Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, 18 yıllık tecrübeli bir eğitimci tarafından sunulan, öğrenme, bellek ve düşünme konularını ele alan kapsamlı bir eğitim dersidir. Eğitimci, öğrencilere hitap ederek konuyu detaylı bir şekilde açıklamaktadır.
- Video, öğrenmenin tanımı ve türleriyle başlayıp, klasik koşullama ve edimsel koşullama kavramlarını, bilişsel öğrenme türlerini ve öğrenmeyi etkileyen faktörleri detaylı şekilde ele almaktadır. Ayrıca öğrenme yöntemleri, stratejileri ve aktif öğrenme teknikleri de anlatılmaktadır. Video, AYT sınavına hazırlık amacıyla hazırlanmış olup, bir serinin ilk bölümüdür.
- Videoda Ivan Pavlov'un köpek deneyi, köpek korkusu, farenin peynir kazanma deneyi gibi günlük hayattan örneklerle konular anlaşılır hale getirilmektedir. Ayrıca olgunlaşma düzeni, dikkat, geri bildirim, öğrenme ortamı ve hayat boyu öğrenme gibi konular da ele alınmaktadır. Video, öğrencilere etkili öğrenme stratejileri sunarak pratik bilgiler içermektedir.
- Öğrenme, Bellek ve Düşünme Ünitesi
- Öğrenme, bellek ve düşünme ünitesinde öğrenmenin ne olduğu, öğrenme kuramları ve öğrenmeyi etkileyen faktörler ele alınacak.
- Bellek, bellek türleri, unutma ve unutmanın nedenleri, zeka, zeka kuramları ve zeka testleri konuları ikinci videoda işlenecek.
- Bu üniteden sınavda soru gelebilir, çünkü geçen yıl gelmemiş olsa da 2021 ve 2019'da soru gelmiştir.
- 01:26Öğrenmenin Tanımı
- Öğrenme, tekrar ve yaşantılar sonucunda davranışlardan meydana gelen kalıcı izi değişikliklerdir.
- Öğrenme olabilmesi için belli bir süre devam etmesi, davranış değişikliği olması ve bu değişikliğin olumlu ya da olumsuz olabileceği gerekir.
- Öğrenme süreci sancılı olabilir, örneğin okuma yazma eylemi öğrenmek için neredeyse bir yıl zaman harcanır.
- 02:35Öğrenme Ürünü Olmayan Davranışlar
- Refleksler öğrenme ürünü değildir, örneğin göz kapaklarının otomatik olarak kapanması istemsiz bir tepkidir.
- Homo ostetik (dengeleme) davranışları öğrenme ürünü değildir, örneğin el yandığında su toplama ve kabuk bağlama.
- İçgüdüsel davranışlar öğrenme ürünü değildir, örümcekler doğuştan a ağacı yapar ve bunu niçin yaptıklarını bilmezler.
- Büyüme sonucu olan davranışlar (kilo artışı, boy uzaması) ve olgunlaşma sonucu ortaya çıkan durumlar (yürüme) öğrenme ürünü değildir.
- 04:43Öğrenme Türleri
- Öğrenme türleri iki gruba ayrılır: koşullama yoluyla öğrenme ve bilişsel öğrenme.
- Koşullama yoluyla öğrenme, organizmanın başlangıçta tepki göstermediği bir uyarıcıya zamanla yaşantıyla tepkide bulunmayı öğrenmesidir.
- Koşullama yoluyla öğrenme iki gruba ayrılır: klasik koşullanma ve edimsel koşullanma.
- 05:10Klasik Koşullanma
- Klasik koşullama, organizmanın doğal tepkiyi daha önce hiç tepki göstermediği bir yapay uyarıcıda göstermesidir.
- Klasik koşullamanın temsilcisi Ivan Pavlov'tur, o köpeklerin sindirim sistemi üzerine çalışırken tuhaf bir şey fark etmiştir.
- Pavlov, köpeklerin yiyecek gelmeden önce de salya salgıladıklarını (hoşlanma tepkisi) fark ederek, zil çalıp et vererek köpeğin zil sesine salya salgılamasını öğrenmesini sağlamıştır.
- 08:38Klasik Koşullanma Kavramları
- Nötr uyarıcı, organizmanın başlangıçta tepki vermediği uyarıcıdır (örneğin zil sesi).
- Koşulsuz uyarıcı (doğal uyarıcı), organizmada doğal olarak tepki ulaştıran uyarıcıdır (örneğin et).
- Koşulsuz tepki, doğal uyarıcıya verilen tepkidir (örneğin ete gösterilen salya tepkisi).
- Koşullu uyarıcı, koşullanma sonucunda doğal uyarıcı yerini alan yapay uyarıcıdır (örneğin zil sesi).
- Koşullu tepki, koşullu uyarıcıya verilen tepkidir (örneğin zil sesine verilen salya tepkisi).
- 09:35Klasik Koşullanma İlkeleri
- Klasik koşullanma sorularında genellikle bir durum anlatılacak ve hangi kavramla denk geldiğinin sorulacağıdır.
- Bitişiklik ilkesi, zilin hemen ardından et verilmesi anlamına gelir ve bu iki uyarıcının ard arda verilmesi gerekir.
- Genelleme, bir görece gösterilen tepkinin benzer uyarıcılara karşı da gösterilmesidir; köpek çocuğu ısırdığında tüm köpeklerden korkma durumu bir genelleme örneğidir.
- 10:55Ayrıt Etme ve Sönme
- Ayrıt etme, uyarıcı genellemesinin sona ermesi ve özelliklerin ayırt edilmesidir; örneğin, her beyaz önlüklü doktor olmadığını anlaması.
- Sönme, belli bir süre pekiştirilemeyen davranışın görülme sıklığının azalması veya tamamen kaybolmasıdır; köpek zil çalındığında et almadığında tepki göstermeyi bırakır.
- Kendinden geri gelme, belli bir süre sonra kendiliğinden tekrar ortaya çıkmasıdır; pekiştirilirse devam eder, pekiştirilmezse yine söner.
- 12:09Öğrenilmiş Çaresizlik ve Klasik Koşullanma Örnekleri
- Öğrenilmiş çaresizlik, "ne yaparsam yapayım durumumu değiştiremem" düşüncesidir ve bu durumda birey harekete geçmez, başarısız olur.
- Otobüs görünce midenin bulanması veya fren sesini duyunca heyecanlanmak klasik koşullama örneklidir.
- Genelde korkular, fobiler ve duyusal davranışlar klasik koşullama yoluyla kazanılır.
- 13:20Edimsel Koşullanma
- Edimsel koşullamanın temsilcisi Skinner'dır ve deneydeki hayvan faredir.
- Edimsel koşullama, organizmanın bir ödüle ulaşabilmek ya da cezadan kurtulmak için istenilen davranışı yapmasıdır.
- Gösterilen davranış pekiştirilirse devam eder, pekiştirilmezse söner.
- 14:31Edimsel Koşullanma Örneği
- Fare deneyinde, aç fare tesadüfen pedalı basarak peynir elde eder ve zamanla pedalı basmanın peynir getirdiğini anlar.
- Fare kendiliğinden o davranışı yapmış, peynir (ödül) istenilen davranış yapıldıktan sonra verilmiştir.
- Klasik koşullamada ödül peşin verilirken, edimsel koşullamada istenilen davranış yapıldıktan sonra ödül verilir.
- 15:34Edimsel Koşullanmanın İlkeleri
- Pekiştiriciler, bir davranışın tekrarlanma olasılığını artıran uyarıcılardır; takdir edilmek, para kazanmak gibi.
- Olumlu pekiştirme, istenilen davranış yapıldıktan sonra organizmanın hoşuna giden bir ödül vermedir.
- Olumsuz pekiştirme, organizmayı rahatsız eden istenmeyen durumun ortadan kaldırılmasıdır; istenilen davranışın devamı sağlanır.
- 17:40Olumsuz Pekiştirme ve Batıl İnanç
- Olumsuz pekiştirme ile ceza aynı değildir; olumsuz pekiştirme ortamdan çıkarılırken, ceza ortama verilir.
- Batıl inanç, organizmanın tesadüfen yaptığı bir davranış sırasında onunla ilişkili olmayan diğer durumun bağlantı hale gelmesidir.
- Örneğin, kırmızı kazak giyip sınava girdiğinizde yüz aldığınızda "bu kazak uğurdur" demeniz batıl inançtır.
- 19:06Kademeli Yaklaştırmada ve Sistematik Duyarsızlaşmada Davranış Kazandırma
- Kademeli yaklaştırmada davranış, en küçük birimlerine ayrılarak kademe kademe pekiştirilerek kazandırılır.
- Sistematik duyarsızlaşmada, korkular ve kaygılar aşama aşamaya ortadan kaldırılır.
- Örneğin yükseklik fobisi için birinci, ikinci, üçüncü kata çıkarak aşılabilir veya köpek korkusu için önce resimler, sonra video izleme, uzaktan izleme ve sonunda dokunma şeklinde ortadan kaldırılabilir.
- 20:53Klasik Koşullanma ve Edimsel Koşullanma Arasındaki Farklar
- Klasik koşullanmada uyarıcı tepkiden önce verilirken, edimsel koşullanmada uyarıcı tepkiden sonra verilir.
- Klasik koşullanma refleksi davranışlara, edimsel koşullanma bilinçli davranışlara yöneliktir.
- Klasik koşullanmada öğrenme istem dışıdır ve organizma pasiftir, edimsel koşullanmada öğrenme bilinçlidir ve organizma aktiftir.
- 21:56Bilişsel Öğrenme
- Bilişsel öğrenme, algılama, düşünme ve hatırlama gibi bilişsel süreçlerde yapılan öğrenmedir.
- Bilişsel öğrenme kuramına göre öğrenme dünyayı anlama ve algılama girişimidir.
- Beş farklı öğrenme türü bilişsel öğrenme altında sınıflandırılır: kavrayarak öğrenme, model alarak öğrenme, gizli öğrenme, deneme yanılma yoluyla öğrenme ve psikomotor öğrenme.
- 22:17Kavrayarak Öğrenme
- Kavrayarak öğrenme, problemin elemanları arasındaki ilişkinin bir anda görüldüğü, bir anda çözüldüğü öğrenme türüdür.
- Kavrayarak öğrenme, sezgisel veya içgüdüsel öğrenme ile aynı anlama gelir.
- Maymun deneyinde, maymunlar muzu almak için farklı yöntemleri denedikten sonra birden bire kutuları üst üste koyarak muzu alabilmiştir.
- 23:47Model Alarak Öğrenme
- Model alarak öğrenme, modelleri gözlemleyerek ve taklit ederek davranışta bulunma türüdür.
- Çocuklar genellikle aile bireylerini model alarak davranışlarını geliştirirler.
- Model alma basit bir taklit değildir, ilk önce gözlemleme, sonra aklında tutma ve sonunda davranışa dökme süreci içeren bir süreçtir.
- 25:36Gizli Öğrenme ve Deneme Yanılma Yoluyla Öğrenme
- Gizli öğrenmede, öğrenmek için bir istek, amaç veya çaba olmadan bilinçsizce öğrenme gerçekleşir.
- Deneme yanılma yoluyla öğrenme, birçok yolu deneyerek, her defasında başarısızlıktan ders çıkararak istenilen davranışı kazanma sürecidir.
- Bilgisayar bilgileri gibi birçok konuda deneme yanılma yoluyla öğrenme yapılmaktadır.
- 27:28Psikomotor Öğrenme
- Psikomotor öğrenme, bir becerinin kazanılması veya bir işin nasıl daha iyi yapılacağı öğrenmesidir.
- Yazı yazmak, araba kullanmak, gitar çalma gibi vücutla ilgili beceriler psikomotor öğrenme kapsamındadır.
- 27:55Öğrenme Kuramlarının Özeti
- Klasik koşullanma yoluyla öğrenme, Ivan Pavlov tarafından temsil edilir ve organizmanın tepkide bulunmadığı bir uyarıcıya doğal uyarıcılar aracılığıyla tepkide bulunmayı öğrenmesidir.
- Edimsel koşullanma, B.F. Skinner tarafından temsil edilir ve organizmanın bir ödüle ulaşabilmek ya da cezadan kaçınabilmek için istenilen davranışı yapmasıdır.
- Bilişsel öğrenme, Albert Bandura tarafından temsil edilir ve algılama, düşünme, hatırlama gibi bilişsel süreçlerle yapılan öğrenmedir.
- 29:04Öğrenme Türleri
- Aniden öğrenme problemi, şempanzey Sultan ile yapılan deneyde birdenbire çözmeye çalışmasıyla gösterilmiştir.
- Model alarak öğrenme, Bandura'nın gözlemleyerek ve taklit ederek öğrenme modeliyle açıklanmıştır.
- Gizli öğrenme, Edward Tolman'ın açıkladığı farkına varmadan yapılan, herhangi bir istek veya amaç olmadan zihnin kendiliğinden öğrenmesidir.
- 29:46Diğer Öğrenme Türleri
- Deneme yanılma yoluyla öğrenme, Thorndike tarafından açıklanmıştır; bireyin birden çok yolu deneyip işe yarayanları tutması ve işe yaramayanları tekrarlamamasıdır.
- Psikomotor öğrenme, bir becerinin kazanılması veya bir işin daha iyi nasıl yapılacağı öğrenmesidir ve genellikle kas ve bedenle ilgilidir.
- Öğrenmeyi etkileyen faktörler arasında sağlıklı beslenme, fiziksel egzersiz ve uygun kaygı seviyesi bulunmaktadır.
- 31:15Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
- Kaygı seviyesi öğrenmeye etkisidir; kaygı seviyesi yükseldikçe başarı yükselir ancak belirli bir seviyeden sonra ters orantı kurar.
- Öğrenilmiş çaresizlik, bireyin "ne yaparsam yapayım durumumu değiştiremem" düşüncesidir ve kişiyi strese koyar, güdülenmesini azaltır.
- Kendini gerçekleştiren kehanet, kişinin düşüncelerinin doğrulanmasıdır; olumlu düşüncelere sahip olmak ve çaba göstermek başarıyı getirir.
- 34:13Öğrenmeyi Etkileyen Temel Faktörler
- Öğrenen ile ilgili faktörler arasında türe özgü hazır olurluk vardır; bir konunun öğretilebilmesi için organizmanın gerektirdiği biyolojik donanıma sahip olması gerekir.
- Motivasyon, bireyin öğrenmeye istekli hale gelmesidir; istekli olmazsa en iyi profesör veya okul bile öğrenmeyi sağlayamaz.
- Genel uyanmışlık hali, bireyin tamamen uyanık ve tüm enerjisini yaptığı işe odaklamasıdır; bu durum öğrenmeyi etkiler.
- 36:19Zeka ve Transfer
- Zeka ile öğrenme düzeyi arasında doğru orantı vardır; zeka düzeyi arttıkça öğrenmenin etkisi ve hızı da artar.
- Transfer, eski bilgilerin yeni konuyu öğrenirken yarattığı etkidir; olumlu etki yaratıyorsa pozitif transfer, olumsuz etki yaratıyorsa negatif transferdir.
- Yaş ve olgunlaşma düzeyi öğrenmeyi etkiler; belli yaştaki kişilere belli konular verilir ve olgunlaşma tamamlanmadan öğrenme gerçekleşmez.
- 38:41Dikkat ve Fiziksel Durum
- Dikkat, öğrenmeyi etkileyen önemli bir faktördür; dikkat etmezsek ve enerjimizi bir şey üzerine yoğunlaştırmazsak öğrenme gerçekleşmez.
- Fiziksel durumun uygun olması gerekir; örneğin bir avcılık veya okçuluk etkinliği için gözümüz görmeli ve fiziksel durumumuz hazır olmalıdır.
- 39:06Öğrenme Yöntemleri
- Toplu öğrenme (sınavdan önce tek seferde çalışmak) çok hazır ve tavsiye edilmeyen bir yöntemdir, öğrenciler tarafından en çok kullanılan yöntemdir.
- Aralıklı öğrenme (örneğin 40 dakika çalışıp 10 dakika dinlenmek) en sağlıklı öğrenme yöntemidir.
- Konunun yapısına göre parça parça veya bütünüyle çalışılmalıdır; karmaşık konular parçalanmalı, ilişkili konular birlikte çalışılmalıdır.
- 39:53Geri Bildirim ve Aktif Katılım
- Çalıştıktan sonra test çözerek konuyu ne kadar iyi öğrendiğinizi test etmelisiniz.
- Geri bildirim hemen verilmeli, sonuçlar en fazla 2-3 gün içinde açıklanmalıdır.
- Sadece dinleme veya okuma pasif bir öğrenmedir; en etkili öğrenme anlatmak, yazarak not almak veya özet oluşturmak şeklindedir.
- 40:50Tekrar ve Programlı Öğrenme
- Tekrar çok önemlidir; zamanla bilgiler unutulur, ancak ne kadar çok tekrar ederseniz o kadar az unutursunuz.
- Programlı öğrenme bireysel ve bilgisayarla yapılan bir yöntemdir; kişi kendi hızına göre ilerler ve %70 öğrenilmeden sonraki üniteye geçemez.
- Programlı öğrenmede yanlışlar hemen gösterilir ve kişi istediği zaman dersi tekrar edebilir.
- 42:34Öğrenme İçeriği ve Ortamı
- İçerik ilginizi çekiyorsa, ihtiyaçlarınıza cevap veriyorsa ve anlamlıysa daha kolay öğrenirsiniz.
- Algısal ayırt edilebilirlik (renkli, büyük, farklı karakterde yazılar, altı çizili kelimeler) öğrenmeyi kolaylaştırır.
- Öğrenme ortamında ışık ve ısı dengeli olmalı, ortam boğucu olmamalı ve çok fazla uyarıcı içerimemelidir.
- 44:18Sosyal Ortam ve Öğrenme Stratejileri
- İyi bir arkadaş grubu size yardımcı olabilir, kötü bir grubu ise geleceğinizi tehlikeye atabilir.
- Öğrenme stratejilerinde ilk adım dikkattir; bilgi duyusal bellekten kısa süreli belleğe geçebilir ancak kalıcılık için dikkat gerekir.
- Bilgiyi kalıcı hale getirmek için altını çizmek, anahtar kelimeleri belirlemek, özetleme yapmak, soru işareti koymak gibi yöntemler kullanılabilir.
- 46:56Anlamlandırma ve Yürütücü Biliş
- Tekrar olmadan öğrenme olmaz; anlamlandırma olmadan bilgi uzun süreli belleğe gönderilmez ve hatırlanması zor olur.
- Yürütücü biliş, bireyin kendi zihinsel becerilerine göre öğrenme yöntemini seçmesidir.
- Duyusal strateji, duyuşsal ve güdüsel engelleri ortadan kaldırmayı amaçlar; örneğin özgüven eksikliğini gidermeye çalışır.
- 48:19Öğrenmeyi Öğrenmenin İlk Basamakları
- Öğrenmeyi öğrenmenin ilk basamağı istemektir, istemezsen hiçbir şey başaramazsın.
- Kendini her şeyi bildiğini düşünmek öğrenmeyi engeller çünkü merak ve anlama isteği olmaz.
- Yaparak, yaşayarak öğrenme (aktif öğrenme) günümüzde en önemli öğrenme türlerinden biridir.
- 49:09Aktif Öğrenme Yöntemleri
- Aktif öğrenmede tartışma, grup çalışması, bilgi kartları oluşturma, benzerliklerden yola çıkarak sonuca ulaşma gibi yöntemler kullanılır.
- Aktif öğrenmede sadece dinleyip not alma veya derse girip oturmak yerine, tartışmak, soru sormak ve karşıt görüşlerini ifade etmek vardır.
- Aktif öğrenmede kişi ilgi ve ihtiyaçlarına göre konu seçer ve bu konuyu öğrenerek arkadaşlarıyla paylaşır.
- 50:13Hayat Boyu Öğrenme
- Hayat boyu öğrenme beşikten mezara kadardır, öğrenme hiçbir zaman bitmez ve okulla dört duvarla sınırlı değildir.
- Her yaşta öğrenilebilir, annen elli yaşında Arapça kursuna gidebilir veya yetmiş yaşındaki insanlar saz dersleri alabilir.
- Öğrenmeye açık olmak ve meraklı olmak hayatımızı en güzel şekilde anlamlandırmamızı sağlar.