Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan felsefe dersinin yedinci haftasında ahlak felsefesi ünitesini içeren eğitim materyalidir. Öğretmen, öğrencilere hitap ederek konuyu detaylı bir şekilde anlatmaktadır.
- Video, ahlak felsefesinin tanımı ve etimolojik kökeniyle başlayıp, teorik ve pratik ahlak kavramlarını açıklamaktadır. Ardından Aristotelesçi ahlak felsefesinin İslam düşüncesine aktarılması, Farabi'nin ahlak anlayışı, "iyi" ve "kötü" kavramlarının temellendirilmesi ve erdem kavramı ele alınmaktadır. Son bölümde ise özgürlük kavramı ve bir eylemin ahlaki olabilmesi için gerekli olan öğeler (niyet, ahlaki özne, özgür irade, alternatiflerin varlığı ve sonuçların hedeflenmesi) anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca determinizm, in determinizm, bağdaşabilircilik, liberteryanizm ve auto-determinizm gibi özgürlük hakkındaki farklı felsefi görüşler de açıklanmaktadır. Antik Yunan'daki dört temel erdem (adalet, bilgelik, cesaret, ölçülülük) ve cömertlik, samimiyet, vefa gibi ahlaki erdemler de dersin içeriğinde yer almaktadır.
- 00:01Ahlak Felsefesi Dersinin Tanıtımı
- Felsefeye giriş dersinin yedinci haftasında ahlak felsefesi ünitesi işlenecek ve bu ünite iki kısma ayrılmıştır.
- Dersin konuları: ahlak nedir, ahlak ve etik, ahlak felsefesinin ortaya çıkışı, iyi ve kötü kavramları, kötülük, erdemli hayat, ahlak ve özgürlük, ahlaki eylemin ögeleridir.
- 01:02Ahlak Felsefesi Kavramı
- Ahlak felsefesi, felsefenin ahlakı ele alması, değerlendirmesi ve incelemesi üzerine ortaya çıkmış bir isimdir ve aynı zamanda etik anlamına da gelir.
- Felsefe Aristotelesçi bir yaklaşımla teorik ve pratik olmak üzere iki kısma ayrılır; teorik felsefe bilgi ve varlık üzerinde düşünürken, pratik felsefe insan eylemleri ve yaşamına dair meseleleri inceler.
- Ahlak, insan eylemlerinin niteliğini belirleyen bir mesele olduğu için pratik felsefenin konusu olur.
- 03:21Ahlak Kelimesinin Etimolojisi ve Anlamı
- Ahlak kelimesi Arapça kökenli "hulk" kelimesinden geçmiş olup, Arapçada yaratılış ve huy anlamlarına gelir.
- İnsanın "halk"ı bedensel yaratılışını, "hulk" ise nefsani, ruhani yaratılışını ifade eder.
- Ahlak sözlüklerde bir toplum içinde kişilerin uymak zorunda oldukları davranış biçimleri ve kuralları ile aynı zamanda bireysel bağlamda insanın iyi ve kötü huyları, tabiatı ve erdemleri anlamına gelir.
- 05:00Ahlakın Bireysel ve Toplumsal Boyutları
- Ahlakın hem toplumsal hem de bireysel bağlamı vardır; bireysel ahlakta kişinin kendi nefsini temizleyerek, davranışlarını düzelterek iyi bir karakter oluşturması gerekir.
- Toplumsal ahlakta ise kişinin başkalarıyla bir aradayken nasıl davranması gerektiği ile alakalı kurallara riayet etmesi önemlidir.
- Ahlak iyi olması gereken ve yapılması gereken şeyleri ifade eder, bunun zıttı ise gayri ahlaki olan, kötü olan ve yapılmaması gereken şeylerdir.
- 07:15Ahlak Felsefesinin Özellikleri
- Ahlak felsefesi, mevcut ahlak üzerinde düşünme eylemi olarak tanımlanır ve bu ahlakın ilkelerini, kavramlarını ve normlarını belirlemeye çalışır.
- Ahlak felsefesi etik kavramıyla da tanımlanır; etikos antik Yunancada ahlak, ahlaki karakter anlamlarına gelir ve et-hizo fiilinden türemiştir.
- Ahlak felsefesi teorik ahlak ve pratik ahlak olmak üzere iki kısma ayrılır; teorik ahlak betimleyici, normatif ve meta ahlak olarak üç kısma ayrılır.
- 11:19Ahlak Felsefesinin Ortaya Çıkışı
- Ahlak felsefesi, felsefenin insan düşüncesinin evrenden insanın kendisine yönlendirilmesiyle ortaya çıkmıştır.
- Sokrates (MÖ 4. yüzyıl) mutlak iyinin var olduğunu iddia ederek iyi kavramına metafizik bir varlık anlamı yükleyerek ahlak felsefesine ontolojik bir boyut kazandırmıştır.
- Aristoteles (Sokrates'in öğrencisi) "Etik" isimli eseriyle ahlak felsefesini ev ve şehir yönetimi felsefeleriyle tamamlayan bir bakış açısı ortaya çıkarmıştır.
- 14:26İslam Düşüncesinde Ahlak Felsefesi
- Aristotelesçi ahlak felsefesi düşüncesi İslam düşüncesine tercümeler yoluyla aktarılmıştır.
- İslam düşüncesi, bireysel ahlakın geliştirilmesiyle birlikte toplumsal bağlamdaki ahlakı da düşünmüştür.
- Farabi'ye göre, insanın bireysel anlamda en yüce mutluluğa ulaşmak için önce içindeki kötülüklerden arınması ve entelektüel bilgilere sahip olması gerekir, ancak bunun yeterli olmadığı, faziletli bir toplumda ve yöneticinin bulunduğu bir devlette yaşaması gerektiği belirtilmiştir.
- 15:54İyi ve Kötü Kavramları
- İyi ve kötü kavramları ahlak felsefesinin temel değer yargılarıdır ve bir davranışın ölçütü olarak kullanılır.
- Ahlak felsefesinde iyi ve kötüyü belirleyen şey konusunda çeşitli cevaplar verilmiştir: faydalı olan iyidir, toplumun onayladığı şey iyidir, Tanrı'nın iyi dediği şey iyidir.
- Konuşmacıya göre, iyi ve kötüyü temellendirebileceğimiz tek şey varlığa değer katmasıdır; varlığa değer katıyorsa iyidir, alıp götürüyorsa kötüdür.
- 19:30Kötülük Kavramı
- Kötülük, varlığımızdan götüren, bize zarar veren, isteklerimize ulaşmamızı engelleyen ve bizi değersiz kılan şeylerdir.
- Ahlak felsefesinde iki türlü kötülükten söz edilir: ahlaki kötülük (savaşlar, kötü huylar, cinayet, hırsızlık gibi insan kaynaklı kötülükler) ve doğal kötülükler (depremler, kasırgalar, seller, yangınlar gibi insan ve doğadan kaynaklı afetler).
- 21:03Erdemli Hayat
- Ahlak felsefesinde en önemli kavram erdemdir; bir insan iyi olabilir, ancak bunu sürekli hale getirip hayatının tamamında iyiliğe meyilli ise erdemli insan olarak adlandırılır.
- Erdemli kişiler, her koşulda iyi ve doğru olanı yapma eğiliminde olan yüksek ahlak sahibi kişilerdir.
- Antik Yunan'da dört temel erdem vardır: adalet, bilgelik, cesaret ve ölçülülük.
- 23:37Ahlak ve Özgürlük
- Özgürlük, ahlak felsefesinin temel konularından biridir çünkü bir eylemin ahlaki olabilmesi için kişinin kendi iradesiyle ve isteğiyle yapması gerekir.
- Özgür irade ile yapılan eylemin ahlakiliğinden söz edilebilir, zoraki veya zorunlu eylemler ahlaki değildir.
- Özgürlük, kişinin kendi iradesine uygun tercihler yapabilme imkanını ifade eder ve ahlak felsefesinin tartışmalarından biri özgürlüğün imkanı ve sınırları meselesidir.
- 25:12Özgürlük Hakkında Farklı Görüşler
- Determinizm (belirlenimcilik), evrende her şeyin nedensellik ilkesi gereğince mekanik olarak belirlendiğini ve insan iradesinin de bunun içinde olduğunu, dolayısıyla özgürlüğün olmadığını savunur.
- İndeterminizm (belirlenimsizcilik), Descartes ve William James'in temsil ettiği görüşe göre insanın irade özgürlüğünün sınırsız olduğunu ve hiçbir şekilde belirlenmediğini ifade eder.
- Bağdaşabilircilik görüşü, Spinoza tarafından öne sürülmüş olup evrende determinizm olsa da insanın entelektüel seviyesiyle bu determinizmi aşabileceğini savunur.
- 26:45Özgürlükçülük Görüşleri
- Liberteryanizm (negatif özgürlükçülük), Hobs ve John Locke gibi düşünürler tarafından ileri sürülmüş olup dışsal bir zorlama ve kısıtlamanın olmaması durumunu özgürlük olarak tanımlar.
- Auto-determinizm (pozitif özgürlükçülük), İshah Berlin tarafından geliştirilmiş olup insanın başkalarının özgürlüğüne zarar vermediği sürece özgür olduğunu savunur.
- Bu görüşte insan kendi koşulunu ve niyetini belirleyerek özgürlük alanını var eder, başkalarının özgürlüklerinin sınırını korumak kastıyla kendi özgürlüğünü dilediği gibi yaşayabilir.
- 28:29Ahlaki Eylemin Ögeleri
- Ahlaki eylemin ögeleri arasında niyetlerin varlığı, ahlaki özne (fail) olması ve bu öznenin kendi iradesiyle seçip yaptığı davranış olması bulunmaktadır.
- Ahlaki eylem için alternatiflerin varlığı gerekir, tek bir seçenek üzerinden yapılan davranışlar ahlaki değildir.
- Ahlaki eylemin son öğesi, birtakım sonuçların hedeflenmesidir; niyet ve sonuç arasında bir örtüşme olması gerekir, aksi takdirde eylem ahlaki anlamda değerlendirilir.