Aruz

Kasidenin Aruz Kalıbı: Kasidelerde baştan sona aynı aruz kalıbı kullanılır. Aruz kalıpları konusunda herhangi bir sınırlama yoktur; şair istediği kalıbı seçebilir ve şiir boyunca o kalıbı kullanabilir. Kasidenin Kafiye Şeması: İlk beytin kendi arasında kafiyeli olduğu ve sonraki beyitlerin ikinci dizelerinin ilk beyitle kafiyeli olduğu bir şemaya sahiptir. Kafiye şeması genellikle "aa, ba, ca, da, ea, fa, ga, ha" şeklindedir. Örnek: Fuzulî’nin Hz. Muhammed’i övdüğü “Su Kasidesi” adlı şiiri, bu nazım biçiminde yazılmış en başarılı örneklerdendir. Not: Kasidenin bölümleri ve diğer özellikleri hakkında daha fazla bilgi için ilgili kaynaklara başvurulabilir.

Bahir, aruz vezninde kullanılan bir terim olup, asıl vezinlerle onlardan türetilmiş vezinlerin tamamını ifade eder. Arap edebiyatında Halil b. Ahmed tarafından sistemleştirilen aruz nazariyesinde, belirli bir düzende dizilen ses kümeleri, 16 asıl veznin oluşmasına kaynaklık eden sekiz asıl cüzü oluşturur. Türk edebiyatında, hezec, recez, remel, münserih, muzâri, müctes, hafif, serî, mütekârib ve kâmil gibi bahirler kullanılmıştır.

Aruz ve hece ölçüsünü bulmak için şu adımlar izlenir: 1. Hecelerin Uzun ve Kısa Olarak Ayrılması: - Açık (kısa) heceler nokta (.) ile, kapalı (uzun) heceler ise çizgi (-) ile gösterilir. - Uzun sesli bulunan heceler, ister sesli ister sessiz harfle bitsin, kapalı hece olarak değerlendirilir. 2. Medli Hecelerin Kontrolü: - Medli (bir buçuk hece) olup olmayacağı kontrol edilir. 3. Hecelerin Karşılıklı Kontrolü: - Açık-kısa ve kapalı-uzun hecelerin karşılıklı olup olmadığına bakılır. 4. Ulama ve İmale: - Ulama (vasl) ve imale (uzun veya kısa okuma) yapılır. 5. Tef'ile Sayısının Belirlenmesi: - Tef'ile sayısı belirlenir. 6. Yeni Aruz Kalıbının Kontrolü: - Yeni aruz kalıbının uyumlu olup olmadığına dikkat edilir. Hece ölçüsünü bulmak için ise hecelerin sayısına bakılır. Aruz ve hece ölçüsünü bulmak için daha detaylı bilgiye aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: turkedebiyati.org; youtube.com; webtekno.com; tr.wikipedia.org; hurriyet.com.tr.

"Sanman Bizi Kim Şîre-i Engûr İle Mestiz" şiirinin özellikleri şunlardır: Nazım Biçimi: Terkib-i bend. Konu: Şiirde, ilahi aşk ile sarhoşluk ve meyhane ehlinden olma teması işlenmiştir. Dil ve Anlatım: Tasavvufi bir dil kullanılmış, mecazi ifadeler ve benzetmeler yer almıştır. Kafiye Düzeni: Bentlerin kafiye düzeni gazel ile benzerdir. Yazar: Şiir, Bağdatlı Ruhi tarafından yazılmıştır.

Edebiyatta "varan gelen" ifadesinin özel bir anlamı bulunmamaktadır. "Varan" kelimesi, Türkçede genellikle bir olayın tek kalmayıp arkadan daha başkalarının gelebileceğini anlatmak için kullanılır. Ayrıca, "varan" kelimesi, Türkiye'de tanınmış eski bir otobüs firmasının adı olan "Varan Turizm" ile de ilişkilidir. Şiir veya edebi metinlerde "varan" kelimesinin kullanımı, bağlamına göre farklı anlamlar taşıyabilir.

Aruza ait 8 kalıp şunlardır: 1. Fa'ûlün (Fe'ûlün) 2. Fâ'ilün 3. Mefâ'ilün 4. Fâ'ilâtün 5. Müstef'ilün 6. Mef’ûlâtü 7. Müfâ'aletün 8. Mütefâ'ilün Bu kalıplar, uzun ve kısa hecelerin belirli sayılarda art arda gelmesinden oluşur ve aruz ölçüsünde kullanılır.

Bâbür, aruzu hem teorik hem de pratik anlamda kullanmıştır. Teorik olarak, Bâbür, aruz konusunda bir risâle kaleme almış ve bu eserde aruzun her bahri ve meselesi hakkında örnekler vermiştir. Pratik olarak, Bâbür'ün şiirlerinde aruz ve vezin kullanımı dikkat çeker.

Med ve kasr terimleri, farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelir: 1. Tecvid Terimi Olarak: - Med: Harfin sesinin harekesi yönünde uzatılmasını ifade eder. - Kasr: Uzatılmaz anlamına gelir ve yazım kuralı gereği uzatma harfi olduğu hâlde, uzatılmaması gereken yerlerde bulunur. 2. Aruz Terimi Olarak: - Med: Aruzda ritim sağlamak amacıyla iki heceyi bir hece durumuna getirmek, yani bir tam sesi bir buçuk sese yükseltmek. - Kasr: Uzun heceyi hafifletmek, inceltmek; "mâh, şâh, nigâh" gibi bir sözcüğü "meh, şeh, nigeh" şeklinde okumak.

Zihaf (kısma) örnekleri şunlardır: 1. "Leylâ ile Mecnun" ve "Ferhâd ile Şirin" beyti: > "Kıl tefâhur kim senün hem var men tek âşıkun > Leyli‘nün Mecnûn’ı Şîrîn’ün eger Ferhâd’ı var". > (Beytin dil içi çevirisi: "Leylâ’nın Mecnun’u, Şîrîn’in Ferhâd’ı varsa, sen de benim gibi bir âşığın olduğu için övün"). > Bu beyitte, "Leylâ" kelimesinin ikinci hecesindeki "î" sesi, vezin gereği kısaltılarak "i" değerine düşürülmüştür. 2. Nâilî'nin beyti: > "Bir câm sun ey sâki-i meclis bize yoksa > Hûn-ı ciger-i Nâ’ili-i zâra ne minnet". > (Beytin dil içi çevirisi: "Ey meclisin içki sunan güzeli, bize bir kadeh sun. İnleyen, eziyet çeken Nâilî’nin ciğer kanına ne minnet!"). > Bu beyitte, "sâkî" ve "Nâ’ilî" sözcüklerinin sonundaki "î" ünlüsü zihafla kısa ünlü değerine düşürülmüştür. 3. Süleyman Çelebi'nin beyti: > "Didi gördüm ol habîbin anesi > Bir aceb nur kim güneş pervânesi". > (Beytin dil içi çevirisi: "O sevgili peygamberin annesi, ‘güneşin pervanesi olduğu bir nur gördüm’, dedi"). > Bu beyitte, Arapça "nûr" kelimesi aruza göre medli bir hece olup, vezin gereği tek kapalı hece değerinde kullanılmıştır.

Evet, halk şiirinde aruz ölçüsüyle yazılmış şiirler vardır. Aruz ölçüsüyle yazılan halk şiiri nazım biçimleri şunlardır: Divan. Selis. Kalenderi. Satranç. Vezn-i Âher.

Beş Hececiler, milli edebiyat akımından etkilenerek ve sade bir dil kullanma amacıyla aruzu bırakıp hece ölçüsüne yönelmişlerdir. Bu şairler, 1. Dünya Savaşı ve Millî Mücadele döneminde şiire başlamış, başlangıçta aruz ölçüsünü kullanmış, daha sonra heceye geçmişlerdir. Beş Hececiler'in aruzu bırakmasının diğer nedenleri arasında: Düzyazıdaki söz dizimini şiire aktarma isteği; Hece ölçüsünün 11'li ve 14'lü gibi uzun kalıplarını kullanma tercihi; Gerçekçi ve sade bir şiir anlayışı yer alır.