Tsunami

Tsunami en çok büyük okyanus depremlerinde görülür. Tarihin en şiddetli tsunamilerinden bazıları, 9,5 büyüklüğündeki 1960 Şili depremi ve 9,0 büyüklüğündeki 2011 Japonya depremi sonrasında oluşmuştur.

Büyük Okyanusta tsunami, deniz tabanındaki büyük rahatsızlıklar nedeniyle oluşur. Bu rahatsızlıklar genellikle şu olaylardan kaynaklanır: 1. Depremler: Okyanus tabanında meydana gelen depremler, deniz tabanının aniden yükselmesine veya çökmesine neden olarak su kütlesini yerinden eder ve dev dalgalar oluşturur. 2. Volkanik Patlamalar: Deniz altındaki veya kıyıya yakın volkanların patlaması, suyun ani bir şekilde yer değiştirmesine yol açar. 3. Su Altı Toprak Kaymaları: Su altındaki dağların veya kıta raflarının yamaçlarından büyük miktarda tortu veya kayanın kayması, su yer değiştirmesine ve dalgalar oluşmasına neden olur. 4. Meteorit Çarpmaları: Büyük bir meteoritin okyanusa çarpması durumunda, açığa çıkan enerji büyük miktarda suyun yer değiştirmesine ve tsunami oluşumuna yol açabilir.

Denizde dalga, rüzgarın estiği zamanlarda artar. Ayrıca, depremler, volkanik hareketler ve deniz altındaki çökmeler de dalga oluşumuna neden olabilir ve bu tür dalgalara tsunami denir.

Prof. Dr. Naci Görür, Ege Denizi'nde deprem olması durumunda şu uyarıları yapmaktadır: 1. Tsunami Riski: Ege Denizi'ndeki depremler, Türkiye kıyılarında tsunami oluşturabilir. 2. Yıkım Tehlikesi: Büyük bir kırılma meydana gelirse, kıyılardaki çürük yapılarda yıkım olabilir. 3. Önlem Alma Çağrısı: Yerel yönetimlerin ve merkezi hükümetin deprem öncesi ve sonrası gerekli tedbirleri alması gerektiğini vurgulamaktadır.

Buz tsunamisinin yüksekliği farklı olaylarda değişiklik göstermiştir: 1. Grönland'daki 2023 olayı: Bu olayda buz tsunamisinin yüksekliği 200 metreye ulaşmıştır. 2. Rusya'daki olay: Burada buz kütlelerinin yüksekliği 10 metreye kadar çıkmıştır.

Tsunamide suyun yükselme mesafesi, kıyıya yaklaştıkça 30 metreye kadar ulaşabilir.

Japon Denizi'nde tsunamiler genellikle okyanusun altında veya yakınında meydana gelen depremler nedeniyle oluşur. Bunun yanı sıra tsunamiye yol açan diğer olaylar arasında deniz tabanında toprak kayması, büyük volkanik patlamalar ve meteor çarpması da bulunur.

Karayip Denizi'nde 7.6 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi ve bu deprem sonrasında birçok ülkeye tsunami uyarısı yapıldı. Depremin detayları: - Tarih: 9 Şubat 2025. - Saat: Yerel saatle 18.23. - Merkez Üssü: Cayman Adaları'ndaki George Town'un yaklaşık 200 kilometre güneybatısı. - Derinlik: 10 kilometre. Tsunami uyarısı yapılan ülkeler: - Cayman Adaları. - Jamaika. - Küba. - Meksika. - Honduras. - Bahamalar. - San Andres ve Providencia. - Belize. - Haiti. - Kosta Rika. - Panama. - Nikaragua. - Guatemala.

Dünyanın en büyük doğal afeti olarak kabul edilen olaylar arasında şunlar yer almaktadır: 1. 2004 Sumatra Tsunamisi: Hint Okyanusu'ndaki Sumatra Adası açıklarındaki 9.0 büyüklüğündeki deprem sonucu meydana gelen tsunami, 230.000 kişinin ölümüne yol açtı. 2. 1815 Tambora Volkanı Patlaması: Endonezya'nın Sumbawa Adası'ndaki Tambora Volkanı'nın patlaması, 12.000 kişinin ölümüne ve ardından kül serpintisi nedeniyle 90.000'den fazla kişinin daha hayatını kaybetmesine neden oldu. 3. 1970 Bhola Kasırgası: Pakistan ve Bangladeş'te 500.000'e yakın insanın ölümüne yol açan kasırga.

Santorini Yanardağı patlarsa, Ege Denizi'nde en fazla 5 metrelik tsunamiler oluşması beklenmektedir.

En büyük tsunami, 26 Aralık 2004 tarihinde Hint Okyanusu'nda meydana gelen deprem ve ardından oluşan tsunami olarak kaydedilmiştir.

Ege'de meydana gelen bir tsunami, Ankara'ya ulaşmaz. Tsunami dalgaları, genellikle kıyı bölgelerine etki eder ve Türkiye'nin iç kesimlerine kadar ilerlemesi beklenmez. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Müdürü Prof. Dr. Nurcan Meral Özel'e göre, Ege Denizi'nde büyük bir deprem sonrası tsunaminin Türkiye kıyılarına ulaşması en fazla bir saat sürebilir, ancak dalga yüksekliği yarım metre ile bir metre arasında olur.

Tsunami ile ilgili belgeseller, genellikle doğal afetlerin nedenlerini ve etkilerini ele alır. Tsunaminin nedenleri arasında şunlar bulunur: - Depremler: Okyanus tabanında meydana gelen depremler, deniz tabanının aniden yükselmesine veya çökmesine neden olarak tsunami dalgalarını başlatır. - Volkanik patlamalar: Deniz altındaki veya kıyıya yakın volkanların patlaması, suyun ani bir şekilde yer değiştirmesine yol açabilir. - Toprak kaymaları: Büyük kara kütlelerinin denize kayması veya deniz tabanında gerçekleşen toprak kaymaları, suyu ileri iterek tsunami dalgalarına sebep olabilir. - Meteorit çarpmaları: Okyanusa çarpan büyük bir meteorit, suyun devasa dalgalar oluşturacak şekilde hareket etmesine neden olabilir. Bu konular, "Tsunami: Race Against Time" ve "Tsunami: Kıyamet Dalgaları" gibi belgesellerde detaylı bir şekilde işlenmektedir.

Bodrum'da deprem ve tsunami paneli 25 Şubat 2025 tarihinde düzenlenmiştir.

En son tsunami, 15 Ocak 2022 tarihinde Tonga'daki Hunga Tonga-Hunga Ha'apai yanardağının patlaması sonucu meydana gelmiştir.

Suların çekilmesi doğrudan depremleri tetiklemez, ancak bazı durumlarda depremlerle ilişkili olabilir. Olası ilişkiler şunlardır: - Büyük depremlerden sonra: Deniz tabanında meydana gelen yer değişiklikleri suyun çekilmesine yol açabilir. - Tsunamiler öncesinde: Su önce çekilir, ardından dev dalgalar halinde geri döner. Ancak, her deniz çekilmesi tsunami veya depremle bağlantılı değildir ve genellikle doğal nedenlerden kaynaklanır.

En büyük tsunami dalgası, 9 Temmuz 1958'de Alaska'daki Lituya Körfezi'nde meydana gelen ve 524,6 metre yüksekliğe ulaşan dalgadır.

Ege Denizi'nde yaşanan en büyük tsunami, 1956 yılında Nakşa ve Santorini adaları arasında meydana gelen 7,7 Mw büyüklüğündeki depremde oluşmuştur.

Prof. Dr. Celal Şengör'e göre, Marmara Bölgesi'nde beklenen büyük depremin ardından 7 metreye yakın tsunami dalgası olabilir.

Santorini'nin patlamasının etkisi, ilk olarak Yunanistan'ın çevresindeki adaları (Girit, Rodos, Kos, Midilli, Sakız) doğrudan etkiledi. Daha geniş bir alanda ise Türkiye'nin batı kıyıları (İzmir, Aydın, Muğla, Çanakkale) kül bulutlarından etkilenebilir ve kıyılarda tsunami riski oluşabilir.