KıyıTipleri

Haliçli kıyı tipi, gel-git sonucunda akarsu vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Bu tür kıyılar, okyanus kıyılarında yaygındır ve Kuzey Avrupa kıyılarındaki limanlar bu tip oluşumlu kıyılara örnektir.

Haliçli kıyılar, gelgit genliğinin fazla olduğu okyanus kıyılarında görülür. Türkiye'de ise İstanbul'da yer alan Haliç bu kıyı tipine örnektir.

Dalmaçya ve ria tipi kıyılar farklı bölgelerde görülür: 1. Dalmaçya Tipi Kıyılar: Bu kıyı tipi, kıyıya paralel uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşur. 2. Ria Tipi Kıyılar: Bu kıyı tipi, deniz sularının yükselmesiyle kıyıya dik uzanan vadilerin sular altında kalmasıyla oluşur.

Kalanklı ve Ria kıyıları farklı bölgelerde görülür: 1. Kalanklı Kıyılar: Karstik arazilerdeki kanyon vadilerin deniz seviyesine kadar uzandığı yerlerde oluşur. 2. Ria Kıyıları: Eski akarsu vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşur.

Boyuna kıyı tipi, dağların kıyı çizgisine paralel uzandığı yerlerde görülen bir kıyı tipidir. Bu kıyı tipinin özellikleri: - Girinti ve çıkıntı azdır. - Kıta sahanlığı dar olup, doğal limanlar azdır. - İç kesimlere ulaşım zordur. - Deniz etkisi iç kesimlere sokulmaz, bu nedenle kıyı ile iç kesimler arasında iklim farklılığı yaşanır. Türkiye'de Karadeniz ve Akdeniz kıyıları boyuna kıyı tipine örnektir.

Delta kıyı tipi, akarsuların denizle buluştuğu noktalarda, özellikle Ege Denizi ve Marmara Denizi kıyılarında görülür. Türkiye'deki diğer delta kıyı tipleri örnekleri arasında Bafra ve Çukurova deltaları yer alır.

Türkiye'de fiyort tipi kıyılar genellikle Karadeniz'in batı kıyılarında bulunmaktadır. Bu kıyı tiplerinden bazıları: - Rize, Çamlıhemşin ilçesindeki Ayder Yaylası yolunda, Fırtına Deresi'nin sakin sularının eşliğinde fiyort benzeri kıyılar gözlemlenebilir. - Muğla'daki Gökova Körfezi, Türkiye'nin nadir fiyort tipi kıyılarından birine ev sahipliği yapar.

Fiyort kıyı tipi, buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan girinti çıkıntısı fazla olan kıyılardır. Bu kıyı tipine en iyi örnek, İskandinav Yarımadası kıyılarıdır.

Haliç tipi kıyılar ve fiyort tipi kıyılar farklı bölgelerde görülür: 1. Haliç Tipi Kıyılar: Bu kıyılar, gel-git olayının etkili olduğu akarsu ağızlarında oluşur. 2. Fiyort Tipi Kıyılar: Bu kıyılar, buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşur.

Enine kıyılar, dağların kıyıya dik uzandığı girintili çıkıntılı kıyı tipini ifade eder. Özellikleri: - Koy, körfez ve doğal liman sayıları fazladır. - Kıta sahanlığı geniş olup, dalga biriktirme şekilleri yaygındır. - Akarsuların denize döküldüğü ağızlarında delta oluşumu yaygındır. - Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım kolaydır.

Ria kıyı tipi, deniz sularının yükselmesiyle kıyıya dik uzanan vadilerin sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Bu kıyı tipinde, deniz altında kalan akarsu vadileri koyları oluşturur ve girintisi ile çıkıntısı fazla olan bir kıyı şekli ortaya çıkar. Türkiye'de ria kıyı tipi, Çanakkale, İstanbul boğazı ve Güneybatı Ege kıyılarında görülmektedir.

Delta ve ria kıyı tipleri arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Delta Kıyıları: Nehirlerin denizle buluştuğu noktalarda oluşan geniş, düz alanlardır. 2. Ria Kıyıları: Eski akarsu vadilerinin deniz suları altında kalması sonucu oluşan kıyılardır.

Lagünlü kıyı tipi, kıyı oklarının bir koyu denizden ayırmasıyla oluşan sığ su birikintisidir. Bu tip kıyılarda lagün, göl veya denizle bağlantılı olabilir ve bazen sazlıklar ile bataklıklar oluşabilir.

Resif tipi kıyılar sıcak denizlerde, özellikle Avustralya'nın doğusunda görülür. Fiyort tipi kıyılar ise İskandinav Yarımadası'nın Atlas Okyanusu kıyılarında ve Kuzey Kanada, Grönland ve İzlanda'da yaygındır.

Skyer kıyı tipi, buzulların etkisiyle oluşan moren ve hörgüç kayaların sular altında kalması sonucu meydana gelen girintili çıkıntılı kıyı tipidir. Bu kıyı tipinde çok sayıda ada bulunur ve örnek olarak İsveç ve Finlandiya kıyıları gösterilebilir.

Türkiye'de görülmeyen delta kıyı tipi, haliç (estuar) kıyı tipidir.

Resif tipi kıyı, sıcak denizlerde yaşayan mercan kalıntılarının üst üste birikmesiyle oluşan kıyı tipidir. Dünyanın en büyük mercan resifi, Mercan Denizi'ndeki Büyük Bariyer Resifi olarak kabul edilir.

Lagün ve kıyı seti, limanlı kıyı tipi olarak adlandırılan kıyı tiplerine örnektir.

Ria ve Dalmaçya kıyıları, oluşumlarına göre farklı şekillerde sınıflandırılan iki tür kıyı tipidir. Ria kıyıları, nispeten yüksek bir plato üzerinde derin yarılmış akarsu vadilerinin, yükselen suların altında kalmasıyla oluşur. Dalmaçya kıyıları ise kıyıya paralel olarak uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşur.

Fiyord ve Skyer tipi kıyılar farklı bölgelerde görülür: 1. Fiyord Kıyıları: Bu kıyı tipi, Kuzey Avrupa'da İskandinav Yarımadası ve Norveç kıyılarında yaygındır. 2. Skyer Kıyıları: Bu kıyı tipi, Baltık Denizi'nin kuzeydoğusunda ve İsveç ile Finlandiya kıyılarında görülür.