Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademik sunum veya felsefe semineri formatında olup, bir konuşmacının Hegel ve Marx'ın felsefi görüşlerini karşılaştırdığı ve öğrencilere soru sorma fırsatı sunan bir etkinliği içermektedir.
- Videoda Hegel'in mantığının transandantal olup olmadığı tartışması, özne-nesne ilişkisi, diyalektik gelişim ve teleolojik süreç anlayışı gibi temel felsefi kavramlar ele alınmaktadır. Konuşmacı, Hegel'in mantık, doğa ve tin kavramlarını açıklarken, Marx'ın bu kavramları nasıl eleştirdiğini ve kendi görüşlerini nasıl formüle ettiğini incelemektedir. Ayrıca Kant'ın mantık anlayışı da karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır.
- Sunumda Marx'ın "1844 el yazmaları", "Alman İdeolojisi", "Hukuk Felsefesinin İlkelerinin Eleştirisi" ve "Kapital" gibi eserleri ile Hegel'in "Hukuk Felsefesinin İlkeleri", "Mantık Bilimi", "Ansiklopedi Mantığı", "Ti'nin Fenomenolojisi ve Estetiği" ve "Tarih Felsefesi Dersleri" gibi eserleri karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Konuşmacı, Stephen Holgate ve Charles Taylor gibi düşünürlerin Hegel ve Marx'ın felsefi görüşleri hakkındaki eleştirilerine de değinmektedir.
- 00:22Hegel'in Mantığının Transandantal Olup Olmadığı Tartışması
- Konuşma, Hegel'in mantığının sisteminin bütünlüğü itibariyle konumu ve ontolojik konumu hakkında bir okuma önerisi üzerine olacaktır.
- Bu okumayı savunanlar, Marx'ın Hegel'i Hegel'e uygun okumadığını, özellikle mantığın transandantal olup olmadığı tartışması üzerinde eleştirmektedir.
- Stephen Holgate ve Hippolit gibi düşünürler, Hegel'in mantığının transandantal olmadığını iddia ederken, Marx'ı da bu noktada Hegel'e uygun okumadığını eleştirirler.
- 02:41Transandantal Mantık İddiasının İki Gönüllü
- Transandantal mantık iddiasının iki yönü vardır: birincisi Kant'ın transandantal mantık projesine bağlanan mantık, ikincisi ise aşın olanı ifade eden transandantal anlam.
- Charles Taylor, Hegel'in mantığının ontolojik yönünü kabul etmekle birlikte, kavramın gelişim sürecinin bütünlüğünü açıklarken tanrı'nın doğayı hiçlikten yarattığı argümanını kullanarak transandantal bir mantık olduğunu iddia eder.
- Hegel'in mantığında dinin temsili resimsel diliyle felsefenin dili bazen özdeşleştirilir, bazen ayrılır.
- 05:02Marx'ın Hegel Eleştirisi
- Marx, Hegel'in mantığını okurken, Ansiklopedi mantığındaki en problemli yere parmak basar.
- Marx'a göre, Hegel'de süreç taşıyan bir özne olmalıdır ancak özne ilkin bir sonuç olarak ortaya çıkmakta ve bu sonuç mutlak tin, yani kendini bilen ve kendini ortaya koyan ide olarak tanrıdır.
- Marx'ın diyalektik metodunun Hegel'inkinden tam tersi olduğunu belirttiği metinde, Hegel'in ideyi kendi başına bağımsız bir özneye dönüştürdüğü ve gerçek dünyayı sadece dışsal bir görünüş olarak gördüğünü, kendisinin ise ideal olanın gerçek dünyayı yansıtan bir düşünce şekli olduğunu ifade etmektedir.
- 08:32Eleştiri ve Karşılaştırma
- Hegel'in transandantal mantığının transandantal olmadığını iddia edenlerin Marx'a getirdiği eleştiri, Marx'ın da dinin temsili ve resimsel diliyle felsefenin dilini özdeşleştirdiği yönündedir.
- Bu eleştiri günümüzde de Hegel çalışanları arasında yaygınlaşmıştır.
- Konuşmacı, bu eleştiriye özne-nesne ilişkisi üzerinden basit bir ifadeyle yaklaşacağını belirtmektedir.
- 09:17Özne-Nesne İlişkisi ve Praksis
- Özne ve nesne arasındaki ayrım, birinin bilinç varlığı/ideal varlık, diğerinin doğal varlık/beden olarak farklı tarzda varlıklar olması temelinde kurulur.
- Marx'a göre öznenin nesneyle kurduğu ilişki öncelikle teorik değil, pratik bir ilişkidir ve özne etkinlikleri praksis (pratik) dolayımıyla bilinçlenir.
- Özne ve nesneyi ilişki içine sokan, öncelikli olarak öznenin nesne üzerinde gerçekleştirdiği pratik etkinliklerdir ve bunlar öznenin ve nesnenin ne olduklarını belirler.
- 11:15Praksis ve Bilinçlenme
- Praksis terimi, Yunanca "poiesis" (meydana getirmek, üretmek) terimini de kapsayacak şekilde düşünülebilir ve etkinliğin bir belirlenim olduğunu ifade eder.
- Hegel ve Marx için etkinlikte bulundukça bilinçlenme olgusu ortaktır; bilinç bir şeyin bilincidir ve bu şey öznenin edimini, etkinliğini ifade eder.
- Marx'a göre bilinç, tarihsel olarak onu önceleyen maddi etkinliklerin sonucudur, Hegel'in soyut bir bilinç durumu varsayımına karşı çıkarak pratik etkinliklerin sonucu olduğunu belirtir.
- 13:42Pratik Etkinlikler ve Toplumsallık
- Marx'a göre öznenin pratik etkinlikleri yoluyla nesneleri biçimlendirmesi, onun üretim faaliyetini oluşturur ve insan sadece kendisi için değil, toplumun diğer üyeleri için de üretimde bulunur.
- İnsanlar sadece nesneleri değil, nesneleri üretirken toplumsal ilişkileri de üretir ve bu ilişkilere dair düşünceleri de üretirler.
- Marx için insan tam anlamıyla toplumsaldır; toplum, insanların fiziksel ve zihinsel üretim etkinlikleri yoluyla karşılıklı ilişkilerini ifade eder ve insanların karşılıklı eylemlerinin ürünüdür.
- 14:48Hegel ve Marx'ın Farklılıkları
- Hegel'de felsefi bilimler ansiklopedisinde üç temel ana moment vardır: mantık, doğa ve tin (insan).
- Mantık, Hegel'de kavramın kendi olma sürecinin bütünlüğünü ele aldığı alandır ve mantıksal ide, kendinde ide olarak dolaysız olarak kendinin bilinci değildir.
- Marx'a göre özne kendisinin ne olduğunu diğer öznelerle ilişkisi içerisinde kavrar ve nesnellik alanıyla ilişkisi de diğer öznelerle ilişkisidir.
- 17:59Hegel'in Mantığı ve Kavram
- Hegel'in mantığının mantığı, kategorilerin birbirlerinden nasıl diyalektik olarak türetildiği alanıdır ve varlıkla başlayıp öze devam eder.
- Kavram, içerdiği örtük bütünlüğü olumsuzlayarak kendisinin varoluşunu, gerçekliğini geliştirir ve bu gerçeklik doğa ya da evren değildir.
- Kavramın kendisini geliştirdiği nesnellik, nesnelliğin kavramıdır ve kavramın ortaya koyduğu nesnellik kavramı, ide'nin ortaya koyduğu nesnelliğin ontolojik yapısıdır.
- 21:06Hegelci Düşünce ve Tür Kavramı
- Tür yaşamının devam etmesi, belirli bir organizmanın kendi benzerini öğretmesiyle mümkündür ve bu süreçle kendi olma süreci tamamlanır.
- Tür, tikelleri yoluyla aktüel varlık kazanır, fakat tikeller geçici iken onlar yoluyla süregelen türdür.
- Hegelci düşüncede insan varlığı doğal bir organizma olmasının yanında, doğal varoluşunun zemininde tinsel olarak kendisini gerçekleştiren ve geliştiren bir varlıktır.
- 22:17Tinsel Varlık ve Ölüm
- Hegel'e göre tinsel olarak ölüm, doğal bir organizmanın ölümüne benzemez; tinsel bir gelişim kendi olma sürecini tamamlayarak daha gelişmiş bir sürecin ilkesine yükselir.
- İnsan, varlığın organik bir varlık olması bakımından doğaya, tinsel bir varlık olması bakımından kendi türünün tinsel yaşamına bilinçlenir.
- Mutlak insan, sonlu tinlerin sanat, din, felsefe etkinlikleri yoluyla kendilerini mutluluğa yükseltmeleri anlamına gelir.
- 23:46Tümel Akıl ve Gelişim Süreci
- Yükselme, insanın sonluluğundan sonlu aklından kendisini tümel akla yükseltmesi anlamına gelir.
- Tümel akıl, doğal ve tinsel gelişim süreçlerinde açığa çıkan momentlerin dinamik bütünlüğünü sergiler.
- Hegel'e göre bir gelişimin tümel yanı, türün yaşamıdır ve bu, gelişimin henüz aydınlaşmamış, kendini belirlememiş yönüdür.
- 25:02Tümel ve Aktüel Varlık
- Bir şeyin kendinde olması, onun bizim için olduğunu ifade eder; tür, canlıların kavramıdır ve onlar doğar ve ölür.
- Tümelin bizim için olması, onun refleksiyon yoluyla ortaya çıktığı anlamına gelir, fakat onun varlığını refleksiyonun ürünü olduğu anlamına gelmez.
- Çocuk kendinde insandır, fakat çocuk insan olarak geliştiği için onun kendinde insan olduğunu refleksiyon yoluyla biliriz.
- 25:56Mantık ve Gelişim Süreci
- Mantık, Hegel'in tüzünün gelişim sürecinin tümeli olarak düşünülebilir ve refleksiyonun konusudur.
- Mantık, tüm sistemin ontolojik yapısı olarak zihinde açığa çıkarılır, fakat onu zihinde açığa çıkarılmasını olanaklı kılan, ontolojik yapının doğal ve tinsel süreçler olarak kendisini geliştirmesidir.
- Mantık, doğa ve tinin ontolojik yapısı olarak doğayı ve tini aktüel olarak önlemez, fakat aktüel olarak var olan mantık, doğa ve tinin diyalektik olarak karşılıklı ilişkilerinin bütünlüğünü ifade eden tözün gelişim sürecidir.
- 27:15Hegel ve Marx'ın Eleştirisi
- Hegel'in düşüncesinde varlığın, gerçekliğin, nesnelliğin bilinçten türetildiği iddia geçerli değildir; bilinç durumu ancak insan varlığıyla birlikte söz konusu olur.
- Hegel'de tinsel ve tarihsel alandaki gelişim, kendi gelişim sürecini tamamlayan bir momentin daha üst bir momentin ilkesine korunarak geçmesiyle gerçekleşir.
- Tinsel-tarihsel gelişim sürecinde, her kurucu moment yok olmamış, tersine bütünlüğü ve amacı ifade eden nihai moment tarafından korunmuştur.
- 30:35Marx'ın Eleştirisi
- Marx'ın Hegel'e getirdiği eleştiri, kişileştirilmiş bir ideye yönelik değil, Hegel'in mantıksal yapına yönelik bir eleştiridir.
- Marx'a göre insanlar birbirleriyle ilişki içine girdikleri koşullar içerisinde mevcut olurlar ve kendi üretim faaliyetlerini gerçekleştirirler.
- İnsanlar üretim faaliyetlerini gerçekleştirdikçe, bu faaliyetlerin içinde gerçekleştiği koşullar, yeni ihtiyaçların nesnelerinin üretilmesine yönelen öğretim faaliyetinin önünde bir engele dönüşür.
- 31:33Marx'ın Tarih Anlayışı
- Değişik üretim koşullarının birbirleriyle bağıntılı karşılıklı ilişki tarzı dizisi oluşturmaları, Marx'ın düşüncede tarihin ne olduğunu ortaya koyar.
- Tarih, maddi üretim ilişkilerinin içinde gerçekleştiği farklı koşulların, farklı üretim biçimlerinin tarihidir.
- Marx'ın Hegel'e getirdiği eleştiri, temelde bir bütün olarak ele alındığında, bu mantıksal yapıya yönelik bir eleştiridir.
- 34:16Felsefe ve Bilim Dalları Arasındaki İlişki
- Sosyoloji, psikoloji, nöroloji ve biyoloji gibi bilim dalları henüz netleşmediği dönemde insanlar bu bilimleri gözeterek felsefe yapmaya çalışmışlardır.
- Felsefe, kendi dilini oluşturmuş ve bu dilde fikir ve bilgi alışverişi yapmıştır.
- Günümüzde bu bilim dalları kendi dillerini oluşturmuş olsa da, felsefi çalışmalar özel bir dilde kalmıştır.
- 35:00Bilinç ve Deneyler
- Bilinç kavramı günümüzde deneylerle incelenmektedir; 14 aylık bebeklerin bile farklı durumlarda farklı stratejiler kullanabilme yeteneği gösterilmiştir.
- Yeni bir dil oluşmuş olup, bu deneyler ve bilimsel çalışmalar günümüzde bilinç konusunu daha iyi anlamamızı sağlamaktadır.
- Hegel ve Marx'ın görüşlerinin günümüz diline ve yaşam koşullarına uygun olduğunu, bu görüşlerin geçerliliğinin devam ettiğini belirtmektedir.
- 36:59Hegel ve Marx'ın Görüşleri
- Hegel'de doğaya öncelikli olarak bir bilinç olmadığı, bilinçin kendisini açmadığı ve geliştirmediği belirtilmiştir.
- Marx'ın Hegel okumasının ilk etapta uymadığı, ancak yakından takip edildiğinde günümüzdeki tarihsel belirlenimlerin eleştirisini verdiği ifade edilmiştir.
- İnsan varlığının engellenerek bilinçlenen ve bilinçlendikçe eylemlerinin kalitesini arttıran bir varlık olduğu vurgulanmıştır.
- 38:49Teleoloji ve Teoloji Kavramları
- Hegel'deki gelişim sürecinin teolojik bir yönelimi vardır ve belirli bir amaca doğru gelişir.
- Teoloji (T ile başlayan) din bilimi demekken, teleoloji ise erekbilim demektir ve gerçekleşenlerin belirli bir ereğne sahip olması demektir.
- Kant'a göre ide'nin en temel belirlenimi bütünlük ve amaçlılıktır.
- 40:10Hegel ve Marx'ın Farklılıkları
- Hegel'de gerçek değil edimsel olan velidir ve bu kayıt akılsaldır çünkü gerçekleşenlerin belirli bir hareketini veren unsur rasyoneldir.
- Marx, belirli bir evredeki toplumun belirli bir üretim biçiminin kendi iç dinamiklerine bakarak onu çözümleyebiliriz, önceden kurulmuş bir rasyonel zemine oturtarak değil.
- Hegel'de teleolojik olan varlığa aittir, öznel refleksiyona bağlı değil, Marx'ın görüşünde ise farklıdır.
- 44:15Teoloji Kavramının Deeper Anlamı
- Teoloji diye bir amaçtan bahsedilse de, tarihin sonu gibi bir noktaya ulaşma düşüncesinin Hegel'de olduğu belirtilmiştir.
- Aristoteles'e atıfla teos'un "en iyilerin bilimi" anlamında yorumlanabileceği ifade edilmiştir.
- Tarih itibariyle ele alındığında sürecin sonu üzerine konuşulamaz çünkü tarih devam ederken, mantık itibariyle ele alındığında sürecin bütünlüğü konuşulabilir.
- 46:02Kant ve Hegel'in Mantık Anlayışları
- Kant'ın mantık bilimini kendi içinde duran, kendi tarafından temellendirilebilen ayrı bir bilim olarak görmesi vurgulanıyor.
- Kant'ın mantık derslerinde zaman ve uzayın ontolojik tartışmalarla başladığı belirtiliyor.
- Kant'ın mantık çalışmalarında, kategorilerin türetilebilmesi için içerik gerekliliği ve düşüncenin kendisinin içerik üretmediği ifade ediliyor.
- 48:16Hegel'in Kant Eleştirisi
- Hegel'in Kant'ı eleştirmesinde uzayın farklı bir ontolojik boyutunun tartışılması olduğu belirtiliyor.
- Hegel'in Kant'ın diyalektiğinin uygun şekilde deneyimlenmesi gerektiğini vurguladığı ve Kant'ın deneyim için uygun hale getirilmesi gerektiğini belirttiği ifade ediliyor.
- Kant ve Hegel arasında mantıkta içerik ile formun bir bütün haline gelmesi ve formun en sonunda içeriden uyuşması açısından bir bağlantı kurulabildiği belirtiliyor.
- 51:46Marx ve Hegel Arasındaki Ortaklıklar
- Marx'ın ve Hegel'in bilinçlenme olgusu açısından ortak bir noktaları olduğu vurgulanıyor.
- Üretim sürecinde nesne üretirken aynı zamanda kendimizi de ürettiğimiz ve bu etkinliğin bilincine varıldığımız belirtiliyor.
- Hegel'in etkinliklerin nasıl gerçekleşeceğinin bir ontolojik, mantıksal veya rasyonel yapısını kurduğu, Marx'ın ise tarihin belirli evresindeki üretim biçiminin iç dinamiklerine bakılması gerektiğini eleştirel bir şekilde vurguladığı ifade ediliyor.