Aşılar

Doğum sırasında anneye yapılan aşılar genellikle tetanoz toksoidi ve hepatit B aşısı ile sınırlıdır. Tetanoz toksoidi, gebelik sırasında rutin olarak önerilen tek aşıdır. Hepatit B aşısı, yüksek riskli kadınlara temastan önce ve sonra yapılır ve taşıyıcı annelerden doğan bebeklere de uygulanır. Doğum sırasında anneye yapılan diğer aşılar, genellikle gebelik öncesinde veya sonrasında önerilir ve bu dönemde annenin ve bebeğin sağlığına zarar verme riski en düşük olan aşılardır. Aşıların zamanında ve doğru şekilde yapılması, anne ve bebeğin sağlığı açısından büyük önem taşır.

Dokuzuncu ayın önemli olmasının bazı nedenleri: Çocuk gelişimi: Dokuz yaşına kadar görme sistemi tamamen gelişir, bu nedenle bu yaş grubunda tedaviye hızlı yanıt alındığı için görmeyle ilgili kusurların erken evrede teşhis ve tedavisi önemlidir. Balık mevsimi: Eylül ayı, palamut mevsiminin başladığı aydır. Tarihî olaylar: Eylül ayında, II. Dünya Savaşı'nda İtalya'nın Müttefikler tarafından işgali (9 Eylül 1943) ve John F. Kennedy'nin Ay'a gidiş hedefini koyduğu konuşması (12 Eylül 1962) gibi önemli tarihî olaylar yaşanmıştır. Kültürel etkinlikler: Eylül ayında, Dünya Mum Ayı (World Candle Month) kutlanır. Burçlar: 1 Eylül ile 22 Eylül tarihleri arasında doğanlar Başak burcu, 23 Eylül ile 30 Eylül tarihleri arasında doğanlar ise Terazi burcu olur.

Pnömokok aşısı, farklı yaş grupları ve sağlık durumlarına göre çeşitli dozlarda uygulanır: Bebekler: 2. ayda, 4. ayda, 6. ayda ve 12. ile 15. aylar arasında toplam 4 doz pnömokok aşısı yapılır. 2-64 yaş arası bireyler: Bağışıklık sisteminde zayıflama veya sigara kullanımı gibi durumlarda bir ila üç doz pnömokok aşısı uygulanabilir. 65 yaş ve üzeri yetişkinler: Önce konjuge pnömokok aşısı (PCV13), en az 1 yıl sonra ise polisakkarit pnömokok aşısı (PPSV23) olmak üzere iki doz aşı yapılır. Aşının kaç doz uygulanması gerektiği, kişinin sağlık durumuna göre değişiklik gösterebilir; bu nedenle bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Birincil koruma, hastalıkların risk ve nedensel etmenlerini kontrol ederek hastalık başlamadan ve oluşmadan önce önlem almayı amaçlayan koruyucu sağlık hizmetleridir. Birincil koruma yöntemleri: Bağışıklama. Aile planlaması. Genetik danışma. Sağlık eğitimi. Koruyucu ilaçlar. Diyet ve egzersiz önerileri. Birincil koruma, hem bireylere hem de topluma yönelik olabilir.

Rahim ağzı kanseri eliminasyon programı, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 2020 yılında başlatılan ve 2030 yılına kadar dünya genelinde belirli hedeflere ulaşmayı amaçlayan bir programdır. Bu hedefler şunlardır: 15 yaşına gelmiş kızların %90'ının HPV'ye karşı aşılanmış olması. 35-45 yaş arası kadınların %70'inin taranmış olması. Kanser tanısı alan kadınların %90'ının tedaviye ulaşabiliyor olması. Bu program, rahim ağzı kanserini bir halk sağlığı sorunu olarak ortadan kaldırmayı hedeflemektedir.

Brusella aşısından sonra hayvanların kesime gönderilmesi, belirli koşullara bağlıdır: Serolojik test sonucu pozitif çıkan hayvanlar, 10 gün içinde sürüden ayrılarak şarta tabi kesime gönderilir veya itlaf edilir. Aşılama sonrası atık (yavru atma) gerçekleştiğinde, atık yavru Bakanlık Enstitü Müdürlüğüne gönderilir ve bakteriyolojik olarak Brusella tespit edilirse, atık yapan hayvan aynı işleme tabi tutulur. Hastalık sönüşü yapıldıktan sonra, seropozitif hayvanlar haricindeki diğer hayvanlar sadece şarta tabi kesim amacıyla tazminatsız olarak kesime gönderilebilir. Brusella aşısı uygulanan hayvanların kesim, itlaf ve imha işlemleri sırasında resmi veteriner hekim nezaret eder.

Evet, tetanoz aşısı sağlık ocaklarında yapılabilir. Ancak, sağlık ocağında tetanoz aşısı yapıldıktan sonra aşı kartı verilip verilmemesi, sağlık kurumunun uygulamalarına ve kişinin yaşı, sağlık durumu gibi faktörlere bağlıdır.

Hamilelik sırasında yapılmaması gereken aşılar şunlardır: Canlı hücre aşıları: Kabakulak, kızamık, kızamıkçık, su çiçeği, BCG (verem aşısı). HPV aşısı. Sarı humma aşısı. Polio (çocuk felci) aşısı. Hepatit A aşısı (yüksek risk yoksa). Suçiçeği aşısı. Hamilelikte aşı yapılıp yapılmayacağına dair kesin karar, doktor tarafından verilmelidir.

1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'na göre zorunlu aşı kapsamına alınan tek hastalık çiçek hastalığıdır. Ancak, bu kanun kapsamında düzenlenen zorunlu aşı uygulamaları, hastalık ortaya çıktıktan sonra yapılan bir müdahale olup, önleyici bir tedbir niteliği taşımamaktadır. Uluslararası Sağlık Tüzüğü tarafından belirlenen zorunlu aşı ise sadece sarıhumma aşısıdır ve bu zorunluluk, sadece hastalığın yaygın olduğu belirlenen ülkelere seyahat eden kişilere yöneliktir.

Sabin ve Salk aşıları, çocuk felcine karşı koruma sağlayan aşılardır. Salk aşısı. Formalin ile inaktive edilmiş (ölü) poliovirüsleri içerir. Kas içine enjekte edilerek uygulanır. Koruyuculuk süresi diğer aşılara göre daha kısadır. Yan etkisi yoktur. Sabin aşısı. Viral genomda spontane mutasyonlar üreten, zayıflatılmış ama hala aktif olan poliovirüsler içerir. Ağızdan damlatılarak uygulanır. Bağışıklığı bağırsak çeperinde başlatır. Aşılanan çocuklar, dışkılarıyla virüsü çevreye yayar ve aşı olmamış kişilerin de bağışıklık kazanmasını sağlar. Sabin'in aşısı, daha etkili ve uygulaması daha kolay olduğu için bir süre sonra Salk'ın aşısının yerini almıştır.

Su çiçeği aşısı olduktan sonra okula gidilmez. Su çiçeği geçiren bir çocuk, döküntülerin tamamı kabuk bağlayıp yeni döküntü çıkmadığında ve çocuğun genel sağlık durumu iyi olduğunda okula gidebilir. Su çiçeği aşısı olan çocuklar da, aşı sonrası olası yan etkiler veya hastalığın hafif belirtileri nedeniyle bir süre evde dinlenmelidir.

Kedilere yapılması gereken iç parazit aşısı, iç parazit aşısı ve dış parazit aşısı olarak iki ana kategoriye ayrılır. İç parazit aşısı, genellikle enjeksiyon yöntemiyle uygulanır ve kalça bölgesine yapılır. Dış parazit aşısı ise, kedinin ensesine damlatılarak uygulanır. Kedilere uygulanacak aşıların türü ve sıklığı, kedinin yaşam şekline ve sağlık durumuna göre değişebilir.

Gardasil iğne, 0,5 mL süspansiyon içerir.

Zatürreden korunmak için iki tür aşı uygulanabilir: 1. Konjuge pnömokok aşısı (PCV13). 2. Polisakkarit pnömokok aşısı (PPSV23). Aşıların zamanlaması ve sırası, kişinin daha önce yaptırmış olduğu aşılara bağlı olarak değişir. Aşı yaptırmadan önce bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından onaylanan bazı aşılar şunlardır: Çiçek Aşısı. İnfluenza Aşıları. COVID-19 Aşıları. DSÖ, Avrupa İlaç Ajansı tarafından onaylanan aşıları ve kendi acil kullanım listesinde yer alan aşıları geçerli kabul etmektedir.

Şap aşılarının koruma süresi, hayvanın türüne ve bölgedeki yaygın şap hastalığı tipine bağlı olarak değişir. Genellikle, bir yaşına kadar olan hayvanlara 4 ayda bir, 1 yaşın üstündekilere ise 6 ayda bir kombine aşı uygulanır. Aşılanan hayvanların bağışıklık süresi hakkında spesifik bir bilgi bulunmamakla birlikte, şap hastalığının belirtileri genellikle iki hafta içinde azalır ve hayvanlar klinik olarak iyileşir. Şap hastalığının önlenmesi için düzenli ve yaygın aşılama yapılması önemlidir.

Karma 5'li aşı, çocukların bağışıklık sistemini güçlendirmek ve beş ciddi hastalığa (difteri, tetanoz, boğmaca, çocuk felci ve Haemophilus influenzae tip b) karşı koruma sağlamak amacıyla uygulanır. Uygulama takvimi: 2. ay: İlk doz. 4. ay: İkinci doz. 6. ay: Üçüncü doz. 18. ay: Pekiştirme dozu. 4-6 yaş: Son pekiştirme dozu. Bu aşı, 6 yaşından büyük çocuklara uygulanmaz. Aşı takvimi, çocuğun sağlık durumuna göre değişiklik gösterebilir. Aşı uygulaması öncesinde bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Tetanoz aşısı e-Devlet üzerinden şu şekilde alınabilir: 1. e-Devlet platformuna giriş yapılır. 2. Ana sayfada yer alan "Aşı Kartı Alma" veya benzeri bir seçenek bulunur ve tıklanır. 3. Kimlik bilgileri doğrulanır. 4. İstenen bilgiler eksiksiz bir şekilde doldurulur. 5. Talep onaylanır ve işlem tamamlanır. e-Devlet üzerinden aşı kartı alırken bilgilerin doğru ve eksiksiz girildiğinden emin olunmalı, resmi e-Devlet sitesinin kullanıldığından emin olunmalıdır. e-Devlet üzerinden aşı kartı alma işlemi hakkında daha detaylı bilgi için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: yenibakishaber.com; hurriyet.com.tr.

En etkili bulaş önleyicilerden bazıları şunlardır: Hijyen: Ellerin düzenli olarak yıkanması, bulaşıcı hastalıklardan korunmanın temel bir adımıdır. Aşılar: Uygun aşılar, birçok bulaşıcı hastalığa karşı bağışıklık sağlar. Maske kullanımı: Özellikle solunum yoluyla bulaşan enfeksiyon hastalıklarında uygun maske kullanımı, enfeksiyonun bulaşmasını ve yayılmasını önler. Çevresel koşulların düzeltilmesi: Kirli ve bakımsız ortamlar enfeksiyon için uygun zemin hazırlar, bu nedenle çevresel koşulların iyileştirilmesi önemlidir. Kişisel temizlik: Vücut temizliğine özen göstermek, özellikle ellerin ve vücudun temiz tutulması bulaşıcı hastalıklardan korunmada önemlidir. Ayrıca, kalabalık ortamlardan kaçınmak, izolasyon ve karantina uygulamak, koruyucu giysiler kullanmak ve ortak şırınga kullanmamak da bulaş önlemlerinde etkili yöntemlerdir.

Çivi batması, eğer çivi paslı ise ve üzerinde tetanoz bakterisi bulunuyorsa, tetanoz enfeksiyonuna yol açabilir. Tetanoz, Clostridium tetani bakterisi tarafından oluşturulan ve genellikle toprakta, tozda ve hayvan dışkısında bulunan bir enfeksiyondur. Ancak, pasın kendisi tetanoza neden olmaz; daha ziyade, paslı yüzeyler bakterinin yaşam alanı olarak işlev görür. Tetanozdan korunmanın en etkili yolu aşı olmaktır. Çivi batması gibi bir yaralanma durumunda, en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulması önerilir.