Mayoz

Mayozda kalıtsal çeşitlilik şu yollarla sağlanır: Krossing over (parça değişimi). Homolog kromozomların bağımsız dağılımı. Rastgele eşleşme. Bu süreçler, tür içinde bireylerin genetik olarak birbirinden farklı olmasını sağlar.

Mitoz bölünme, hayat boyu devam eder.

Mitoz ve mayoz bölünme hesaplamaları şu şekilde yapılabilir: Mitoz Bölünme: Mitoz bölünme, tek aşamada gerçekleşir. Mitoz sonucunda iki yeni hücre oluşur ve bu hücreler, ana hücreyle aynı yapıya sahiptir. Kromozom sayısı değişmez. Mayoz Bölünme: Mayoz, birbirini izleyen iki aşamadan oluşur: Mayoz I ve Mayoz II. Mayoz sonucunda dört yeni hücre oluşur ve bu hücreler, genetik olarak ana hücreden ve birbirinden farklıdır. Kromozom sayısı yarıya iner. Parça değişimi görülür ve bu sayede kalıtsal çeşitlilik sağlanır.

Mayoz ve eşeysiz üreme arasındaki temel farklar şunlardır: Eşeysiz Üreme: Tek bir ata birey vardır. Mekanizması mitoz bölünmedir. Hızlı bir üreme şeklidir. Cinsiyet yoktur. Mayoz Bölünme: Üreme organlarındaki üreme ana hücrelerinde görülür. 2n kromozomlu bir hücreden n kromozomlu dört hücre oluşur. Kromozom sayısı yarıya iner. Oluşan hücrelerin gen yapısı farklıdır. Eşeyli üreyen canlılarda görülür. Özetle, eşeysiz üreme mitoz bölünme ile gerçekleşir ve genetik olarak birbirinin aynı olan bireyler oluşur.

Mayozun özellikleri iki ana kategoriye ayrılabilir: 1. Mayoz I'in Özellikleri: DNA'nın kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturması. Homolog kromozomlar arasında parça değişimi (krossing over) gerçekleşmesi. Kromozom sayısının yarıya inmesi ve iki yavru hücrenin oluşması. 2. Mayoz II'nin Özellikleri: Profaz II'de çekirdek zarının parçalanması ve yeni iğ iplikçiklerinin oluşması. Kromozom sayısının korunarak profaz II, metafaz II, anafaz II ve telofaz II'nin gerçekleşmesi. Dört yavru hücrenin oluşması. Ayrıca, mayoz bölünmenin genel özellikleri arasında genetik çeşitliliğin artması, arka arkaya mayozun olmaması ve sadece eşey ana hücrelerinde görülmesi gibi özellikler de bulunmaktadır.

Tetrat, sinapsis, kiyazma ve krossing-over olayları mayoz bölünmenin profaz I evresinde gerçekleşir. Tetrat: Homolog kromozomların yan yana gelmesiyle oluşan yapıdır. Sinapsis: Homolog kromozomların birbirine sarılması olayıdır. Kiyazma: Kromozomların değme noktalarıdır. Krossing-over: Kardeş olmayan kromatitlerin karşılıklı parça değişimi yapmasıdır.

Mitozda iğ ipliği ve mayozda kinetokor ortaktır. Hem mitoz hem de mayoz bölünmede iğ iplikleri oluşur ve bu iplikler kromozomların kinetokor bölgelerine bağlanır. Ancak, mitoz ve mayoz bölünme arasında bazı önemli farklar da vardır: Mitoz, eşeysiz üremenin temelini oluştururken, mayoz eşeyli üremenin temelini oluşturur. Mitozda kromozom sayısı sabit kalırken, mayozda yarıya iner. Mayozda krossing over ve tetrat oluşumu görülürken, mitozda bu olaylar gerçekleşmez.

Mayoz bölünme, dört çeşit hücre oluşturur. Bu hücreler, haploit sayıda kromozoma sahip olan ve "gamet" adı verilen hücrelerdir.

Mitoz ve mayoz bölünme slaytları genellikle 10. sınıf biyoloji derslerinde kullanılır. Ayrıca, Ankara Üniversitesi'nin açık ders malzemeleri sisteminde mitoz ve mayoz bölünme konularını içeren bir slayt bulunmaktadır. Bu tür içeriklere ulaşmak için ilgili eğitim kurumlarının ders materyalleri veya açık ders malzemeleri platformlarını ziyaret edebilirsiniz.

Mayozda homolog kromozomlar, Anafaz I evresinde ayrılır ve zıt kutuplara doğru çekilir. Kardeş kromatitler ise Anafaz II evresinde ayrılır.

Mitoz ve mayoz bölünme, tek hücreli canlılarda farklı işlevler görür: Mitoz bölünme, tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar. Mayoz bölünme, tek hücreli canlılarda eşeyli üremenin temelini oluşturur.

Mayoz bölünmede parça değişimi, homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında gen alışverişi yapılmasıdır. Bu olay, krosover veya krossing over olarak adlandırılır ve mayoz bölünmenin profaz-1 evresinde gerçekleşir. Parça değişimi, tür içinde kalıtsal çeşitliliğe neden olur ve bazı zararlı genlerin etkinliğini azaltır.

Mitoz ve mayoz, tüm hücrelerde değil, belirli hücre ve organizma türlerinde gerçekleşir: Mitoz, çok hücreli canlılarda büyüme, gelişme ve yenilenmeyi sağlarken, tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar. Mayoz, eşeyli üreyen canlılarda üreme ana hücresinin bölünerek, üreme hücresi olan gametlerin oluşmasını sağlar. Mitoz geçiren hücre ve organizma türleri: Çok hücreli canlılar: İnsanlar, hayvanlar, bitkiler. Tek hücreli canlılar: Amip, öglena, paramesyum (terliksi hayvan), bakteriler. Mayoz geçiren hücre ve organizma türleri: Eşeyli üreyen canlıların üreme ana hücreleri: Sperm ana hücresi, yumurta ana hücresi, polen ana hücresi.

Mayoz 1 ve mayoz 2 arasında DNA eşlemesi olmadan önce kısa bir hazırlık evresine verilen ad, "interfaz" evresidir. İnterfaz evresinde, hücre bölünmeye hazırlanır; hücrenin hacmi büyür, organeller, DNA ve sentrozom kopyalanır.

Hayır, parça değişiminde (krosover) kromatit sayısı değişmez. Krosover, mayoz bölünmenin profaz I evresinde homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında genlerin yer değiştirmesi olayıdır.

Mayozda sentrozomun bulunmamasının nedeni, mayoz 1 bölünmesinde sentrozomların eşlenip ayrılmasıdır. Mayoz 1’in sonunda homolog kromozomlar ayrılırken sentrozomlar da ayrılır ve her bir hücreye bir tane geçer. Ayrıca, yumurta gibi bazı hücrelerde sentrozom bulunmaz.

Evet, mayoz bölünmede interfaz vardır. Mayoz bölünme, iki evreden oluşur: Mayoz-1 ve Mayoz-2. İnterfaz evresinde hücre bölünmeye hazırlanır; hücrenin hacmi büyür, organeller, DNA ve sentrozom kopyalanır.

Mayoz 2 anafazında her bir hücrede haploit sayıda, yani n kromozom bulunur. Mayoz 2, mitoz bölünmenin hemen hemen aynısıdır ve hücrelerdeki haploit kromozom sayısı korunarak profaz-II, metafaz-II, anafaz-II ve telofaz-II gerçekleşir.

10. sınıf biyoloji kazanım kavrama testi 5'e dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, 10. sınıf biyoloji kazanım testlerine şu sitelerden ulaşılabilir: odsgm.meb.gov.tr; ogmmateryal.eba.gov.tr; ozdebirdijital.com.

Evet, mitotik evre (profaz, metafaz, anafaz, telofaz ve sitokinez) hem mayoz hem de mitoz bölünmede ortak olarak görülür. Ancak, mayoz bölünmede bu evreler iki kez (mayoz I ve mayoz II) gerçekleşirken, mitoz bölünmede yalnızca bir kez gerçekleşir.