Motifler

Herkî kilimlerinin değerli olmasının bazı nedenleri: Kültürel miras: Herkî kilimleri, Hakkâri yöresinde yaşayan bir aşiretin adını taşır ve bu aşiret tarafından dokunan kilimlere adını verir. El emeği: Bu kilimler, koyun yünü ve kök boya kullanılarak, el emeği ile dokunur. Kendine özgü motifler: Herkî kilimleri, kendine özgü renk ve 60 farklı motifle, kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. Tarihî belge niteliği: Kilimlerdeki motif, renk ve kompozisyonlar, yöreye özgüdür ve her motifin ayrı bir anlamı ve hikâyesi vardır. Az bulunurluk: Günümüzde Herkî gibi bazı kilim türleri yapılmadığından yok olmuştur.

Rûmî ve hatâyî motiflerinin ortaya çıkış zamanları şu şekildedir: Rûmî motifi: Erken örnekler: M.Ö. 8-4. yüzyıllar arasında görülen rûmî motifleri, hayvansal görünümden bitkisel bir yapılanmaya doğru bir değişim göstermiştir. Kökeni: Rûmî motifinin günümüze gelen en erken örneği, Uygurlara ait IX-X. yüzyıllarda yapılmış olan Bezeklik fresklerinde bir su canavarının kanadında yer aldığı şeklinde ileri sürülmektedir. İslamiyet'in kabulü: Türklerin İslamiyet'i kabul etmesinden sonra rûmî terimi, Anadolu ismini almış ve bu motif, İspanya'dan Hindistan'a kadar tüm İslam dünyasında benimsenerek evrensel bir üslup haline gelmiştir. Hatâyî motifi: Osmanlı'ya gelişi: Hatâyî üslûbunun Osmanlı sanatına, çoğunluğunu Tebrizli nakkaşların oluşturduğu İranlı sanatkârlar tarafından taşındığı düşünülmektedir. İlk örnekler: Hatâyî üslûbunun ilk olarak Çelebi Mehmed'in Bursa Yeşil Türbe'deki çini sandukasında ortaya çıktığı kabul edilir. Rûmî ve hatâyî motifleri, Türklerin Anadolu'yu yurt edinmelerinden çok daha önceki dönemlerde, Abbâsîler, Sâmânîler, Karahânîler ve Gaznevîler gibi çeşitli İslam devletlerinde de kullanılmıştır.

Tığla yapılabilecek bazı motifler: Ayçiçeği motifi. Çiçekli motif. Güllü motif. Kare motif. Popcorn motif. Papatya motif. Hanım dilendi bey beğendi motif. Kalpli motif. Afrika çiçeği motifi. Laleli motif. Ayrıca, Pinterest ve TikTok gibi platformlarda çeşitli tığ işi motif yapımı videoları ve örnekleri bulunmaktadır.

Gül motifi, birçok kültürde kullanılmaktadır: Antik Yunan ve Roma mitolojilerinde gül, tanrıçalarla ilişkilendirilir ve kutsal kabul edilir. İslam kültüründe gül, Hz. Muhammed'in sembolü olarak kabul edilir ve dini sanatın önemli bir motifidir. Osmanlı sanatında gül desenleri ve figürleri, mimariden çini sanatına kadar birçok alanda yer alır. Hristiyanlıkta gül, Hz. Meryem'i temsil eder. Japon kültüründe gül, sadakati ve sevgiyi simgeler. Çin mitolojisinde kırmızı gül, mutluluğun ve refahın sembolüdür. Hinduizm'de gül, Tanrıça Lakshmi'yi temsil eder ve zenginlik, bereket ve şans getirdiğine inanılır.

Su yolu, yeniden doğuş, temizlik, arınma, soyluluk ve erdemi simgeleyen bir motiftir. Bu motif, Anadolu kilim ve halılarında sıkça kullanılır.

Telkari sanatında kullanılan bazı motifler: Bitkisel motifler: Yıldız, lale, üzüm, yaprak, badem. Sembolik motifler: Kalp, göz, el, ay, yıldız. Geometrik motifler. Telkari sanatında ayrıca, bazen taşlar, inciler, boncuklar ve sedefler ile süslemeler yapılır. Telkari motifleri, tabiatın Türk-İslam düşüncesi ile yorumlanmasını ve Türk zevkini yansıtır.

Osmanlı halkası terimi, Osmanlı İmparatorluğu döneminde iki farklı bağlamda kullanılmıştır: 1. Takı: Osmanlı halkası, genellikle gümüş veya altından yapılan, üzerinde Osmanlıca yazılar veya süslemeler bulunan bir takı türüdür. 2. Yönetim Yapısı: Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetim yapısı, hiyerarşik bir sistem olarak "halkalar" şeklinde tanımlanabilir. Ayrıca, "Osmanlı Halkası" modern takı tasarımlarında da kullanılmaktadır; bu tasarımlar, Osmanlı dönemine ait motifler, desenler ve semboller içerir.

Etamin havlu modelleri şu şekilde sıralanabilir: Desenli ve desensiz modeller. Püsküllü ve püskülsüz modeller. Kadife modeller. Jakarlı modeller. Etamin havlu modellerine şu sitelerden ulaşılabilir: tr.pinterest.com. trendyol.com.

Tezhip sanatında kullanılan motifler arasında belirli bir yasak bulunmamaktadır. Ancak, İslam felsefesinin etkisiyle tasvir yasağı nedeniyle hayvan motifleri genellikle stilize edilerek kullanılmıştır. Tezhipte kullanılan bazı motifler şunlardır: Çiçek motifleri: Rûmî, hatai, münhani, lale, gül, sümbül, karanfil, nergis, çiçek açmış bahar ağaçları, serviler. Geometrik motifler: Zencerek, çintamani, ti'ğ, bulut. Tezhip sanatında kullanılan motifler, tarihsel ve kültürel bağlamlara göre değişiklik gösterebilir.

Dede Korkut Hikâyeleri'nde yer alan bazı motifler: Dua Motifi: Destanların sonunda yer alır ve kahramanlarının zor durumlarında Allah'a yakarışı ifade eder. Kırk Motifi: Türklerdeki sayı inanışlarıyla ilişkilidir. Yedi Gün/Gece Motifi: Düğün veya şölenlerin sürdüğü süreyi ifade eder. Beşik Kertmesi Motifi: İki çocuğun küçük yaşta sözlenmesi anlamına gelir. Av Motifi: Oğuz boylarında avın önemini vurgular. Kadere Rıza Motifi: İnsanların yaşam ve ölümlerinin Allah'ın elinde olduğunu, kadere karşı gelinemeyeceğini anlatır. Tutsaklıktan Kurtarma Motifi: Kahramanlık temasını besler ve bey oğlunun alplik göstermesi için bir fırsat olarak görülür.

Don değiştirme motifi, çeşitli mitolojilerde ve kültürel geleneklerde yer almaktadır: Türk mitolojisi ve masalları. Şamanizm ve Budizm. Tasavvuf. Ayrıca, Yunan efsanelerinde de dönüşüm motifleri bulunmaktadır.

Anadolu Selçuklu sanatında yaşam ağacı motifinin görüldüğü bazı eserler: Divriği Ulu Camii: Kuzey portalinde, dal şeklinde küçük bir vazodan yükselen yaşam ağacı tasvir edilmiştir. Konya İnce Minareli Medrese: Portal nişinin iki yanında, hilalden yükselen bir nar dalı şeklinde yaşam ağacı işlenmiştir. Erzurum Çifte Minareli Medrese: Portalin dış bordüründe, simetrik yerleştirilmiş ve rozet gibi işlenmiş yaşam ağacı, boyun kısmı süssüz küçük bir vazodan çiçek buketi şeklinde yükselir. Kubadabad Sarayı: Sıraltı veya lüster tekniği ile işlenmiş yıldız biçimli çinilerde, yaşam ağacı ve kuş grupları bulunur. Ayrıca, yaşam ağacı motifi, Yakutiye Medresesi ve Kayseri Döner Kümbed gibi eserlerde de yer almaktadır.

Âşık Garip hikâyesinde yer alan bazı motifler: Yedi sayısı: Hikâyede, Garip'in yedi yıl gurbete gitmesi gibi unsurlar bulunur. Kırk sayısı: Garip'in Şahsenem ile kırk gün kırk gece düğün yapması bu motifin örneklerindendir. Dini ve tasavvufi unsurlar: Hikâyede, Kır Atlı Hızır'ın Garip'e tavsiyesi ve Garip'in ailesine "Esselaumaleykim" diyerek selam vermesi gibi motifler vardır. Efsanevi unsurlar: Sadece Türkmen varyantında, İran edebiyatındaki Kaf Dağı'nda yaşadığına inanılan Simurg (Anka) motifi yer alır. Aşık olma motifi: Hikâyede, Garip'in bir güzele karşı duyduğu muhabbet anlatılır ve bu aşk, evlilikle noktalanmak üzere kurgulanır. Gerçekçi sevgili: Hikâyedeki sevgili, somut, yaşayan, acı çeken ve sevinen bir karakterdir.

Şiş ile patili eldiven yapımı hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, tığ ile patili eldiven yapımı için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: TikTok. Pinterest. Nazarca.com. Ayrıca, genel olarak eldiven yapımı için "megep.meb.gov.tr" sitesinde "Şiş Örücülüğünde Eldiven Örme" başlıklı bir doküman mevcuttur.

Punch nakışı, çeşitli çiçek motifleriyle yapılabilir. Punch nakışı için kullanılabilecek çiçek motifleri arasında satin, düz ve ilmek nakış teknikleri yer alır. Satin nakış: Daha düzgün ve parlak hatlar oluşturur. Düz nakış: Desen, işlemenin yapıldığı tarafta kalır. İlmek nakışı: Kumaşın çalışılan tarafı, desenin arka yüzüdür ve kıvırcık ilmekler deseni oluşturur. Punch nakışı için çiçek motifleri, kağıt üzerinde çizilerek veya doğrudan kumaşa işlenerek belirlenebilir. Punch nakışı için çiçek motifleri ve diğer desen örnekleri için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: YouTube: "Punch nakışı teknikleri / Yeni başlayanlar için panç nakışı yapımı detaylı anlatım" videosu. Pinterest: Punch nakışı çiçek yapımı örnekleri.

Motifli yeleğe granny square (hanım dilendi) motifi ile başlanabilir. Ayrıca, "Derya Baykal'la Gülümse" programında gösterilen motifli yelek yapımında, orta kalınlıkta degrade yün ve 3 numara tığ kullanılmıştır. Motifli yelek yapımı için detaylı tarifler ve videolar şu platformlarda bulunabilir: YouTube. Teve2. TikTok.

Şekil değiştirme, halk anlatılarında sıkça karşılaşılan bir motiftir. Bu motif, farklı işlevlerle çeşitli anlatı türlerinde yer alır: Cezalandırma: Kötü niyetli kişiler, itaatsizler veya toplum düzenini bozanlar, Tanrı tarafından taş veya hayvan şekline dönüştürülür. Zor durumdan kurtulma: Kahraman, utanılacak bir durumdan veya güç bir durumdan kurtulmak için şekil değiştirir. Keramet: Keramet sahibi bir kişi, istediği zaman hayvana veya başka bir varlığa dönüşebilir. Diğer fonksiyonlar: Ödüllendirme, belirli bir isteği gerçekleştirme, ders verme gibi çeşitli işlevler de taşır. Şekil değiştirme motifi, efsaneler, masallar, destanlar ve menakıpnamelerde (velayetnameler) görülür.

Motifler üsluplaştırılırken dikkat edilmesi gerekenler şunlardır: Analitik gözlem ve biçimsel taklit: Motif tasarım süreci, bu esaslara dayanarak sistematik kurallar bütünü içinde değerlendirilir. Teknik ve usullerin doğru tahlili: Tekniklerin ve usullerin doğru tanımlanmış ve ifade edilmiş olması önemlidir. Klasikleşmiş kurallar: Tasarım süreci, klasikleşmiş kurallarla belirlenir ve her aşama sistematik bir eyleme dönüşür. Üsluplaştırma yöntemleri: Motifin doğadaki görünümünden farklı olarak, sanatçının hayal gücüne göre çizilmesi. Simetri: Motifin simetrik kısmı varsa sadece o kısım çizilir. Örnek olarak, lale motifinde tüveyç (taç) yaprakları üç uzun yaprak şeklinde üsluplaştırılır. Ayrıca, var olan bir motif büyültüp veya küçültüp çizilirken, bitki motifleri modülünde anlatıldığı gibi kareleme, fotokopi veya episkop gibi yöntemlerle büyütme veya küçültme yapılır.

Kırlangıç balığı motifleri, Avrupa, Japon ve Türk resim sanatlarında kullanılmıştır. Avrupa sanatında, kırlangıç balığı motifleri antikiteden itibaren mozaik ve duvar resimleri gibi çeşitli tekniklerdeki eserlerde yer almıştır. Japon sanatında kırlangıç balığı motifleri hakkında bilgi bulunmamaktadır. Türk sanatında, kırlangıç balığı motifleri en çok Avrupa'da eğitim gören 1914 Kuşağı sanatçıları ve öğrencileri tarafından kullanılmıştır. Ayrıca, kırlangıç balığı motifleri çinicilik ve maden işlemeciliği gibi Osmanlı sanatında da kullanılmıştır.

Anadolu halk hikâyelerinde ölüm ve ceylan motiflerinin ne anlattığına dair bilgi bulunamadı. Ancak, Anadolu halk hikâyelerinde ölüm motifinin işlendiği bazı çalışmalar şunlardır: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde yapılan yüksek lisans tezi. millifolklordergisi.com'da yayımlanan makale. Ayrıca, halk hikâyelerinde ceylan motifinin geçtiği bazı hikâyeler de bilinmektedir.