Kayaçlar

Yumuşak kayaçlara örnek olarak tortul kayaçlar genellikle verilebilir. Sert kayaçlara örnek olarak ise metamorfik kayaçlar ve volkanik kayaçların bazı türleri verilebilir. Bazı yumuşak ve sert kayaç örnekleri: Yumuşak: Kil taşı, şist, kum, çakıl. Sert: Granit, siyenit, diyorit, gabro, obsidyen (volkan camı).

Kayaç, yer kabuğunu oluşturan, bir veya birkaç mineralden oluşan kütledir.

Çakmak taşı, tortul kayaçlardan oluşur. Özellikle tebeşir ve kireç taşı gibi tortul kayaçlardaki nodüller ve kütleler içinde bulunur.

Kayaçların oluşumunda etkili olan iç kuvvetler şunlardır: Orojenez (dağ oluşumu). Epirojenez (kıta oluşumu). Volkanizma. Depremler.

Tafoniler, granit ve kireçtaşı gibi granül kayaçlarda görülür. Ayrıca, tafoniler genellikle gruplar halinde, deniz bölgelerinde, gelgit alanları ile yarı kurak ve kurak çöllerde bulunur.

Keçiören'in jeolojik yapısı şu şekilde özetlenebilir: Ana jeolojik birimler. Yükseltiler. Yerleşim alanları. Zemin yapısı. Keçiören'in jeolojik yapısı hakkında daha detaylı bilgi için Abdülkerim Erdoğan'ın "Keçiören Tarih ve Kültür Atlası" adlı eseri incelenebilir.

Kayaç sınıflandırma tablosu, kayaçların oluşum şekillerine göre üç ana gruba ayrıldığını gösterir: 1. Magmatik (Püskürük) Kayaçlar: Yer içinde veya yeryüzünde magmanın soğuyarak katılaşmasıyla oluşur. 2. Tortul Kayaçlar: Akarsular, buzullar, rüzgarlar gibi dış etkenlerle aşındırılan kayaların kırıntılarının birikmesiyle oluşur. 3. Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar: Magmatik ve tortul kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğramasıyla oluşur. Bu sınıflandırma, kayaçların mineral yapıları, kimyasal bileşenleri ve dokularına göre daha ayrıntılı alt dallara da ayrılır.

Türkiye'de bulunan doğal taş çeşitlerinin kesin sayısı bilinmemektedir, ancak 500'den fazla doğal taş türü olduğu tahmin edilmektedir. Bazı örnekler: Yarı değerli taşlar: ametist, akik, jasper, oniks, turkuaz. Değerli taşlar: zümrüt, yakut, safir, opal. Diğer türler: kalsedon, kuvars, malahit, oltu taşı, lüle taşı.

Magma ve magmatik arasındaki fark şu şekildedir: Magma, yer kabuğunun içindeki yüksek sıcaklıklar nedeniyle erimiş kayaç malzemesidir. Magmatik, bu erimiş magmanın soğuyup katılaşması sonucu oluşan kayaç türünü ifade eder. Magma, yeryüzüne çıkarak lav haline gelir ve lavın soğumasıyla magmatik kayaçlar oluşur.

Bazı kireç taşı (limestone) çeşitleri: Çakıl boyu bileşenlere sahip kireç taşları: Kalkrudit. Kum boyu bileşenlere sahip kireç taşları: Kalkarenit. Kil boyu bileşenlere sahip kireç taşları: Kalklutit. Türlerine göre kireç taşları: Tebeşir (Chalk). Mercan resif kireç taşı. Hayvan kabuğu kireç taşı. Traverten. Siyah kireç taşı. Ayrıca, Folk sınıflandırmasına göre kireç taşları, allokemler (taneler), matris (çoğunlukla mikrit) ve çimento (sparit) bileşenlerine göre adlandırılır.

Doğal kalker taşları şunlardır: Traverten: Şelalelerin olduğu ve sıcak veya soğuk kaynakların bulunduğu yerlerde, akıntılar boyunca oluşan şeritli, kompakt bir kalker çeşididir. Coquina: Mercan veya kabuk parçalarından oluşan zayıf konsolide bir kalkerdir. Fosilli kalker: İçinde fosiller bulunan kalker doğal taşlarıdır. Ayrıca, kalker taşı oluşum yöntemine bağlı olarak kristalli, kırıntılı, taneli veya masif olabilir. Kalker, deniz ve okyanus havzalarında eriyen kirecin dibe çökmesi ve taşlaşmasıyla oluşur.

Tortul kayaçların 10 özelliği: 1. Tabakalı yapı: Genellikle tabakalar halinde bulunurlar. 2. Fosil içerme: İçerisinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. 3. Kristal eksikliği: Kristalleri yoktur. 4. Asit etkisi: Asitten etkilenirler. 5. Dış etkenlerle oluşum: Magmatik kayaçların dış etkenlerle (akarsu, rüzgar, buzul) parçalanmasıyla oluşurlar. 6. Çökelme: Çeşitli büyüklükteki unsurların çukur sahalarda birikmesiyle meydana gelirler. 7. Sıkışma ve sertleşme: Biriken unsurlar sıkışıp sertleşerek kayaçlaşır. 8. Tabakalanma: Üst üste biriken tabakaların ağırlığıyla alt tabakalar üzerinde baskı oluşur. 9. Dayanıklılık: Fiziksel tortullar aşınmaya karşı fazla dayanıklı değildir. 10. Çeşitli türler: Kimyasal, fiziksel ve organik olarak üçe ayrılırlar.

Kayaçların su sanıcında bulunması, kayaçların boşluklarında, çatlaklarında veya gözeneklerinde su bulunması anlamına gelir. Kayaçların büyük bir kısmı poroziteli ve çatlaklıdır. Su, kayaçların fiziksel ve mekanik özelliklerini değiştirir, bunların çatlaklanmasına ve ayrışmasına sebep olur. Ayrıca, yer altı suyu, akifer olarak adlandırılan kayaç ortamlarda bulunur.

Kırklareli'nde çeşitli kayaçlar bulunmaktadır. İşte bazıları: Metamorfik Kayaçlar: Istranca Masifi boyunca uzanan metamorfik seriler. Plütonik Kayaçlar: Metamorfik serileri kesen plütonik kayaçlar, özellikle bakır-molibden-wolfram cevherleşmeleri. Şeytandere Metagraniti: Granit ve granodiyorit türü kayaçlardan oluşan, tipik metamorfizma dokusu gösteren bir kayaç. Kuvarsit: Şermat Kuvarsiti, Tekedere Formasyonu'nu uyumsuz olarak örter. Dolomit, Feldispat, Kuvars, Mermer ve Tuğla-Kiremit Hammaddeleri: Özellikle Istranca Masifi içerisinde bulunur. Ayrıca, Kırklareli'nde doğal yollarla oluşmuş ve halk arasında "Maymun Kaya" olarak adlandırılan bir kaya da bulunmaktadır.

Koylar, genellikle direnci düşük ve çabuk çözünen kayaçlardan oluşur. Ayrıca, koyların oluşumunda buzul ve nehir erozyonları da etkilidir. Yumuşak kayaçlar, erozyonun gücünü artırarak koy oluşumuna etki ederken, sert kayaçlar burun oluşumuna neden olur.

Yanlış bilgi: C) Altın, gümüş, çinko kayaçlara örnektir. Doğru bilgiler: A) Magmanın yeryüzüne ulaşarak soğuyup katılaşmasıyla kayaçlar oluşur. B) Kayaçlar, rüzgâr, sıcaklık farkı, yağmur gibi dış faktörlerle parçalanır. D) Kayaçların farklı olmasını sağlayan, yapılarındaki minerallerdir.

Geçişkenlik ve geçirgenlik aynı şey değildir. Geçirgenlik, bir yüzey veya malzemeden geçebilen ışık veya sıvı miktarının ölçümüdür. Geçişkenlik ise, bir maddenin bir malzemeye nüfuz etme veya malzemeden sızma sürecini ifade eder. Dolayısıyla, geçirgenlik belirli bir malzemenin bir sıvının veya gazın nüfuz etmesine izin verme yeteneğini ifade ederken, geçişkenlik bir maddenin bir malzemeye girme veya malzemeden sızma sürecini tanımlar.

Nilay Makaveli'nin amfibol hakkında bilgi verip vermediği hakkında bir bilgi bulunamadı. Ancak amfibol hakkında bilgi verilebilir. Amfibol, çift zincirli SiO4 tetrahedralardan oluşan prizma veya iğne benzeri kristallerden meydana gelen önemli bir inosilikat mineral grubudur. Amfibollerin bazı özellikleri şunlardır: Renk: Beyaz, sarı, mavi, yeşil, siyah, renksiz veya kahverengi olabilirler. Sertlik: 5-6 arasında değişir. Özgül ağırlık: 2,9 ile 3,5 arasında değişir. Kristal yapı: Genellikle ortorombik veya monoklinal sistemdedir. Amfiboller, magmatik ve metamorfik kayaçlarda yaygın olarak bulunur.

Tortul ve püskürük (magmatik) kayaçlar arasındaki temel farklar şunlardır: Oluşum Şekli: Tortul kayaçlar, yer kabuğunun yüzeyine ulaşan magmatik kayaçların buzullar, akarsular, güneş ve rüzgar tarafından aşındırılması sonucu oluşur. Püskürük kayaçlar, yer kabuğunun derinliklerinde eriyik halde bulunan magmanın harekete geçip yeryüzüne veya yakın yerlere ulaşarak soğuması ve katılaşması ile oluşur. Ana Köken: Tortul kayaçların ana kökeni de magmadır. Püskürük kayaçlar, mevcut tüm kayaçların ana kökenini oluşturur. Sınıflandırma: Tortul kayaçlar; kimyasal tortul, organik tortul ve fiziksel tortul olmak üzere üçe ayrılır. Püskürük kayaçlar; iç püskürük ve dış püskürük olarak iki ana grupta incelenir.

En önemli organik tortul kayaçlardan bazıları şunlardır: Kömür. Linyit. Petrol ve doğal gaz. Mercan kalkeri. Tebeşir. Organik tortul kayaçlar, bitki veya hayvan kalıntılarının birikmesiyle oluşur.