Medrese

Yağıbasan Medresesi'nin bazı özellikleri: Anadolu'nun ilk medresesi: Tokat'ın Niksar ilçesinde bulunan ilk Yağıbasan Medresesi, Anadolu'nun ilk medresesi olma özelliğine sahiptir. Kapalı avlulu ilk medrese: Anadolunun bilinen ilk kapalı avlulu medresesidir. Mimari yapı: Kesme taş kullanılarak inşa edilen medrese, süslemesiz sade bir iç mekana sahiptir. Eğitim merkezi: Hem dini hem de fen bilimlerinin öğretildiği bir merkez olarak kullanılmıştır. İki eyvanlı yapı: Kuzey cephedeki taçkapıyla girilen medresenin ana eyvanı güneyde, diğer eyvanı ise batıda yer almaktadır. Merkezi avlu: Avlunun üzeri, tromp geçişli, kasnaksız bir kubbeyle örtülmüştür. Günümüze ulaşan kalıntılar: Niksar'daki Yağıbasan Medresesi günümüze sadece duvar kalıntılarıyla ulaşabilmiştir. Müze olarak kullanım: 2021 yılında Türk, İslam ve Bilim Müzesi'ne dönüştürülen Tokat Yağıbasan Medresesi, yerli ve yabancı turistlerin bölgeye ilgisini artırmaktadır.

Çifte Minareli Medrese, Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad'ın kızı Hüdâvent Hatun tarafından 1253 yılında yaptırılmıştır. Bu nedenle, yapının yapımında herhangi bir padişahın doğrudan rolü bulunmamaktadır.

Kadı olmak için gereken eğitim şu şekildedir: 1. Medrese Eğitimi: Kadı olmak için öncelikle medrese eğitimi almak ve İslam hukuku, fıkıh, hadis, kelam ve tefsir gibi derslerde uzmanlaşmak gereklidir. 2. Sınavlar: Eğitimin ardından Adalet Bakanlığı tarafından düzenlenen sınavlara girilerek yeterlilik belgesi alınmalıdır. Ayrıca, kadıların adil, dürüst ve sorumluluk sahibi olmaları, toplumda saygın bir konuma sahip olmaları da önemlidir.

Çifte Minareli Medrese'nin içinde şunlar bulunmaktadır: Kümbet. Odalar. Mescit. Revaklar. Ayrıca, medresenin ikinci katı dört eyvan arasında, dört bağımsız grup şeklinde dizayn edilmiştir.

Zinciriye (Sultan İsa) Medresesi, Artuklu Sultanı Melik Necmettin İsa bin Muzaffer Davud bin El Melik Salih tarafından 1385 yılında yaptırılmıştır. Bu padişah, Mardin'de hüküm süren son Artuklu sultanıdır.

Çifte Minareli Medrese'nin iki farklı hikayesi bulunmaktadır: 1. Savaş nedeniyle yarım kalan yapım hikayesi: Bu hikayeye göre, medreseyi Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat kızı için yaptırmaya başlamış, ancak sultanın bir savaş sırasında şehit olması üzerine mimarlar, ustalar ve kalfalar emeklerinin karşılığını alamayarak işlerini bırakıp gitmişler ve medrese yarım kalmıştır. 2. Usta ve çırak hikayesi: Bu hikayeye göre, medresenin yapımında çalışan bir usta ve çırağı arasında gurur kavgası yaşanmış; çırak, ustasından daha iyi iş çıkardığını düşününce usta kendini minareden atmış, bunu gören çırak da kendini takip etmiş ve bu olay üzerine işçiler işi bırakıp gitmişler. Medresenin bir kitabesi bulunmadığı için yapılış tarihine ilişkin net bir bilgi bulunmamaktadır. Çifte Minareli Medrese, Anadolu Selçuklu dönemi mimarisinin en önemli örneklerinden biridir.

Aksaray'da bir tane Zinciriye Medresesi bulunmaktadır.

İnce Minareli Medrese, 1264 yılında Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus'un emriyle, vezir Sahip Ata Fahrettin Ali tarafından hadis ilmi öğretilmek amacıyla inşa ettirilmiştir. Medrese, 19. yüzyılın sonuna kadar faaliyet göstermiş, 1876-1899 yıllarında onarım geçirmiştir. Medreseye adını veren minare, 1901 yılında düşen bir yıldırım sonucu üst şerefesini kaybetmiştir. Müzede, Selçuklu ve Karamanoğlu dönemine ait taş ve mermer eserler, ahşap sanat örnekleri ve çift başlı kartal figürleri sergilenmektedir.

Gazi Süleyman Paşa Medresesi, Orhan Gazi’nin büyük oğlu, “Rumeli Fatihi” sanlarıyla anılan Şehzade Süleyman tarafından yaptırılmıştır.

Osmanlı'da medrese sisteminin önemli olmasının bazı nedenleri: Eğitim ve öğretim: Medreseler, Osmanlı'da memur, din adamı ve hukukçu yetiştirmiştir. Kültürel ve bilimsel süreklilik: İslam ilim ve kültürünün önemli merkezlerinden gelen bilginler, medreselerin ilim, kültür ve eğitim geleneklerini Osmanlı'ya taşımıştır. Devlet otoritesi: Medreseler, devlet otoritesi tarafından şekillendirilmiş ve yönetim anlayışlarına göre düzenlenmiştir. Ulema etkisi: Ulema, medreselerde eğitim programlarının hazırlanmasında ve uygulanmasında etkili olmuştur. Vakıflarla finansman: Medreseler, vakıflar aracılığıyla finanse edilmiş, bu da ilim ve alime destek olmanın önemini vurgulamıştır.

Tokat'ta iki adet Yağıbasan Medresesi bulunmaktadır: 1. Çukur Medrese olarak da bilinen Tokat Yağıbasan Medresesi, Sulusokak’ta Takyeciler Camisi’nin güneyindedir. 2. Niksar Yağıbasan Medresesi, Niksar Kalesi’nin duvarlarına yaslanmış olup, 1158 yılında inşa edilmiştir.

Osmanlı döneminde bir çeşit üniversite vardı, bu da "darülfünun" olarak adlandırılıyordu. Ancak, darülfünun dışında farklı eğitim kurumları da bulunmaktaydı: Medreseler: Dini ve klasik ilimlerin öğretildiği yüksek eğitim kurumları. Mühendishaneler: Teknik eğitim veren okullar, örneğin Mühendishane-i Berr-i Hümâyun ve Mühendishane-i Bahr-i Hümâyun. Sıbyan, İdadi ve Rüşdiye Mektepleri: İlk, orta ve lise düzeyinde eğitim veren okullar.

Niksar'da iki adet Yağıbasan Medresesi bulunmaktadır. 1. Niksar Yağıbasan Medresesi: 1158 yılında inşa edilmiştir ve kapalı avlulu, iki eyvanlı bir yapıdır. 2. Tokat Yağıbasan Medresesi (Çukur Medrese): 1148 ve 1157 yılları arasında yapılmıştır.

Yakutiye Medresesi, Erzurum'un en meşhur tarihi yapılarından biridir. Meşhur olmasının bazı nedenleri: Tarihi önem: İlhanlı hükümdarı Sultan Olcayto döneminde, 1310 yılında inşa ettirilmiştir. Mimari özellik: Anadolu'daki kapalı avlulu medreselerin en büyüğüdür. Süslemeler: Taç kapısında ve diğer bölümlerinde yer alan bitkisel, geometrik motifler ve sembolik tasvirlerle dikkat çeker. Müze olarak kullanım: Günümüzde Türk İslam Eserleri ve Etnografya Müzesi olarak ziyaret edilmektedir.

Ermenek'te iki tane medrese bulunmaktadır: 1. Tol Medrese (Musabey Medresesi). 2. Karamanoğlu Medresesi (Balkusan).

Sinan Paşa Medresesi, 1594 yılında kurulmuştur. Bu durumda, 2025 yılı itibarıyla Sinan Paşa Medresesi 431 yaşındadır.

Aksaray Zinciriye Medresesi, eğitim amacıyla yapılmıştır. Medrese, Karamanoğullarından Yahşi Bey tarafından 1336 yılında yaptırılmıştır. Osmanlı Devleti'nin son zamanlarında hapishane olarak kullanılan medrese, 1985 yılında Aksaray Müzesi olarak işlev görmeye başlamış, müzenin taşınmasının ardından ise Aksaray Belediyesi tarafından sosyal ve kültürel etkinliklerde değerlendirilmektedir.

Orhaniye Medresesi, Orhan Gazi döneminde, 1331 yılında kurulmuştur.

Karatay Medresesi (Çini Eserler Müzesi), Konya'da Karatay ilçesi, Ferhuniye Mahallesi, Adliye Bulvarı'nda bulunmaktadır. Ayrıca, medrese Alaaddin Tepesi'nin kuzeyinde yer almaktadır.

İcazet kelimesinin tarihi kökeni Ortaçağ Arapça'sına dayanır. Arapça "icazah" kelimesinden türetilmiştir ve "izin verme" veya "yetki verme" anlamına gelir. İcazet, ilk defa 9. yüzyılda kullanılmış olup, medrese, cami ve bimaristan (tıp okulu) gibi yükseköğretim kurumlarının diploması olarak kullanılmıştır. Ayrıca, devlet bünyesinde olmamakla beraber, devletin çalışmalarına izin verdiği yöresel medreselerde ders veren müderrislerin talebelerine verdikleri bir başarı ve artık ders verebilecek seviyeye geldiğini gösterir belge olarak da kullanılmıştır.