ToplumsalEleştiri

"La Casa de Papel" dizisi, gelir eşitsizliğine ve neo-liberal düzende maliyenin denetsiz ve eşitsiz çalışmasına dikkat çekme amacı taşır. Dizide, Profesör'ün liderliğindeki sekiz suçlunun İspanya Kraliyet Darphanesi'ne düzenlediği rehineli soygun anlatılmaktadır. Ayrıca, bireyin kendi özelliklerine çekilmesi ve yaptığı tercihlerle kendini gerçekleştirmesi teması da işlenmiştir. Bunun yanı sıra, medya ve devletin eleştirisi de yapılmaktadır.

Karikatürler, ele aldıkları konuları komik veya iğneleyici bir şekilde abartarak ve çarpıtarak anlatır. Bu sanat formu, çeşitli amaçlarla kullanılabilir: Eğlence ve mizah: Gazetelerde, dergilerde, çizgi romanlarda ve sosyal medyada yaygın olarak bulunur. Toplumsal eleştiri: Toplumsal meseleler, politik olaylar ve kültürel normlar mizahi bir dille sorgulanır. Kültürel analiz ve farkındalık yaratma: Önemli konular hakkında farkındalık oluşturmayı hedefler. Örneğin, bir karikatürdeki iki adamın ortadaki sayıya farklı açılardan bakması, kişilerin olayları kendi bakış açılarına göre yorumladığını ve bakış açısını değiştirmenin olayı farklı görmeyi sağlayabileceğini anlatır.

"Cihanda Kaybolan Yıllarım" sözleri, Sagopa Kajmer'in "Karikatür Komedya" şarkısında geçmektedir. Şarkının sözlerinde ayrıca, toplumsal eleştiri, kendini arayış ve kimlik, affetme ve umut gibi temalar da işlenmektedir. Şarkının tam sözlerine sarkianalizi.com ve facebook.com gibi kaynaklardan ulaşılabilir.

Hüseyin Cahit Yalçın, edebiyat hayatına hikâye, roman ve mensur şiir yazarak başlamış, daha sonra gazetecilik, eleştiri ve çeviri alanlarında eserler vermiştir. Edebî kişiliğinin bazı özellikleri: Roman ve hikâyeci: Şairane ve süslü bir üslup kullanmıştır. Eleştirmen: Eski-yeni tartışmalarında yeni edebiyatın savunucularından olmuştur. Çevirmen: Fransız, İtalyan ve İngiliz edebiyatlarından birçok eser çevirmiştir. Temsilcilik: Servet-i Fünûn edebiyatının (Edebiyât-ı Cedîde) önemli isimlerindendir. Eserlerinden bazıları: Roman: "Nadide" (1891), "Hayal İçinde" (1901). Öykü: "Hayat-ı Muhayyel" (1899), "Niçin Aldatırlarmış?" (1922). Diğer: "Kavgalarım" (1910), "Edebî Hatıralar" (1935), "Siyasal Anılar" (1975).

Duman grubunun "Kufi" şarkısı, politik ve sosyal eleştiriler içermektedir. Şarkı sözlerinde yer alan bazı ifadelerin anlamları şu şekildedir: "Elleri havada, kufi kafada": Toplumun belirli bir kesiminin itaat ve teslimiyetini simgeler. "Şeker ezer aynada": Toplumun kendi yüzleşmesi ve gerçeklerle yüz yüze gelmesi gerektiğini ifade eder. "Aynı ayran gibi temiz, kafası leziz": Toplumun belirli bir kesiminin saf ve temiz olduğuna, ancak bu saflığın manipüle edilerek kullanıldığına işaret eder. "Üsküdar'ı yine geçemedik": Mevcut otoritenin gücünü simgeler. Şarkıdaki semboller ve metaforlar, günümüz Türkiye'sine dair derin ve düşündürücü mesajlar içermektedir.

Gulliver'in Gezileri adlı eserde Jonathan Swift, çeşitli toplumları ve kurumları eleştirmiştir: Lilliputlular: Parti kavgaları, inanç eksenli tartışmalar ve çıkar çekişmelerini temsil ederler. Brobdingnaglılar: Servet düşkünlüğünü ve kabalığı simgelerler. Lagoda Adası: Anlamsız teorik çalışmaları ve bilimsel çalışmaların gerekliliklerini sorgulamayı hicveder. Laputa Halkı: Soyut düşüncelerle uğraştıkları için somut ve pratik işlerden anlamayan bu insanlar, tek yanlı bilgi ve beceri geliştirmenin sakıncalarına yönelik bir eleştiridir. Yahoo'lar: İnsana benzer vahşileri temsil ederek, insanların birbirlerini ötekileştirmesini eleştirir. Eserde ayrıca, insanların bencilliği, kabalığı, siyasetin ikiyüzlülüğü ve yönetenlerin zulmü gibi temalar da eleştirilir.

Necip Fazıl Kısakürek'in "Çile" şiirinin temaları şunlardır: Varoluş sancıları. Fikri mücadele. Toplum eleştirisi. Metafizik arayış. Yüce ve trajik.

Aziz Nesin, Zübük adlı romanını, madrabaz politikacı tipini ve bu tipi yaratan toplumsal yapıyı eleştirmek amacıyla yazmıştır. Yazar, romanı Anadolu gezileri sırasındaki gözlemlerine dayanarak yaratmış ve romanın başkahramanı Zübükzade İbrahim Bey karakterine ilham verenin, Sivas civarında gülünç öykülerini dinlediği bir politikacı olduğunu belirtmiştir. Zübük ifadesi, daha sonra Nesin’in yarattığı bir karakterin özel ismi olmaktan çıkmış ve “çıkarı uğruna her kılığa giren, sözüne güvenilmez, sinsi, dolandırıcı, yalancı” bir toplumsal tipi tanımlayan genel bir ifadeye dönüşmüştür.

Otomatik Portakal, içerdiği şiddet ve ahlaki sorgulama unsurları nedeniyle bazı kesimler tarafından tehlikeli olarak değerlendirilebilir. Kitap ve film, devletin birey üzerindeki kontrolü, ahlaki yozlaşma ve özgür irade gibi konuları işler. Tehlikeli olarak değerlendirilme sebepleri: Şiddet içeriği: Film, psikolojik ve fiziksel şiddeti oldukça fazla barındırır. Ahlaki sorgulama: Kitap, insanların belli amaçlar uğruna kuklalaştırılması ve makineleştirilmesi gibi temalar içerir. Yasaklanma ve sansür: Eser, bazı yerlerde ağır dil kullanımı ve ahlak dışı içerikler nedeniyle yasaklanmıştır. Bu nedenle, eserin bazı izleyiciler için rahatsız edici veya zararlı olabileceği düşünülmektedir.

"Susuz Yaz" filmi, köy filmi olarak değerlendirildiğinde, yasaklanma nedeni politik eleştirileri ve içerdiği kuvvetli toplumsal taşlamalardır. Film, dönemin sansür kurulu tarafından "Türkiye'yi olumsuz tanıttığı" gerekçesiyle yasaklanmıştır.

Ülkü Tamer şiirlerinde çeşitli temaları işler: Toplumsal sorunlar ve bireysel çıkmazlar. Modern yaşamın eleştirisi. İnsan ve doğa ilişkisi. İnsan portreleri. Ölüm ve varoluşsal sorunlar. Tamer, şiirlerinde yoğun ve kapalı imgeler, alışılmamış bağdaştırmalar ve dilin yeni bir üslupla ele alınıp işlenmesi gibi unsurları kullanır.

Behiç Ak, toplumsal eleştiri ve güncel konulara yönelik eserleriyle tanınan bir sanatçıdır. Bu nedenle, belirli bir sanat akımına mensup olmaktan ziyade, bağımsız bir sanatçı olarak değerlendirilebilir.

Kaplumbağa Terbiyecisi tablosu, Osman Hamdi Bey'in 1906 ve 1907 yıllarında çizdiği, geleneksel kıyafetler içinde ney çalan bir adam ve çevresindeki kaplumbağaları konu alan bir eserdir. Tablonun bazı yorumları: Toplum eleştirisi. Sistem eleştirisi. Kişisel yorum. Tabloda, terbiyecinin arkasındaki kaplumbağalar, öğrenimini tamamlayıp kendi yolunu bulan kişileri; yere serpilmiş yeşillikler ise rüşveti simgeleyebilir. Kaplumbağa Terbiyecisi, aynı zamanda sabrın, yalnızlığın ve değişim için gösterilen azmin güçlü bir metaforu olarak da yorumlanır.

Kuklacılar, hikayelere ve karakterlere hayat vererek çeşitli konuları anlatırlar. Kuklaların anlattığı konular arasında şunlar yer alır: Mitoloji ve efsaneler. Toplumsal konular. Günlük yaşam ve edebi hikayeler. Ayrıca, kuklalar terapi ve eğitim alanlarında da kullanılarak çocukların duygusal ve sosyal gelişimine katkı sağlar.

Idiocracy (Ahmaklar) filmi, beş yüzyıllık bir kış uykusundan uyanan iki kişinin hikayesini anlatıyor. Joe Bauers, Amerikan hükümeti tarafından başlatılan bir deneyin parçası olarak uzun süreli bir uyku deneyine tabi tutulur. Joe, uyandığında bulduğu dünyanın, tanıdığı Amerika'dan çok farklı olduğunu görür. Joe bu yeni dünyada, kendini beklenmedik bir şekilde en zeki insan olarak bulur. Idiocracy filmi, toplumsal değişimleri ve insan zekasının evrimini sorgulayan çarpıcı bir eleştiri sunarken aynı zamanda izleyiciye absürt ve eğlenceli bir hikaye anlatıyor.

Victor Hugo'nun "Sefiller" (Les Misérables) romanı, 19. yüzyıl Fransa'sının toplumsal sorunlarını, adaletsizliklerini ve insanlığın en derin duygularını anlatır. Eserde ele alınan bazı konular: Adalet ve merhamet: Roman, adalet ve merhametin doğasını inceler. Ahlaki değerler: Ahlaki değerler, vicdan ve siyaset üzerine düşünceler içerir. Toplumsal eleştiri: Ölüm cezası, çocukların işçi olarak çalıştırılması ve kadınların yaşadığı zorluklar eleştirilir. İnsan ruhunun kurtuluşu: Merhamet ve sevginin, kanun ve adaletten daha yüce değerler olduğu vurgulanır. Eser, başkahraman Jean Valjean'ın hayatı üzerinden bu temaları işler.

Vesikalı Yârim filminin sevilmesinin bazı nedenleri: Gerçekçilik: Film, dönemin melodramlarından farklı olarak hayatın içinden bir hikâye anlatır. Edebi kaynaklar: Film, Sait Faik'in "Menekşeli Vadi" adlı öyküsünden uyarlanmıştır. Güçlü oyunculuklar: Türkan Şoray ve İzzet Günay'ın performansları, filmin efsaneleşmesinde rol oynamıştır. Sınıfsal romantizm: Film, sınıfsal romantizm içinde filizlenen bir "zorunluluk hikayesi" olarak sosyolojik açıdan derin incelemelere tabi tutulabilir. İmkânsız aşk: Film, imkânsız aşkı tutkulu bir şekilde anlatması nedeniyle izleyicinin ilgisini çeker. Yönetmenlik: Lütfi Ö. Akad'ın modernleşmenin sancılarını sinemaya aktarırken ahlakçılıktan kaçınan yaklaşımı, filmin başarısına katkıda bulunmuştur.

İspanyol sinemasında çeşitli konular işlenir, bunlar arasında: Evrensel temalar: Aşk, ihanet, özgürlük gibi temalar sıkça ele alınır. Kültürel öğeler: Çingene kültürü ve müziği gibi kültürel unsurlar keşfedilir. Toplumsal ve politik eleştiri: İç Savaş ve Franco diktatörlüğü gibi tarihi konular işlenir, ayrıca göçmenlik ve kimlik gibi güncel meseleler de ele alınır. Postmodern estetik: Çokseslilik, parodi ve pastiş gibi postmodern ögeler kullanılır. Gerilim ve korku: Psikolojik gerilim ve korku türünde başarılı filmler üretilir.

Guguk Kuşu (One Flew Over the Cuckoo's Nest) filmi, birkaç farklı temayı işler: Delilik ve Toplum: Film, toplumun normlarının dışına çıkan insanların "deli" olarak etiketlenmesini ve bu durumun insanlar üzerindeki olumsuz etkilerini ele alır. Otorite ve Özgürlük: Otoriter figürlerle özgürlük arzusu arasındaki çatışmayı ve bu durumun bireyler üzerindeki baskısını gösterir. Hastanelerin İşlevi: Akıl hastanelerinin hastaları iyileştirmekten ziyade onları bir rakam olarak gören bir sistem olduğunu ve bu sistemin insanları daha da kötü hale getirebileceğini savunur. Filmin bir diğer anlamı da, guguk kuşunun yuva yapmaması ve yumurtalarını başka kuşların yuvasına bırakması ile ilgilidir. Ayrıca, filmde Billy'nin Hemşire Ratched'ın tehditleri nedeniyle eski haline dönmesi, hastaların özgüvenlerinin otorite tarafından nasıl zayıflatılabileceğini simgeler. Filmin sonunda McMurphy'nin elektroşok tedavisiyle yok edilmesi ve Şef'in onu öldürerek özgürleştirmesi, sistemin içindeki bireylerin ancak bu düzeni yıkarak kurtulabileceğini ifade eder.

Susuz Yaz filminin önemli olmasının bazı nedenleri: İlk uluslararası ödül: Türk sinema tarihinde ilk kez uluslararası ödül alan filmdir; 1964'te Berlin Film Festivali'nde Altın Ayı ödülünü kazanmıştır. Sansür engeli: Türkiye'de sansür uygulamasına takılmış, bu nedenle ilk gösterimi Haziran 1964'te Berlin Film Festivali'nde yapılmıştır. Toplumsal ve hukuki temalar: Filmde, su ve arazi mülkiyeti üzerinden yükselen mülkiyet kavramı ve iktidar mücadeleleri ile kadının metalaştırılması gibi toplumsal temalar işlenmiştir. Yönetmen ve oyuncu için ilk deneyim: Erol Taş'ın yardımcı rolde değil, başrol oyuncusu olarak oynadığı ilk filmdir. Koruma altına alınması: Martin Scorsese'nin Dünya Sineması Projesi kapsamında 2013 yılında Criterion Collection tarafından yeniden düzenlenerek DVD olarak tekrar yayınlanmıştır.