyunun pH değeri 4 ile 4,5 arasında olup, bu da onun asidik bir madde olduğunu gösterir. Tat: Asitlerin tadı ekşidir, bu nedenle domates suyunun ekşi bir tadı olması, onun asidik bir madde olduğunu işaret eder. Ayrıca, asitlik ve bazlığı ölçmek için pH kağıdı veya indikatör (belirteç) maddeler de kullanılabilir.

Cam, genellikle çoğu asit ve baza karşı dayanıklıdır, ancak bazı özel asitler cam üzerinde etkili olabilir. Camla reaksiyona girmeyen asitler: hidroklorik asit (HCl); sülfürik asit (H2SO4); nitrik asit (HNO3). Camı aşındırabilen asit: hidroflorik asit (HF). Cam, bazlarla ilgili olarak spesifik bir bilgi bulunamamıştır. Cam kaplarda kimyasal madde kullanımı sırasında uygun koruyucu ekipman kullanılması ve asitlerin camla doğrudan temasının engellenmesi önerilir.

Bazlar, aşağıdaki sıvılar yardımıyla ayırt edilebilir: Turnusol kağıdı: Bazlar, kırmızı turnusol kağıdının rengini maviye çevirir. Fenolftalein çözeltisi: Baz içine fenolftalein çözeltisi damlatıldığında, baz pembe renk alır. Ayrıca, bazlar suda iyonlarına ayrıştıkları için elektrik akımını iletirler.

Su, mineraller, asitler, bazlar ve tuzların bazı işlevleri: Su: İyi bir çözücüdür ve seyrelticidir. Vücut sıcaklığını dengede tutar (terleme). Enzimlerin çalışabilmesi için uygun ortam sağlar. Kan gibi vücut sıvılarının taşınmasını sağlar. Mineraller: Sıvı ve asit-baz dengesinin düzenlenmesinde rol oynar. Enzimlerin yapısında kofaktör olarak görev alır. Kemik, diş ve kas sisteminin korunmasında önemlidir. Asitler: Suda çözündüğünde H+ iyonu verir. Önemli asitler arasında CO2, laktik asit ve karbonik asit bulunur. Bazlar: Suda çözündüğünde OH– iyonu verir. Önemli bazlar arasında amonyak, bikarbonat ve NaOH (sodyum hidroksit) bulunur. Tuzlar: Pozitif yüklü iyonlar (katyon) ve negatif yüklü iyonlardan (anyon) oluşan iyonik bileşiklerdir. Elektrolit görevi görerek hücre içine ve dışına sıvı aktarımını dengeler.

Ca(OH)2 (kalsiyum hidroksit), suda çözündüğünde hidroksit iyonları (OH-) oluşturduğu için bazdır. pH değeri 7'nin üzerinde olan çözeltiler bazik kabul edilir.

Oksitlerin asitlik veya bazlık özelliği, içerdikleri elementlere ve oksijen sayısına bağlı olarak değişir: Asidik oksitler: Ametallerin oksijence zengin bileşikleridir. Bazik oksitler: Metallerin oksijenle oluşturdukları oksitlerdir. Nötr oksitler: Ametallerin, oksijen sayısı ametal sayısından az veya eşit olan oksitleridir. Amfoter oksitler: Zn, Sn, Cr, Pb, Al gibi amfoter metallerin oksitleridir.

Kuvvetli asitler baz değildir, suda neredeyse tamamen iyonlaşan asitlerdir. Bazlar, suda çözündüğünde çözeltiye hidroksil (OH-) iyonu veren maddelerdir. Kuvvetli asitler ise, mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirir ve metallere aşındırıcı etki yapar. Örnek kuvvetli asitler: sülfürik asit (H2SO4); hidroklorik asit (HCl); nitrik asit (HNO3).

Asit ve bazların açıklaması şu şekildedir: Asit. Sulu çözeltilerinde hidrojen (H+) iyonu bulunan maddelere asit denir. Asitlerin tadı ekşidir. Asitler aşındırıcı özelliğe sahiptir. Asitler bazlarla tepkimeye girdiğinde sonuçta tuz bileşiği ve su oluşur. Asitler mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirir. Baz. Bazlar, genellikle hidroksit iyonları (OH⁻) içeren maddelerdir. Bazlar, suya karıştırıldığında pH değerini 7'nin üzerine çıkarır. Bazlar, yağları ve proteinleri çözme eğilimindedir. Bazlar, asitlerle birleşerek nötralizasyon reaksiyonları yaparlar. Bazlar, kırmızı lakmus kağıdını maviye dönüştürür.

Mavi turnusol kağıdı, asidik ve bazik ortamlarda renk değiştirir: Asidik ortamlarda: Mavi turnusol kağıdı, asidik çözeltilerle temas ettiğinde kırmızıya döner. Bazik ortamlarda: Mavi turnusol kağıdı, bazik veya alkali maddelerle temas ettiğinde maviye döner. Örneğin, klor gazı mavi turnusol kağıdını beyaza döndürür.

Metil oranj, asidik bir maddedir. Metil oranj, çözeltide protonları kabul edebilen bir baz değil, protonları verebilen bir asittir. pH 3,1 ile 4,4 arasında renk değiştiren metil oranj, asidik ortamda kırmızı, nötr ve bazik ortamlarda ise sarı renkte görünür.

Asit ve bazların toprak üzerindeki etkileri: Asitlerin Toprak Üzerindeki Etkileri: pH Değerinin Düşmesi: Asit yağmurları, topraktaki hidrojen iyonlarının miktarını artırarak pH değerini düşürür. Besin Maddelerinin Yıkanması: Asitlik arttıkça, kalsiyum, magnezyum, potasyum gibi makro besin elementleri ve fosfor, demir, mangan gibi mikro besin maddeleri topraktan yıkanır. Bitki Gelişimi: Alüminyum ve mangan gibi elementlerin çözünürlüğü artar, bu da bitkilere toksik etki yapar. Mikroorganizma Aktivitesinin Azalması: Organik maddelerin parçalanmasını sağlayan bakterilerin aktifliği azalır. Bazların Toprak Üzerindeki Etkileri: pH Değerinin Yükselmesi: Bazik maddeler, toprağın pH değerini artırır. Tamponlama Kapasitesi: Bazlar, toprağın tamponlama kapasitesini artırarak pH değişikliklerine karşı direnç kazandırır. Besin Elementlerinin Artması: Kalsiyum ve magnezyum gibi elementlerin toprakta daha fazla bulunmasına olanak tanır. Her iki durumda da toprak verimliliği azalır ve bitki beslenmesi zorlaşır.

Asidik tatlar genellikle ekşi olarak tanımlanır ve şu gıdalarda bulunur: limon, portakal gibi narenciye meyveleri; sirke, yoğurt gibi süt ürünleri; kola. Bazik tatlar ise acı olarak tanımlanır ve şu gıdalarda bulunur: sabun, amonyak gibi temizlik ürünleri; bazı alkaloidler; süt ve süt ürünleri. Ayrıca, bazı gıdalar hem asidik hem de bazik özellikler taşıyabilir, örneğin bazı sebzeler (ıspanak, lahana). Asit ve bazların tatları, insan damak tadında farklı etkiler yaratır: asitler uyarıcı bir etki oluştururken, bazlar tat profilini dengeleyici bir etki yapar.

Lewis asidi, bir elektron çiftini kabul edebilen bileşiktir. Lewis asit-baz tanımı, 1923 yılında G. N. Lewis tarafından önerilmiştir. Bazı Lewis asidi ve bazı örnekleri: BF3. Al. H+. Tipik Lewis bazları arasında amonyak ve alkil aminler gibi alışılagelmiş aminlerin yanı sıra piridin ve türevleri bulunur.

Asitler ve bazlar birbirini nötralize eder çünkü bu süreçte asitten gelen H⁺ iyonları ile bazdan gelen OH⁻ iyonları birleşerek su (H₂O) oluşturur. Nötralleşme tepkimesi örneği: HCl + NaOH → NaCl + H₂O. Bu tepkimede, hidroklorik asit (HCl) ve sodyum hidroksit (NaOH) birleşerek sodyum klorür (NaCl) ve su (H₂O) oluşturur. Nötralleşme tepkimelerinin özellikleri: Tepkimeye giren H⁺ iyonunun mol sayısı ile OH⁻ iyonunun mol sayısı eşitse tam nötralleşme gerçekleşir ve ortam nötr olur. H⁺ sayısı fazlaysa ortam asidik, OH⁻ sayısı fazlaysa ortam bazik olur.