OlağanüstüHal

Türkiye'de olağanüstü hal ilan etme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı, Milli Güvenlik Kurulunun görüşünü de aldıktan sonra, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir.

684 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK), 23 Ocak 2017 tarihinde Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ve olağanüstü hal kapsamında bazı düzenlemeler yapılmasını amaçlayan bir kararname olup, aşağıdaki değişiklikleri içermektedir: 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'nda yapılan değişiklikler. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nda yapılan değişiklikler. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nda yapılan değişiklikler. 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nda yapılan değişiklikler. Gözaltı sürelerine ilişkin geçici madde. Kararname, Anayasa'nın 121. maddesi ve 25/10/1983 tarihli 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu'nun 4. maddesine dayanarak, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu tarafından 2 Ocak 2017 tarihinde kararlaştırılmıştır.

Olağanüstü Hal (OHAL) döneminde bazı haklar kısıtlanabilir: Temel hak ve hürriyetlerin kullanımı: Kısmen veya tamamen durdurulabilir. Basın özgürlüğü: Gazete, dergi, broşür gibi ürünlerin basılması, dağıtılması ve toplanması yasaklanabilir. Toplantı ve gösteri hakları: Toplantı ve gösteri yürüyüşleri yasaklanabilir veya izne bağlanabilir. Silah taşıma özgürlüğü: Silah ve mermilerin taşınması veya nakli yasaklanabilir. Kişisel özgürlükler: Kişilerin üst, araç ve eşyalarının aranması ve el konulması mümkün olabilir. Çalışma ve mal yükümlülükleri: 18-60 yaş arasındaki vatandaşlar belirli işleri yapmakla yükümlü kılınabilir; vatandaşlara para, mal ve çalışma yükümlülükleri getirilebilir. Ancak, bazı haklar kısıtlanamaz: Kişinin yaşama hakkı ve maddi-manevi bütünlüğü. Din, vicdan, düşünce ve kanaatleri açıklama özgürlüğü. Suç ve cezaların geçmişe yürütülmesi. Suçluluğu mahkeme kararıyla saptanmamış kimsenin suçlu sayılmaması.

672 sayılı KHK, "Olağanüstü Hal Kapsamında Kamu Personeline İlişkin Alınan Tedbirlere Dair Kanun Hükmünde Kararname"dir. Bu kararname, 15/8/2016 tarihinde, Anayasa'nın 121. maddesi ve 25/10/1983 tarihli 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu'nun 4. maddesine dayanarak, Cumhurbaşkanı'nın başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu tarafından kararlaştırılmıştır. Kararname ile, terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı olan kişilerin kamu görevlerinden çıkarılması amaçlanmıştır.

Olağanüstü Hal (OHAL) kararı, TBMM tarafından onaylanmadığında veya sürenin dolmasıyla kendiliğinden sona erer. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıklamasına göre, 6 Şubat 2023'te Kahramanmaraş'ta meydana gelen depremlerin ardından ilan edilen OHAL, 9 Mayıs 2023'te sona erecektir. Yazılı kanunlara göre, OHAL kararı ülkenin bir veya birden çok bölgesinde ya da genelinde en fazla altı ayı kapsayacak şekilde alınabilir.

Olağanüstü hal (OHAL), doğal afet, tehlikeli salgın hastalık, ağır ekonomik bunalım, kamu düzenini ciddi biçimde bozan yaygın şiddet olayları gibi durumlarda başvurulan bir uygulamadır. Bu durumda, yönetim makamlarının yetkileri genişler; belirli yaş aralıklarındaki vatandaşlar için çalışma ve gerektiğinde para ve mal yükümlülüğü konulabilir. OHAL, 27 Ekim 1983 tarihinde yürürlüğe giren 2935 sayılı Olağanüstü Hâl Kanunu kapsamında düzenlenir.

668 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK), 25/7/2016 tarihinde kararlaştırılan ve 27/7/2016 tarihinde Resmî Gazete'de yayımlanan "Olağanüstü Hal Kapsamında Alınması Gereken Tedbirler ile Bazı Kurum ve Kuruluşlara Dair Düzenleme Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname"dir. Bu kararnamenin bazı amaçları şunlardır: 20/7/2016 tarihli ve 2016/9064 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla ilan edilen olağanüstü hal kapsamında, darbe teşebbüsü ve terörle mücadele çerçevesinde alınması gereken tedbirlere ilişkin usul ve esasları belirlemek; bazı kurum ve kuruluşlara dair düzenlemeler yapmak. Kararnamenin tam metnine aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: resmigazete.gov.tr; lexpera.com.tr; askeripersonel.com.

Olağanüstü Hal (OHAL) ilan edildiğinde şu uygulamalar hayata geçirilebilir: Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması. Yükümlülüklerin getirilmesi. Güvenlik önlemleri. Toplantı ve gösteri yasaklamaları. Dernek faaliyetlerinin durdurulması. İşçi çıkartmalarının izne bağlanması. OHAL, uluslararası hukuk açısından da özgürlüklerin kısıtlanmasına olanak tanır, örneğin bir hükûmet, bir kişiyi yargılama olmaksızın alıkoyabilir.

Türkiye'de en uzun süreli olağanüstü hal (OHAL), 20 Temmuz 2016 tarihinde ilan edilen ve 18 Temmuz 2018 tarihine kadar 7 kez uzatılan uygulamadır. Bu süre, toplam 2 yıl sürmüştür. Önceki en uzun süreli OHAL ise 1987'den 2002'ye kadar 15 yıl boyunca uygulanan ve 46 kez uzatılan uygulamadır.

Hatay Valiliği'nin olağanüstü hal (OHAL) ilan etme nedenleri arasında afetzedelerin barınma ihtiyaçlarının karşılanması ve konteyner kentlerin kurulması yer almaktadır. Hatay Valiliği, 6 Şubat 2023'te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler sonrasında, Antakya, Arsuz, Belen, Defne, Samandağ, İskenderun, Kırıkhan ve Hassa'da konteyner kent kurulması amacıyla bazı arazilere "geçici el koyma" kararı almıştır.

675 ve 684 sayılı KHK'ler, Türkiye'de olağanüstü hal kapsamında çıkarılmış kanun hükmünde kararnamelerdir. 675 sayılı KHK, "Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname"dir ve 3 Ekim 2016 tarihinde çıkarılmıştır. 684 sayılı KHK ise "Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname"dir ve 2 Ocak 2017 tarihinde çıkarılmıştır.

Afet durumlarında elektrik faturalarının ödenip ödenmeyeceği, yaşanan afetin türüne ve kapsamına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. 7269 sayılı kanun kapsamında afet durumları. Olağanüstü hal (OHAL) kapsamında kabul edilen iller. Sel felaketleri. Daha fazla bilgi için ilgili kanunlara ve resmi düzenlemelere başvurulması önerilir.

OHAL döneminde alınan bazı idari kararlar: Toplantı ve gösteri yürüyüşlerine sınırlama: Açık alanlarda gece yapılan toplantı ve yürüyüşlerin saat 24.00'e kadar uzatılması, mahallin en büyük mülki amirinin kararına bağlandı. Kamu görevinden uzaklaştırma: İdari soruşturma başlatılmadan kişileri iki yıla kadar görevden uzaklaştırma imkanı tanındı. Pasaport iptali: Kamu görevinden çıkarılan kişilerin pasaportları, ilgili bakanlık ve kurumun bildirimi üzerine iptal edildi. Silah taşıma yasağı: Ruhsatlı olsa da silah ve mermilerin taşınması veya nakli yasaklandı. Haberleşme ve güvenlik önlemleri: Haberleşme araç ve gereçlerinden yararlanma ve gerektiğinde el koyma yetkisi verildi; hassasiyet taşıyan kuruluşlara özel güvenlik tedbirleri aldırıldı. Yayın yasağı ve denetimi: Gazete, dergi ve benzeri yayınların basımı, dağıtımı ve yayımı yasaklandı veya izne bağlandı; söz, yazı, resim gibi içeriklerin denetimi yapıldı.

687 sayılı KHK, "Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname"dir. Bu kararname ile yapılan bazı düzenlemeler şunlardır: Kayyım atanan şirketler: Terörle Mücadele Kanunu ve Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamına giren suçlardan dolayı müsadere kararı, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından satış ve tasfiye yoluyla yerine getirilecektir. Kış lastiği zorunluluğu: Yolcu ve eşya taşımalarında kullanılan araçların kış lastiği kullanması, illerin hava ve iklim şartlarına göre Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından yılın belirli dönemi için zorunlu tutulabilir. Bankacılık işlemleri: Bankacılık mevzuatı ile bankacılık usul ve prensiplerine uygun kredi kullandırma işlemleri zimmet suçu olmaktan çıkarılmıştır. Özel öğretim kurumları: "Sosyal etkinlik merkezi" tanımı yapılmış ve belirli koşullar altında öğrenci etüt eğitim merkezlerinin faaliyetlerine devam edebilmesi düzenlenmiştir.

Türkiye'de dört kez olağanüstü hal (OHAL) ilan edilmiştir: 1. 1978-1983 yılları arasında sıkıyönetim olarak uygulandı. 2. 20 Temmuz 2016, Türkiye askerî darbe girişimi sonrasında ilan edildi ve 18 Temmuz 2018'de kaldırıldı. 3. 7 Şubat 2023, Gaziantep-Kahramanmaraş depremleri nedeniyle 10 ilde 3 ay süreyle ilan edildi. Ayrıca, 1990-2002 yılları arasında Doğu ve Güneydoğu Anadolu'daki bazı illerde bölgesel OHAL uygulamaları da yapılmıştır.

Türkiye'de olağanüstü hal (OHAL), en fazla 2 yıl süreyle ilan edilebilir. Bu süre, başlangıçta 6 ay olarak belirlenmiştir ve Cumhurbaşkanı ile TBMM'nin onayı ile 4 aylık dönemler halinde uzatılabilir.

7452 sayılı kanun, "Olağanüstü Hal Kapsamında Yerleşme ve Yapılaşmaya İlişkin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Kabul Edilmesine Dair Kanun"dur. Bu kanun, 8/2/2023 tarihli ve 6785 sayılı Cumhurbaşkanı kararıyla ilan edilen olağanüstü hal kapsamında yer alan illerde yerleşme ve yapılaşma hususunda bazı tedbirlerin alınmasını amaçlar. Bazı önemli maddeleri şunlardır: Afetten etkilenenlerin geçici veya kesin iskân alanları, fay hattına mesafesi, zeminin elverişliliği, yerleşim merkezine yakınlığı gibi kriterlere göre belirlenir. Kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar ile özel mülkiyete tabi taşınmazlar, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından acele kamulaştırılabilir. Bu alanlarda doğalgaz, elektrik, su, atık su ve arıtma tesisleri ile atık işleme tesisleri, iletişim ve diğer her türlü altyapı yatırımları öncelikle tamamlanır. Maliklerin talebi halinde, yeni yapılar için hibe ve yapım kredisi verilir.

Cumhurbaşkanı, altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir.

14 Temmuz 2017 tarihinde yürürlüğe giren kanun, 692 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'dir.

OHAL CBK (Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi), 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu'nda geçmektedir.