Tolerans

Geometrik tolerans eş merkezlilik, bir elemanın dönme yüzeyinin bütün kesit elemanlarının, referans elemanın ekseni ile aynı eksende olması durumudur.

GD&T sembolleri, geometrik boyutlandırma ve toleranslandırma (GD&T) yönteminde kullanılan beş ana kategoriye ayrılır: 1. Form Kontrolleri. Bu kategorideki anahtar semboller: - Doğruluk. - Düzlük. - Dairesellik. - Silindiriklik. 2. Profil Kontrolleri. Bu semboller: - Hat Profili. - Yüzey Profili. 3. Salgı Kontrolleri. Bu semboller: - Dairesel Salgı. - Toplam Salgı. Diğer GD&T sembolleri arasında konum, paralellik, diklik ve açısallık gibi kontroller de bulunur.

Çelik imalatında toleranslar, parçaların doğru ve güvenilir bir şekilde üretilebilmesi için belirlenen boyut ve geometri kontrollerini ifade eder. ISO 2768 standardı, doğrusal ve açısal boyutlar için genel tolerans aralıklarını kapsar ve dört kalite seviyesine ayrılır: - İyi (F): Yüksek hassasiyet gerektiren uygulamalar için. - Orta (M): En sık kullanılan sınıf, genel amaçlı uygulamalara uygun. - Kaba (C): Daha az kritik boyutlar veya daha büyük parçalar için. - Çok Kaba (v): Minimum karmaşıklığa sahip veya büyük ölçekli bileşenlere sahip parçalar için. ISO 286 standardı ise silindirler ve zıt paralel yüzeyler için tolerans aralıklarını belirler ve üç kalite seviyesine sahiptir: - Seviye 6 (IT6). - Seviye 7 (IT7). - Seviye 8 (IT8). Ayrıca, ASME standartları da çelik imalatında kullanılan toleransların ABD'deki karşılığı olarak kabul edilir.

HyperMILL'de eksi tolerans, ölçüm noktalarında tolerans değerlerinin alt sınırını ifade eder.

Teknik resimde tolerans çeşitleri iki ana kategoriye ayrılır: boyutsal toleranslar ve geometrik toleranslar. Geometrik toleranslar ise kendi içinde üç ana grupta toplanır: 1. Şekil ve biçim toleransları. 2. Profil toleransları. 3. Düzenleme, yerleşim, salgı toleransları.

Eşmerkezlilik toleransı, bir özelliğin merkezi ekseninin referans eksenine göre olan sapmasını belirtir. Bu tolerans, aşağıdaki yöntemlerle hesaplanabilir: 1. CMM (Koordinat Ölçüm Makinesi) ile kontrol: Eşmerkezlilik sapmaları, probun toleranslandırılmış yüzeyin etrafında hareket ettirilmesiyle ölçülür. 2. Form ölçüm cihazları ile kontrol: Toleranslı yüzeyler ölçülür ve referans ekseni ile toleranslı yüzeylerin ekseni arasındaki x-y koordinat sapmaları tespit edilir. Eşmerkezlilik toleransında, Maksimum Malzeme Koşulu (MMC) kullanılmaz; bu, konum toleransı için geçerlidir.

ISO 2768-C, ISO 2768 standardının bir parçasıdır ve kaba (coarse) tolerans sınıfını ifade eder.

H8 toleransı, hidrolik silindir borularının üretiminde kullanılan bir tolerans standardıdır. Özellikleri: - İç çap toleransı: H8. - Yüzey pürüzlülüğü: 0,4 - 0,8 micron.

Normal geçme toleransları, iki makine elemanının birlikte çalışmasını sağlayan ölçülerin tolerans çiftleridir. İşte bazı normal geçme toleransları: 1. H7-h6: Yüzeyleri yağlanarak geçirilen elemanlar için kullanılır. 2. H8-h9: Rahat geçme. 3. H7-f7: Hareketli geçme. 4. H7-j6: Tık tıklayarak geçirme. 5. H7-n6: Presle geçirme.

H9 ifadesi, farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelebilir: 1. Sony INZONE H9 Kulaklık: Bu kulaklık, gürültü engelleme özelliğine sahip kablosuz bir oyun kulaklığı olarak kullanılır. 2. H8-H9 Tolerans: Makine imalatında, mil ve delik toleranslarında kullanılan bir terimdir ve "rahat geçme" anlamına gelir.

Elektrolitik kondansatörün toleransı, üreticinin belirttiği yüzde değeri kullanılarak hesaplanır. Örneğin, toleransı ±%80 olan bir elektrolitik kondansatör için, gerçek kapasitans değeri, nominal değerden %80 daha fazla (110%) veya daha az (90%) olabilir.

Sayısal toleranslar, iş parçalarının standart ölçülerinin yapılmasındaki hata paylarıdır ve esas ölçünün sağ yanına yazılır. İki tür sayısal tolerans vardır: 1. Tek taraflı tolerans: Belirtilen boyuttan yalnızca bir yönde sapmaya izin verilir (örneğin, 1,5 mm +0,005/-0). 2. Çift taraflı tolerans: Temel boyut etrafında simetrik olup, üst ve alt limitler temel boyuttan aynı değerde sapar (örneğin, 0,55 – 0,65 mm).

HyperMILL'de tolerans vermek için "Geometrik Toleranslar (GD&T)" özelliğini kullanmak gerekmektedir. Tolerans belirleme adımları: 1. Tasarım hedeflerini belirleyin: Parçanın kullanım amacını ve fonksiyonel gerekliliklerini analiz ederek tolerans gereksinimlerini belirleyin. 2. Doğru referans noktalarını seçin: Üretim ve montaj süreçlerine uygun referans noktalarını tanımlayın. 3. Tolerans alanlarını belirleyin: Her bir parçanın üretim sınırlarını açıkça tanımlayın, toleranslar ne çok sıkı ne de çok gevşek olmalıdır. 4. Standartlara uygunluğu sağlayın: ASME veya ISO standartlarını kullanarak tolerans çerçevelerini ve sembollerini doğru bir şekilde uygulayın. 5. Kalite kontrol süreçlerini entegre edin: GD&T uygulamalarını kalite kontrol süreçleriyle uyumlu hale getirerek üretim sırasında hataları minimize edin. Ayrıca, HyperMILL'de "hyperMILL BEST FIT" özelliği ile de parça hizalama ve tolerans ayarları yapılabilir.

SMD direncin toleransı, direncin üzerindeki renk kodları veya sayısal kodlar aracılığıyla hesaplanır. Renk kodları ile hesaplama: 4 veya 5 renk bandı bulunan dirençlerde, ilk üç renk basamak değerini, bir sonraki renk çarpanı ve son renk ise toleransı belirtir. Sayısal kodlar ile hesaplama: SMD dirençlerin üzerinde bulunan 3 haneli kodlar için formül: AB × 10^C. Daha kesin sonuçlar için multimetre ile doğrudan direnç ölçümü yapılabilir.

Geometrik tolerans sembolleri şunlardır: 1. Çap Sembolü: İşlenecek yüzey toleransı silindirik bir bölgenin içinde kalacaksa kullanılır. 2. Hassasiyet Ölçüsü: Milimetre cinsinden belirtilen hassasiyet ölçüsü. 3. Malzeme Koşulları: En fazla malzeme durumu (MMC), en az malzeme durumu (LMC), ölçüden bağımsız (RFS) gibi. 4. Profil Toleransı: Düzensiz yüzeyler, çizgiler, yaylar veya sıradan düzlemler için tolerans yöntemi. 5. Diğer Semboller: Diklik, paralellik, koaksiyalite, pozisyon toleransı gibi çeşitli geometrik tolerans türlerini belirten semboller.

Eksenler arası paralelliği bulmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Datum Belirleme: Referans olarak kullanılacak yüzey veya eksen belirlenir. 2. Tolerans Bölgesi Tanımı: Paralellik için tolerans bölgesi, referans eksenine paralel iki düzlem veya silindirik bir bölge olarak tanımlanır. 3. Ölçüm: Koordinat Ölçüm Makineleri (CMM), optik karşılaştırıcılar veya yüzey plakalı kadranlı göstergeler gibi araçlar kullanılarak ölçüm yapılır. 4. Değerlendirme: Ölçüm sonuçları, başlangıçta belirlenen tolerans ve hassasiyet kriterlerine göre değerlendirilir.

Eksi tolerans, bir değerin belirtilen bir sayıdan çıkarılabilecek miktarı temsil eder ve ölçüm ve tolerans değerlerinin belirtilmesinde kullanılır. Bu, özellikle hassas ölçümlerin yapılması gereken mühendislik ve bilimsel çalışmalar için önemlidir.

Kaba inşaatta tolerans, makine parçalarının belirli ölçülerde üretilebilmesi için kabul edilen hata payı anlamına gelir. Bu, parçaların tam ve ideal ölçüde üretilemeyeceği, ancak ölçülerinin çizimde belirtilen değerden biraz büyük veya küçük olabileceği durumu ifade eder.

Rulman yuva geçme toleransı, rulmanın iç bileziği ile mil ve dış bileziği ile rulman yatağı arasındaki uyumun sağlanması için belirlenen tolerans değerleridir. Bu toleranslar, rulmanın ve ilgili bileşenlerin birbirine göre bağıl hareket etmesini önlemek amacıyla seçilir.

Geometrik ölçülendirme ve toleranslandırma (GD&T), parçaların geometrisini belirleyen ve kontrol eden bir mühendislik standardıdır. Temel amacı: - Parçaların doğru bir şekilde üretilmesini sağlamak; - Montaj ve işlevselliği garanti altına almak; - Üretim maliyetlerini düşürmektir. GD&T'nin kapsadığı konular: - Parçaların boyutları, şekli ve konumu ile ilgili spesifikasyonların belirlenmesi; - Form, yönelim, konum ve salınım toleransları gibi çeşitli tolerans türlerinin kullanılması. Yaygın kullanılan semboller: - Düzlük, dairesellik, silindiriklik gibi form kontrolleri; - Paralellik, diklik, açısallık gibi yönelim toleransları.