Mecaz

En ağır kinayeler arasında şunlar örnek verilebilir: 1. "Adamın diline yılan bile dokunmaz." Gerçek anlam: Adamın dili o kadar zehirlidir ki, yılan bile ona zarar veremez. 2. "Deveye hendek atlatmak." Gerçek anlam: Deve, fiziksel olarak hendek atlayamaz. 3. "Bin yaşa!" Gerçek anlam: Bir kişinin bin yıl yaşaması biyolojik olarak mümkün değildir. 4. "Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak" dizesinde "ocak" sözcüğü.

"Aşktan yanmak" ifadesi, mecazi anlamda büyük bir aşk ile sevmek anlamına gelir.

Kinayenin amacı, bir fikri kapalı ve dolaylı bir şekilde anlatmaktır. Ayrıca, kinaye şaka, alay ve sitem gibi ifadeleri dolaylı olarak dile getirmek için de kullanılır.

"Turpun büyüğü" deyimi, mecazi anlamda en önemli veya esas kısmın henüz ortaya çıkmadığını ifade eder. Dolayısıyla, "turpun büyüğünün nerede" olduğu sorusuna doğrudan bir cevap yoktur. Bu deyim, genellikle siyaset, günlük konuşma veya uyarı amaçlı durumlarda kullanılır.

Mecaza dayalı edebi sanatlar şunlardır: 1. Mecaz (Değişmece): Bir kelimenin gerçek anlamından saparak başka bir anlamda kullanılmasıdır. 2. Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması): Bir kelimenin, gerçek anlamından saparak ilişkili olduğu bir başka anlamda kullanılmasıdır. 3. Teşbih (Benzetme): Bir şeyi başka bir şeye benzetmektir. 4. İstiare (Eğretileme): Bir kelimenin yalnızca bir öğesinin gerçek anlamıyla değil, diğer öğesi gizli bir şekilde kullanılarak yapılan benzetmedir. 5. Teşhis (Kişileştirme): Cansız varlıklara ya da soyut kavramlara insana ait özellikler verme sanatıdır. 6. İntak (Konuşturma): Cansız varlıkları, hayvanları ya da soyut kavramları konuşturma sanatıdır. 7. Kinaye (Değinmece): Bir kelimenin ya da ifadenin dolaylı anlamlarla anlatılmasıdır.

Gözün gerçek ve mecaz anlamları şu şekildedir: 1. Gerçek Anlam: Göz, görme organı olarak kullanılır. 2. Mecaz Anlam: Göz, farklı anlamlar kazanmak üzere benzetme veya yakıştırma yoluyla kullanılır. Örnek cümleler: - "Ona boş gözlerle bakıyordu" (mecaz). - "Bu davranışı yüzünden dedesinin gözünden düştü" (mecaz).

"Uzak" kelimesi hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanılabilir. Gerçek anlamda "uzak" kelimesi, iki yer veya nesne arasındaki mesafeyi ifade eder. Mecaz anlamda ise "uzak" kelimesi, bir kişinin diğerine karşı soğuk ve samimi olmayan davranışını ifade eder.

"Gök ve yer onların ardından ağlamadı" ifadesi, Duhan Suresi 29. ayette Firavun ve kavmi için kullanılmıştır ve mecazi bir anlam taşır. Bu ifadenin nedenleri şunlardır: 1. Değersizlik ve kötü ameller: Firavun ve kavmi, yeryüzünde fesat çıkarmış, insanlara zarar vermiş ve iyilik yapmamışlardır. 2. Genel algı: Araplar, önemli bir kişi öldüğünde "gök ve yer ağladı" derler; ancak bu ifade, Firavun gibi kötü insanlar için kullanıldığında onların önemsizliğini ve sevilmeyen kişiler olduğunu ifade eder.

"Pamuk ipliğiyle bağlı olmak" deyimi mecazi bir anlam taşır.

"Yol gözlemek" deyimi mecazi bir anlam taşır.

Atasözlerinde mecazın kullanılmasının birkaç nedeni vardır: 1. Öğüt ve ders verme amacı: Mecaz anlamlar, atasözlerinde öğüt verici ve yol gösterici bir işlev görür. 2. Anlatımı etkili kılma: Mecaz, anlatımın daha etkili, çarpıcı ve dikkat çekici olmasını sağlar. 3. Dilin zenginliğini kullanma: Mecaz, dilin ifade yeteneğini genişletir ve zenginleştirir.

"Açık" kelimesi mecaz anlamda şu anlamlara gelebilir: 1. Suç veya kusur. 2. Gizli bir amacı olmayan, içten. 3. Gelişmelere açık (birisi). 4. Ağzı sıkı olmayan, doğru sözlü (birisi).

"Mor akşamların sessizliği" ifadesi, mecaz anlamlı olarak kullanılmıştır.

Mecaz olarak sarhoşluk ifadesi, bir şeyden çok fazla mutluluk duymak veya hoşa giden bir etki ile kendinden geçmiş olmak anlamlarına gelir.

"Karanlık" kelimesi hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanılabilir. Gerçek anlamda "karanlık", ışık olmama durumunu ifade eder: - "Elektrikler gidince tüm mahalle karanlıkta kaldı". Mecaz anlamda ise "karanlık", karışık veya belirsiz durumları tanımlar: - "Bu olayın sonu çok karanlık".

Karalama yapmak ifadesi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Bir yeri kirletmek: Boya veya kalemle birtakım şekiller çizerek bir yeri kirletmek. 2. Hızlı ve acele yazmak: Bir yazıyı hızlı ve acele bir şekilde yazmak. Ayrıca, karalama kelimesi mecazi anlamda da kullanılarak leke sürmek, kötülük yüklemek, iftira etmek anlamlarına gelir.

Gangster kelimesi Türkçede "yasa dışı işler yapan kişi" anlamına gelir. Ayrıca, mecazi anlamda herhangi bir çıkar için her türlü kötülüğü yapan kimse olarak da kullanılır.

"Göz yummak" deyimi hem mecazi hem de gerçek anlamda kullanılabilir.

"İpini pazara çıkarmak" deyimi mecazi bir anlam taşır.

"Zerre içindeyim dünyanın" ifadesi, insanın evren içindeki küçüklüğünü ve önemsizliğini ifade eden mecazi bir anlam taşır.