Kalıtım

Kalıtçı kelimesi, bir kalıttan yasalar gereğince yararlanan kimse, mirasçı, vâris anlamına gelir.

Biyoloji ortak sınavında iki farklı senaryo bulunmaktadır: 1. Senaryo 1: Bu senaryoda, kalıtım ve biyolojik çeşitlilik konuları yer almaktadır. 2. Senaryo 2: Bu senaryoda, ekosistem ekolojisi ve güncel çevre sorunları konuları ele alınmaktadır.

Nesilden nesile aktarılan hastalıklar genellikle genetik hastalıklar olarak adlandırılır. Bu hastalıklar arasında şunlar bulunur: Kromozomal mutasyonlar: Down sendromu gibi, kromozom sayısının değişmesi sonucu ortaya çıkan hastalıklar. Hemofili: Kanın pıhtılaşmaması durumu, genellikle anneden aktarılır. Orak hücreli anemi: Kan hücrelerinin yarım ay şeklinde olması nedeniyle daha az oksijen taşıması. Albinizm: Deri, saç ve gözlerde renk pigmentlerinin az olması durumu. Alzheimer hastalığı: Beyin hücrelerinin hızla kaybolması. Parkinson hastalığı: Beyinde dopamin üreten hücrelerin kaybı sonucu hareketlerin yavaşlaması. Bu hastalıkların teşhisi genellikle genetik testler ve fiziksel muayenelerle konur.

Çok allelik genler, bir karakteri oluşturan alel çeşidinin ikiden fazla olması durumunda kullanılır: - Büyük harf, serideki diğer allellerin tümüne baskın olan aleli belirtir. - Küçük harf, serideki diğer tüm allellerde çekinik olan aleli belirtir. Örneğin, tavşanlarda kürk renginin kalıtımında rol oynayan C, cch, ch ve c allelleri arasında bir baskınlık hiyerarşisi vardır: C > cch > ch > c.

Çok alellik durumunda çözüm için aşağıdaki adımlar izlenir: 1. Allellerin numaralandırılması: Alellerin her birine numara verilir (örneğin, A1, A2, A3 vb.). 2. Genotip çeşidinin hesaplanması: Allel sayısının her biri toplanır ve bu toplam, genotip çeşidi sayısını verir (n(n+1)/2 formülü ile). 3. Fenotip çeşidinin belirlenmesi: Alel gen sayısına eşittir. Örnek: 3 alelle kalıtılan bir karakter için 3(3+1)/2 = 6 çeşit genotip yazılır. Çok alellik, aynı zamanda eş baskınlık ile birlikte de görülebilir.

Kapsülleme, kalıtım ve çok biçimlilik — nesne yönelimli programlamanın (OOP) temel ilkeleridir. Kapsülleme — verilerin ve işlevlerin bir nesne içinde toplanması ve dışarıdan bu verilere doğrudan erişimin kısıtlanmasıdır. Kalıtım — bir sınıfın başka bir sınıftan özelliklerini ve metotlarını miras almasıdır. Çok biçimlilik — nesnelerin farklı sınıf türlerinde aynı isimdeki metotları farklı şekillerde uygulayabilmesi anlamına gelir.

OGM Materyal üzerinden kalıtım konusunu izlemek için aşağıdaki adımları izlemek gerekmektedir: 1. EBA'ya giriş yapın: OGM Materyal'e ulaşmak için EBA'nın web sitesine (www.eba.gov.tr) giriş yapın. 2. Dersler bölümüne tıklayın: Açılan sayfada "Dersler" bölümüne tıklayın. 3. İlgili dersi seçin: "Kalıtım" konusunu içeren dersi seçin. 4. Videolara erişin: Seçtiğiniz dersin altında yer alan "Ders Anlatım Videoları" bölümünden kalıtım konusuna ait videoları izleyin.

Evet, retinitis pigmentoza kalıtsal bir hastalıktır.

Evet, bir karakterin oluşumunda birden fazla gen etkili olabilir.

Kalıtımsal hastalığı olanların büyük çoğunluğunun anne ve babasının sağlıklı olmasının nedeni, bu hastalıkların genellikle otozomal resesif kalıtım şekliyle geçmesidir. Bu durumda, hastalık oluşması için hem anneden hem de babadan gelen genlerin her ikisinin de hatalı olması gerekir.

DNA'nın yarı korunumlu eşlemesinin nedeni, kalıtsal özelliklerin yeni hücrelere eşit şekilde aktarılmasını sağlamaktır. Bu süreçte, iki zincirli sarmal DNA'nın her bir ipliği kalıp görevi yaparak kendine yeni bir eş DNA ipliği oluşturur.

Akraba evliliği, genetik çeşitlilik eksikliği nedeniyle bir dizi sakıncayı beraberinde getirir. İşte bunlardan bazıları: 1. Otosomal resesif hastalıkların görülme riskinin artması. 2. Yüksek homozygosite. 3. Düşük ve ölü doğum riski. 4. Kronik sağlık sorunları. Bu risklerin azaltılması için toplumda genetik farkındalığın artırılması ve genetik danışmanlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması önemlidir.

Y'e bağlı kalıtımda çekinik gen, küçük harfle ifade edilir.

Heredite kelimesi, kalıtsal özelliklerin anne babadan çocuğa geçmesi, soyaçekim anlamına gelir.

Kalıtıma bağlı çeşitlilik, mayoz bölünme olayı ile sağlanır.

Eşeye bağımlı kalıtımda, dişilerde tek tip gamet (yumurta) oluşurken, erkeklerde iki tip gamet (sperm X ve sperm Y) oluşur.

AABB ve aabb genotiplerinin çaprazlanması sonucunda 4 çeşit genotip oluşur.

Erkeklerde X kromozomu anneden gelir.

Varyasyonlar kalıtsal olduğundan nesilden nesile aktarılabilir ve bu nedenle kalıcı olarak kabul edilir.

10. sınıf kalıtım sorularını çözmek için aşağıdaki adımları izlemek faydalı olabilir: 1. Genotip ve fenotip kavramlarını anlamak: Genotip, canlının sahip olduğu genlerin tümü; fenotip ise genotip ve çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çıkan dış görünüştür. 2. Baskın ve çekinik genleri ayırt etmek: Baskın genler etkisini hem homozigot, hem de heterozigot durumda gösterebilirken, çekinik genler etkisini sadece homozigot iken gösterebilir. 3. Gamet oluşumunu hesaplamak: Heterozigot durumda gamet çeşidi "2^n" formülü ile bulunur, burada "n" heterozigot karakter sayısını ifade eder. 4. Çaprazlamaları anlamak: İki bireyden gelen gametlerin birleştirilmesi işlemine çaprazlama denir. 5. Olasılık ilkelerini kullanmak: Mendel'in kalıtım ilkeleri ve olasılık hesaplamaları, kalıtım problemlerinin çözümünde yardımcı olabilir. Bu konularda daha fazla pratik yapmak için örnek sorular ve çözümlerine yönelik kaynaklardan yararlanabilirsiniz.