İttihatveTerakki

Yalçın Küçük'ün "Türkiye Üzerine Tezler 5" kitabı, farklı bir perspektiften "Türkiye tarihi" parantezini kapatmayı ve yenilerini açmayı amaçlar. Kitapta ele alınan bazı konular: Türkiye'nin ekonomik ve siyasi tarihi; İşçi hareketleri ve hakları; Orta kademe yöneticilerin (mebus, asker, bakan, bürokrat, gazeteci) köşe kapma ve nemalanma süreçleri. Yalçın Küçük, bu çalışmanın dürüst ve yeni düşüncelerle yüklü bir ansiklopedi olduğunu ve bir daha böyle bir eser yazamayacağını kabul ettiğini belirtir.

V. Mehmed Reşad, Osmanlı Devleti'nin 35. padişahı ve 114. İslam halifesidir. Önemli olmasının bazı nedenleri şunlardır: Tahta çıkışı: 1909 yılında, II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesinin ardından İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin desteğiyle tahta çıkmıştır. Saltanatı: Saltanatı sırasında Osmanlı Devleti, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı gibi önemli olaylara tanıklık etmiştir. Yönetim tarzı: Devlet işleyişine ve güncel siyasete pek karışmamış, yönetim daha çok İttihat ve Terakki Partisi'nin önde gelenlerinin eline geçmiştir. Vefatı: 3 Temmuz 1918'de vefat etmiş ve yerine Mehmed Vahdeddin geçmiştir.

Mazhar Müfit Kansu, İttihat ve Terakki Cemiyeti üyesidir.

Avram Galante, Türk milliyetçisi bir akıma mensuptur. Galante, aynı zamanda İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin aktif ve önde gelen üyelerinden biriydi.

Hasan Tahsin, İttihat ve Terakki Fırkası ve Teşkilat-ı Mahsusa mensubu olup, Osmanlı sosyalisti olarak tanımlanmıştır. Gazetesindeki yazılarda "Vatanperver Hasan Tahsin" lakabını kullanmış ve sosyalist görüşleri savunan yazılar kaleme almıştır.

İttihat ve Terakki'nin en güçlü adamı konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı kaynaklara göre, Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa (Üç Paşalar) İttihat ve Terakki'nin önde gelen ve etkili isimleridir. Diğer bir görüşe göre ise, Said Halim Paşa, 1913'ten sonra cemiyetin liderlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Ayrıca, Yakub Cemil de İttihat ve Terakki'nin önemli ve etkili bir üyesi olarak bilinmektedir.

Ahmet Ümit'in Elveda Güzel Vatanım kitabı, 1906-1926 yılları arasında İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni ve bu dönemde yaşanan olayları konu alır. Roman, Şehsuvar Sami adlı eski bir İttihat ve Terakki fedaisinin, 1926 yılında İzmir Suikasti’nden sonra öldürüleceği korkusu ile sığındığı Pera Palas’tan, gençlik aşkı Ester'e yazdığı mektuplarla, Meşrutiyet'in ilanından işgal sürecine kadar örgütte yaşananları anlatmasını içerir. Kitapta ele alınan bazı olaylar şunlardır: II. Abdülhamit’in istibdat yönetimi; II. Meşrutiyet’in ilanı; Trablusgarp ve Balkan savaşları; İttihat ve Terakki’nin iktidar mücadelesi; Enver Paşa’nın makam sevdası ve Talat Bey ile arasındaki güç kavgası; Cemiyet’in muhalif gördüğü her unsuru kontrol altına alması ve alamadıklarının yaşamına son vermesi. Ayrıca, dönemin Osmanlı coğrafyasının Selanik, Beşiktaş, Beyazıt, Sultanahmet, Pera gibi yaşam alanlarına dair betimlemeler de bulunur.

Amasya'da bir İttihat ve Terakki Kulübü'nün ne zaman kurulduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC), 21 Mayıs 1889 tarihinde İstanbul'da Askeri Tıbbiye'de kurulmuştur. İTC, 1909 yılında çıkardığı tüzükle kulüplerini ilk defa resmi olarak tanımıştır. Cemiyet, 1 Kasım 1918'de kendini feshetmiştir.

İttihat ve Terakki Cemiyeti, doğrudan kendi hükümetini kurmamıştır. Ancak, 23 Ocak 1913'te Enver Bey'in öncülüğünde Bâb-ı Âli'de toplantı halindeki hükûmeti basmasıyla gerçekleşen Bâb-ı Âli Darbesi'nin ardından, cemiyet iktidarı ele geçirmiş ve Mahmud Şevket Paşa'yı sadrazam olarak atamıştır. Daha sonra, 1913 yılında düzenlenen kongrede, iktidarı denetleyen bir örgüt olmaktan çıkıp iktidar partisine dönüşmeye karar verilmiştir.

Alaylı subayların tasfiyesi, 1909 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte, 7 Ağustos 1909'da çıkarılan "Tasfiye-i Rüteb Kanunu" ile birçok alaylı subayın rütbesi indirilmiş ve bir kısmı ordudan ihraç edilmiştir.

Fizan'a sürgün edilen bazı kişiler: Abdülkadir Cami Bey. Abdullah Cevdet. Yusuf Akçura, Ahmet Ferit Tek ve Zühtü Bey. Bahriye Zabiti Sami Bey.

İkinci Meşrutiyet, Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid tarafından 23 Temmuz 1908'de ilan edilmiştir. Birinci Meşrutiyet ise 23 Aralık 1876'da yine II. Abdülhamid tarafından ilan edilmiştir. Meşrutiyet'in ilanında İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin baskıları etkili olmuştur.

Soner Yalçın'ın "Teşkilatın İki Silahşoru" adlı kitabı gerçek bir hikaye değildir, tarihi olaylar ve kurgusal karakterler içermektedir. Kitapta, İttihat ve Terakki'nin önemli isimlerinden Yakup Cemil'in hayatı ve onun torunu olduğu iddia edilen bir karakterin hikayesi anlatılmaktadır.

Enver Paşa'nın Harbiye Nazırı olmasının bazı nedenleri: Bâb-ı Âli Baskını'ndaki rolü. Edirne'nin geri alınışı. Saray'a damat olması. İttihatçıların ona duyduğu güven. Enver Paşa, 4 Ocak 1914 tarihinde, henüz 33 yaşındayken Harbiye Nazırı olmuştur.

1918 yılında kurulan Millî İktisat Bankası, İttihat ve Terakki hükümetinin teşvik ve desteğiyle kurulmuş olup, tamamen İttihatçıların kontrolünde olan bir bankadır. Bankanın kurucuları arasında Kara Kemal, Said, Bekir ve İzzet Beyler bulunmaktadır.

Reval Görüşmeleri, 9 Haziran 1908 tarihinde Estonya'nın Tallinn şehrinde (o dönemde Rusya İmparatorluğu toprakları içerisinde bulunuyordu) İngiltere Kralı VII. Edward ve Rus İmparatoru II. Nikolay arasında gerçekleşen görüşmedir. Görüşmelerin bazı nedenleri: Rusya İmparatorluğu'nun Hindistan üzerinde daha fazla hak iddia etmesi; İngiltere'nin Kırım ve çevresinde imtiyaz talep etmesi; Almanya'nın sanayi ve teknolojik gelişiminin İngiltere ve Rusya için tehlike oluşturması. Görüşmelerin bazı sonuçları: Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıflaması için Balkanlar'da ıslahat yapılması kararı; II. Meşrutiyet'in ilanı; Rusya'nın Balkanlar ve Boğazlar çevresinde, İngiltere'nin ise sömürgelerinde rahat bırakılması; İran ve Afganistan'da yeni sınırların belirlenmesi.

İttihat ve Terakki'nin milli iktisat politikası, 1913-1918 yılları arasında uygulanan ve devletin kontrolünde gelişen, Türk-Müslüman iş adamlarının ülke ticaretinde ön planda olduğu bir ekonomi modelini hedefler. Milli iktisat politikasının bazı özellikleri: Kapitülasyonların kaldırılması. Yabancı şirketlerin faaliyetlerinin kontrolü. Türk-Müslüman girişimcilerin desteklenmesi. Yerli sermayenin teşvik edilmesi. Tüketimin yerli ve milli olana yönlendirilmesi. Bu politika, Cumhuriyet döneminin iktisadi anlayışına da esin kaynağı olmuştur.

Feroz Ahmad'ın İttihat ve Terakki (1908-1914) adlı kitabı, İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni 1908-1914 dönemi içinde ele alır. Kitapta şu sorulara cevap aranır: Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemindeki hangi gelişmeler İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni iktidar odağı haline getirmiştir? İttihat ve Terakki'nin homojen bir ideolojisi var mıydı? Cemiyet'in siyaseti, ıslahat anlayışı neydi ve bu anlayışın daha sonraki Batıcı-cumhuriyetçi gelişme açısından nasıl bir önemi vardı? Ayrıca, kitapta adı geçen kişilerin biyografik bilgilerini içeren “Kim Kimdir?” bölümü ve zengin bir dizin çalışması yer alır.

İttihat ve Terakki'yi anlatan bazı filmler ve diziler: "İttihat ve Terakki" (dizi). Ayrıca, 1969 yılında İttihat ve Terakki'nin filme uyarlanmasının nadir bir kitapçığı da bulunmaktadır. İttihat ve Terakki'yi anlatan belgeseller hakkında ise bilgi bulunmamaktadır.

Enver Paşa, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin askeri kanadındandır. Osmanlı askeri olan Enver Paşa, aynı zamanda bu cemiyetin kurucuları arasında yer almış ve özellikle Makedonya’daki ihtilal faaliyetlerinde etkin rol üstlenmiştir.