OrtaAsya

Üzengi, Orta Avrasya konargöçer halklarına aittir. Üzengi ilk olarak Çin'de kullanılmış, daha sonra Avarlar, Bulgarlar, Hazarlar ve Kumanlar gibi Avrasya atlı kavimleri tarafından benimsenmiş ve Bizanslılar ile Araplara yayılmıştır. Ünlü Türkolog Peter Golden, üzenginin ilk kez Kök-Türkler tarafından icat edildiğini öne sürerken, bir diğer Türkolog olan Macar Rona-Tas, metal üzengilerin Kök-Türkler’den daha önce icat edilmiş olamayacağını savunmaktadır.

Cirit, Türklerin Orta Asya'dan Anadolu'ya geldikleri dönemden beri oynadıkları bir ata sporudur. Günümüzde daha çok Doğu Anadolu bölgesinde rağbet görmektedir. Cirit oynanan bazı yöreler şunlardır: Erzurum; Kars; Bayburt; Ardahan; Uşak.

Tandır, genellikle Orta Asya, Kafkas ve Orta Doğu mutfağına ait bir pişirme yöntemidir. Türkiye'de tandırın ait olduğu belirli bir yöre bulunmamakla birlikte, bazı tandır yemekleri ve yapıldığı bölgeler şunlardır: Akşehir Tandır Kebabı: Konya'nın Akşehir ilçesi ile özdeşleşmiştir. Yozgat Tandır Kebabı: Yozgat ilinde kendine has üretim yöntemiyle yapılır.

Altaylar'ın Türkiye'ye göç etmesinin başlıca nedeni, Çin'in Doğu Türkistan'daki Kazak Türklerine yönelik baskı ve zulüm politikalarıdır. Bu baskılar arasında: ürünlerin, hayvanların ve toprağın devlet izni olmadan satılmasının yasaklanması; halkın kazancının zorla bankaya yatırılması; dindar kişilerin katledilmesi; üç günde bir polise rapor verme zorunluluğunun getirilmesi; izin almadan misafirliğe gidilememesi ve başka bir köy ya da şehre taşınmanın yasaklanması; postanelerde mektupların denetlenmesi; zayıf kişilikli insanlara katillik, cinayet ve işkence metotlarının öğretilmesi; Müslüman halkın topraklarının zorla ellerinden alınıp Çinli göçmenlere verilmesi gibi uygulamalar yer almaktadır. Bu durumdan kurtulmak isteyen Kazaklar, önce Gansu eyaletine, ardından Tibet'e, oradan Hindistan'a ve daha sonra Türkiye'ye göç etmişlerdir.

Tomris Hatun Türk'tür. Tomris Hatun, Saka veya literatürde İskitler olarak da geçen, Orta Asya, Avrupa'nın doğusunda ve Karadeniz'in kuzeyinde kurulan Saka Devleti'nin kraliçesidir.

Timur (Çağatayca: تیمور - Temür), 1336-1405 yılları arasında yaşamış Türk asker ve komutandır. Yaptıkları: 1370'ten itibaren düzenlediği seferlerle Orta Asya, Rusya, İran, Hindistan, Afganistan, Kafkasya, Ortadoğu ve Anadolu'nun büyük bir bölümünü ele geçirdi. Başkenti Semerkant'ın ihtişamını artırmak için sanatçıları, zanaatkarları, bilim insanlarını, şairleri ve din adamlarını Semerkant'a çekti. 1398'de Delhi Sultanlığı, 1401'de Memluk Devleti ve 1402'de Osmanlı Devleti'ne karşı zaferler kazandı. Cengiz Han yasasına önem verdi ve Cengiz Han'ın soyundan biriyle evlenerek "Küregen" takma adını aldı. Seferleri sırasında geçtiği yerleri yakıp yıkarken, Semerkant'ı yeniden onarmıştır. Timur, 1405 yılında Çin'i fethetmek üzere düzenlediği seferde yolda hastalanarak öldü.

Özbekistan haritasının farklı görünmesinin nedeni, ülkenin coğrafi sınırlarının ve idari bölümlerinin farklı kaynaklarda farklı şekillerde gösterilmiş olmasıdır. Özbekistan, kuzeyde Kazakistan, kuzeydoğuda Kırgızistan, güneydoğuda Tacikistan, güneyde Afganistan ve güneybatıda Türkmenistan ile komşudur. Harita farklılıklarının diğer nedenleri arasında, kullanılan harita projeksiyonları ve ölçekler de yer alabilir.

Altay Cumhuriyeti, Türkiye'ye yakın değildir. Altay Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu'na bağlı bir özerk cumhuriyet olup, batıda Kazakistan, kuzeyde Rusya Federasyonu, doğuda Tuva ve Hakas Cumhuriyetleri, güneyde ise Moğolistan, Doğu Türkistan ve Kazakistan ile komşudur. Türkiye ile arasında yaklaşık 3.000 kilometrelik bir mesafe bulunmaktadır.

Orta Asya Türk devletleri haritası, dar ve geniş anlamlarda farklı şekillerde tanımlanabilir. Dar anlamda Orta Asya Türk devletleri haritası: Sovyetler Birliği'nin bir parçası olan Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan'ı içerir. Geniş anlamda Orta Asya Türk devletleri haritası: Pakistan'ın kuzeyi, Afganistan, Çin'in batısı (Tibet ve Doğu Türkistan), Rusya'nın bir kısmı, Kuzeydoğu İran ve Moğolistan'ı da kapsar. Orta Asya Türk devletleri haritalarını içeren bazı kaynaklar: YouTube: "Orta Asya Türk Devletleri | Kısa Haritalı Anlatım". Pinterest: "İlk Türk Devletleri Haritaları" panosu.

Balalaykada üç tel olmasının nedeni, enstrümanın Orta Asya'da çalınan dombra adlı bir müzik aletinden esinlenilerek 1700'lü yılların sonuna doğru geliştirilmiş olmasıdır. Balalaykanın üç telinin genellikle metal ya da naylondan yapıldığı belirtilmektedir.

Orta Asya'da kurulan ilk Türk devletlerinin coğrafi, siyasal, ekonomik ve kültürel özellikleri: Coğrafi Özellikler: Orta Asya, okyanuslardan uzak iç bölgelerden oluşur ve genellikle kuraktır. Bozkırlar ve yüksek düzlükler hakimdir. Karasal ve çöl iklimi etkileri görülür. Bitki örtüsü savan ve otlaklardan oluşur. Siyasal Özellikler: Devletlerin başında han, kağan, hakan ve yabgu gibi unvanlar taşıyan yöneticiler bulunur. Yönetim yetkisi, kut inancına göre kağana verilir. İkili yönetim sistemi (doğu-batı) uygulanır. Devlet, kağanın ailesinin malı olarak görülür, bu da taht kavgalarına yol açar. Ekonomik Özellikler: Hayvancılık (koyun, sığır, at) yapılır. Atı evcilleştirip savaş aracı ve ticaret ürünü olarak kullanırlar. Ticaret genellikle karadan yapılır; İpek ve Baharat Yolları önemlidir. Kültürel Özellikler: Gök Tanrı inancı yaygındır, ölümden sonra yaşama inanılır. Töre, yazılı olmayan kanunlardır ve yöneticilerin yetkilerini sınırlar. Yerleşik yaşama geçen ilk Türk devleti Uygurlar'dır. Uygurlar, Maniheizm dinini benimsemiş, mimari yapılar inşa etmiş ve matbaayı kullanmıştır.

Asya Hun Devleti ve Göktürk Devleti'nin Orta Asya'ya kurulmasının birkaç nedeni vardır: Coğrafi Avantajlar: Orta Asya, atlı-göçebe yaşam tarzına uygun geniş bozkırlara sahiptir. İklim ve Otlaklar: Nüfus artışı ve hayvanlarını besleyen otlakların fakirleşmesi gibi nedenlerle göçler yaşanmıştır. Siyasi Birlik ve Egemenlik: Orta Asya, Türk boylarının siyasi birlikler oluşturarak devletler kurmasına ve Türk milletinin ilk büyük devletini kurmasına olanak tanımıştır. Asya Hun Devleti, MÖ 220 yılında Teoman tarafından kurulmuş ve başkenti Ötüken olmuştur.

Kıpçak Türklerinin yaşadığı bazı bölgeler: Rusya, Ukrayna ve Kazakistan. Mısır. Macaristan. Anadolu. Kafkaslar. Kıpçak Türkleri, Orta Asya bozkırlarından Balkanlara kadar geniş bir sahada yaşamışlardır.

Suzani, el işlemesi, geniş dokuma kumaşlara verilen bir isimdir. Özellikleri: Malzeme: Pamuk veya ipek pamuk karışımı kumaş üzerine ipek veya pamuk ipliklerle işlenir. Kullanım: Orta Asya göçmen çadırlarında kumaş ve eşyaları sarmak, seccade, yatak ve oturma ünitesi örtüsü olarak kullanılmıştır. Motifler: Güneş, ay, çiçekler, yapraklar, meyveler, Asya stepleri bitkileri, nadiren kuş ve balık figürleri içerir. Değer: Canlı renklerdeki doğal boyalarla yapılan suzaniler daha değerlidir. Başlıca suzani tipleri: Buhara, Hucend, Lakai, Nürata, Pskent, Semerkant, Şehrisebz, Taşkent, Ura Tube.

Suzani işlemesi, özellikle Orta Asya ülkelerinde meşhurdur. Bu ülkeler arasında Özbekistan, Tacikistan, Kazakistan ve Afganistan bulunur. Özbekistan'da Suzani işlemesi, özellikle Buhara, Hucend, Lakai, Nürata, Pskent, Semerkant, Şehrisebz, Taşkent ve Ura Tube gibi bölgelerde yaygındır. Tacikistan'da ise Istaravshan (Ura Tube) Suzani işlemesi ile bilinir. Bu bölgelerde Suzani, genellikle pamuk veya ipek kumaş üzerine el işlemesi olarak yapılır ve canlı renkler ile karmaşık desenlere sahiptir.

Hazar Türklerinin soyunun nereden geldiğine dair farklı görüşler bulunmaktadır. Bu görüşlerden bazıları şunlardır: Göktürkler. Uygurlar. Sabirler. Ogurlar (Oghur, Oğur). Hazarlar, göçebe bir toplum oldukları için etnik ve köken bakımından birçok Türk boyu ile beraber aynı coğrafyada yaşamışlardır.

Kıpçak Türkleri, Karadeniz bölgesine farklı dönemlerde yerleşmiştir: MÖ 4. yüzyıl: Kıpçakların, Karadeniz'in doğu kısmında var olduğu, Gürcü kaynakları tarafından kaydedilmiştir. 11. yüzyıl: Kıpçaklar, Gürcistan üzerinden Doğu Karadeniz bölgesine yerleşmeye başlamıştır. 12. yüzyıl: 1118'de Gürcistan'a göç eden Kıpçaklar, Selçukluları ülkeden kovmuş ve Selçuklu sınırına yerleştirilmiştir. Moğol istilası dönemi: Moğolların Gürcistan'ı ele geçirmesinin ardından, Kıpçaklar Artvin, Rize, Trabzon, Gümüşhane, Giresun ve Ordu'ya yerleşmiştir.

Bozkurt Destanı'nın özeti şu şekildedir: Türklerin ataları, Batı Denizi kıyısında yaşarken Lin ülkesinin orduları tarafından yenilgiye uğratılır ve herkes öldürülür. Sadece 10 yaşlarında bir oğlan sağ kalır. Dişi bir bozkurt çocuğu kaçırır ve Altay Dağları'ndaki, her tarafı yüksek dağlarla çevrili bir mağarada büyütür. Bozkurt, çocuğun yaralarını iyileştirir, onu sütü ile besler ve sonunda çocuk ergenlik çağına girer. Çocuk, Bozkurt ile evlenir ve on çocukları olur. Çocuklar büyür, dışarıdan kızlarla evlenir ve çoğalırlar. Türkler çoğalır, çevreye yayılır, ordular kurup Lin ülkesine saldırır ve atalarının öcünü alır. Yeni bir devlet kurarlar ve dört bir yana egemen olurlar. Türk kağanları, atalarının anısına hürmeten, otağlarının önünde hep kurt başlı bir sancak dalgalandırır.

Evet, Kazak ve Kırgızlar akrabadır. Her iki halk da Türk dillerini konuşan ve Orta Asya coğrafyasında yer alan Türk halklarıdır. Ayrıca, Kırgız ve Kazaklar yüzyıllar öncesinden günümüze değin iç içe yaşamış ve yakın temaslarını sürdürmüş iki Türk boyudur.

Evet, Hun Devleti Türk'tür. Hunlar, Orta Asya'da kurulmuş ve Türk tarihine ait ilk devletlerden biridir.