İsyanlar

Celali İsyanları'nın en büyüğü, 1598'de Sivas ve Maraş bölgesinde çıkan Karayazıcı Ayaklanması olarak kabul edilir. Sekban askerlerinin komutanıyken ayaklanan Karayazıcı'ya, dirlikleri ellerinden alınan sipahiler, topraklarını terk eden köylüler, işsiz kalan sekbanlar, yönetimden hoşnut olmayan beyler ve paşalar da katılmıştır. Karayazıcı'nın ölümünden sonra ayaklanmacıların başına kardeşi Deli Hasan geçmiş ve Osmanlı Devleti, Orta Anadolu'ya egemen olan Deli Hasan kuvvetlerini bastıramayınca onunla anlaşma yoluna gitmiştir.

Kalenderoğlu İsyanı, Kanuni Sultan Süleyman (I. Süleyman) döneminde gerçekleşmiştir.

TBMM'nin çıkardığı isyanlar ve sonuçları şu şekildedir: 1. Ayaklanmaların Nedenleri: İstanbul Hükümeti'nin kışkırtmaları, azınlıkların bağımsızlık düşünceleri, bazı Kuva-yı Milliye birliklerinin disiplinsiz hareketleri ve dini duyguların istismarı gibi faktörler etkili olmuştur. 2. Alınan Önlemler: Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılmış, İstiklal Mahkemeleri kurulmuş, İstanbul Hükümeti'nin fetvasına karşılık Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi imzasıyla karşı fetva hazırlanmış ve düzenli ordu kurulmuştur. 3. Sonuçlar: - Olumsuz Sonuçlar: Milli mücadelenin kazanılması gecikmiş, Anadolu'daki işgaller artmış, insan ve malzeme kaybı yaşanmıştır. - Olumlu Sonuç: Ayaklanmaların bastırılması TBMM'nin otoritesini artırmış ve düzenli ordunun kurulma sürecini hızlandırmıştır.

Osmanlı'da ilk azınlık isyanı, 1804 yılında Sırpların milliyetçilik düşüncesiyle çıkardığı isyandır.

Osmanlı İmparatorluğu'nda birden fazla yeniçeri isyanı gerçekleşmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır: Buçuk Tepe İsyanı: II. Murat döneminde çıkan ilk yeniçeri ayaklanmasıdır. Genç Osman İsyanı: Kanuni Sultan Süleyman döneminde, II. Osman'ın öldürülmesi olayıyla sonuçlanmıştır. Vakayı Vakvakiye (Çınar Vakası): IV. Mehmet döneminde, 30 devlet görevlisinin çınar ağaçlarına asılarak öldürülmesi olayıdır. Patrona Halil İsyanı: Lale Devri'nde, sarayın şaşaalı hayatı ve ağır vergiler nedeniyle çıkan büyük bir ayaklanmadır. Kabakçı Mustafa İsyanı: 1807'de III. Selim'i tahttan indirmek için çıkan bir isyandır.

Suhte ve Celali isyanları arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Çıkış Noktası: - Suhte isyanları, XVI. yüzyılda medrese öğrencilerinin başlattığı ayaklanmalardır. - Celali isyanları, Anadolu'da halkın ve Türkmen gruplarının Osmanlı yönetimine karşı çıkardığı isyanlardır. 2. Nedenler: - Suhte isyanlarının nedenleri arasında klasik medrese eğitiminin bozulması, ulema çocuklarının ayrıcalık kazanması ve medreselere fazla talebe alınması yer alır. - Celali isyanlarının nedenleri ise ekonomik durumun kötüleşmesi, vergi adaletsizliği, işsizlik, uzun süreli kuraklıklar ve tımar sisteminin bozulması gibi daha geniş kapsamlı sosyal ve ekonomik sorunlardır. 3. Sonuçlar: - Suhte isyanları, genellikle yerel düzeyde kalmış ve bastırılmıştır. - Celali isyanları, Anadolu'da devlet otoritesinin zayıflamasına, büyük göçlere ve tarımsal üretimin azalmasına yol açmıştır.

Osmanlı Devleti'nde çıkan isyanlar dört ana gruba ayrılır: 1. İstanbul (Merkez-Yeniçeri) İsyanları: Yeniçeriler tarafından çıkarılan isyanlardır. 2. Celali (Anadolu) İsyanları: Ekonomik nedenlerden dolayı Anadolu'da halk tarafından çıkan isyanlardır. 3. Eyalet İsyanları: Eflak, Boğdan, Yemen, Trablusgarp, Erdel gibi eyaletlerde devlet yöneticilerinin halka kötü davranması nedeniyle çıkan isyanlardır. 4. Etnik ve Dini Nedenli İsyanlar: Dini ayrımcılıklar ve etnik kimliklerin tanınmaması gibi sebeplerle ortaya çıkan isyanlardır.

19. yüzyılda Osmanlı'da isyan eden bazı azınlıklar: Sırplar. Yunanlılar. Ayrıca, Bulgar, Karadağlı ve Boşnak azınlıklar da bu yüzyılda Osmanlı'ya karşı isyanlar başlattı.

Baba İshak İsyanı, II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde gerçekleşmiştir.

1412 yılında Osmanlı'da şu olaylar gerçekleşti: - İstanbul'un Kuşatılması: Osmanlı padişahı Musa Çelebi, İstanbul'u kuşattı. - Şeyh Bedreddin İsyanı: Dini ve sosyal nitelikli ilk isyan hareketi çıktı ve Şeyh Bedreddin idam edildi.

Kazan kaldırma isyanı, III. Ahmet döneminde gerçekleşmiştir.

Milli Mücadele'ye karşı çıkan isyanları bastırmak için çeşitli birlikler kuruldu: 1. Kuvayı İnzibatiye (Hilafet Ordusu): Damat Ferit Paşa tarafından İngilizlerin desteğiyle kurulan bu birlik, Milli Mücadele'ye karşı isyanları bastırmak için kullanıldı. 2. Çerkez Ethem ve Ali Fuat Paşa'ya Bağlı Birlikler: Anzavur Ayaklanması ve diğer isyanları bastırmak için görevlendirildi. 3. Seyyar Jandarma Birlikleri ve Merkez Ordusu: İç isyanları bastırmak için kuruldu ve Çerkez Ethem tarafından komuta edildi. 4. İstiklal Mahkemeleri: Ayaklanmaları yargılamak ve cezalandırmak için kuruldu.

Safed Sancakbeyi İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu döneminde iki farklı isyan olayını ifade edebilir: 1. Şahkulu İsyanı (1511): Bu isyan, Anadolu'da Safevî destekli olarak gerçekleşen ve Osmanlı yönetimine karşı en büyük mezhep temelli isyanlardan biri olarak kabul edilir. 2. Canberdi Gazâlî İsyanı (1521): Şam Eyaleti'nin Beylerbeyi Canberdi Gazâlî tarafından çıkarılan bu isyan, I. Selim'in vefatının ardından I. Süleyman'ın tahta geçmesiyle başlamıştır.