Hümanizm

Hümanizm akımı, 14. yüzyılda, İtalya'da ortaya çıkmıştır.

Francesco Petrarca'nın savunduğu bazı görüşler şunlardır: Hümanizm: Petrarca, hümanizmin öncüsü olarak insanı hem inanç boyutuyla hem de dünyevi boyutuyla ele alır. Yalnızlık: Petrarca, yalnız yaşamanın erdemini savunur ve bunun kişinin kendi üzerinde denetim kurmasını sağladığını belirtir. Milli monarşiler: İtalyan siyasi birliğinin sağlanmasını ve milli monarşilerin kurulmasını arzular. Antikçağ ve erdem: Antikçağ'ı erdem ve bilgelik kaynağı olarak görürken, Ortaçağ'ı kötülüklerin yayıldığı bir dönem olarak ifade eder. Aşk ve mutluluk: Aşka büyük önem verir ve aşkın kişiyi bencil dünyasından çıkararak hoşgörülü yapmasını savunur.

İsmet Özel'e göre insan, beşerden farklı olarak, varlığın hakiki varoluşunu kavrayıp idrak eden bir varlıktır. Özel, insanın kendisini bir nesne olarak görmesini eleştirir; ona göre insan, özne değil, bir ortamdır. Özel, insanı eşref-i mahlûkat olarak görür ve insana insanlık kıvamını günde beş vakit namazın verdiğini ifade eder. Özel'in insan anlayışına dair daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklar incelenebilir: "İsmet İnsan Anlayışı: Varlık, Bilgi İlişkisi Bağlamında Düşüncelerinin Tahlili" başlıklı makale; "İsmet Özel ve İnsan" başlıklı haber.

15-17. yüzyıl felsefesinin ortaya çıkmasının bazı nedenleri: 12. yüzyıl çeviri faaliyetleri. Yeni coğrafi keşifler. Ekonomik gelişmeler. Siyasi değişimler. Hümanizm. Bilimsel yöntem. Bu dönemde felsefe alanındaki değişimlerden önce bilim, sanat, din, ekonomi ve bunların bir sonucu olarak toplumsal hayat ve kültürel alanda değişimler yaşanmıştır.

İtalya'da başlayan ve bilim ile sanat üzerindeki skolastik düşüncenin etkisini kaybetmesine, akıl, eleştiri ve hümanizmin ön plana çıkmasına yol açan gelişme Rönesans'tır. Rönesans, 15. ve 16. yüzyıllarda İtalya'da başlayan ve Batı ile klasik İlk Çağ (Eski Roma ve Yunan) eserleri arasında bağın yeniden kurulmasını sağlayan bir dönemdir. Rönesans'ın ortaya çıkışında İslam coğrafyasından yapılan çeviriler, coğrafi keşifler, ekonomik faaliyetler ve siyasal hareketlilikler gibi etkenler de rol oynamıştır.

Hümanizmin doğuşu ve gelişmesinde etkili olan faktörler şunlardır: 1. Antik Yunan ve Roma Felsefesi: Antik Yunan filozoflarının eserleri ve Roma metinleri, hümanizmin temellerinin atılmasında önemli rol oynamıştır. 2. Reform Hareketleri: Katolik Kilisesi'nin otoritesine karşı çıkan reform hareketleri, dini sorgulamayı ve bireysel özgürlüğü teşvik etmiştir. 3. Bilimsel Gelişmeler: Modern bilimsel metodun geliştirilmesi ve bilimsel içgörülerin kilisenin öğretilerine uymaması, hümanizmin bilimsel temelini oluşturmuştur. 4. Matbaanın İcadı: Matbaanın icadı, bilgi erişimini kolaylaştırmış ve hümanist düşüncenin yayılmasına hız kazandırmıştır. 5. Hümanist Hamiler: Medici Ailesi gibi hamiler, sanatçılara ve bilim insanlarına maddi destek sağlamış ve hümanist düşünceyi teşvik etmişlerdir.

Giambattista Vico, modern tarih, kültür, insanbilim ve söylenbilgisi felsefelerinin öncüsü olarak kabul edilir ve hümanist akıma mensuptur.

Giovanni Boccaccio, İtalyan yazar ve şair olarak, Rönesans hümanizmi için oldukça önemli bir isimdir. Boccaccio'nun önemli olmasının bazı nedenleri: 1. Decameron adlı eseri, dünya edebiyatının ilk hikâyecisi olarak kabul edilir ve bu eserle realizmi, hisleri ve zekasıyla kullandığı için tanınmıştır. 2. İlk roman yazarı olarak da anılır, tartışmalara rağmen bu unvanı hak ettiği düşünülmektedir. 3. Fransız edebiyatından esinlenerek şiir ve düzyazı çalışmaları yapmış, bu da onun edebiyat üzerindeki etkisini artırmıştır. 4. Dante'den ilham alması ve onun eserlerini yorumlaması, klasik edebiyatın yeniden canlanmasına katkıda bulunmuştur.

Carl Rogers, insancıl (hümanistik) kuramı savunur.

Hümanist düşünce, günümüz insanına çeşitli katkılar sağlamıştır: 1. Kendini Gerçekleştirme: Hümanizm, bireyin potansiyelini keşfetmesi ve gerçekleştirmesi fikrini savunur, bu da daha anlamlı ve tatmin edici bir yaşam sürmeyi teşvik eder. 2. Bireysel Özgürlük ve Otantiklik: Bireylerin özgür iradeye sahip olduğunu ve kendi hayatlarını şekillendirebilecek kapasiteye sahip olduklarını kabul eder, bu da içsel huzur ve dış dünyada güçlü bir varlık göstermeyi sağlar. 3. Empati ve Sosyal İlişkiler: Empatiyi ve insanlara karşı anlayışı teşvik eder, bu da toplumsal bağları güçlendirir ve çatışmaları azaltır. 4. Eğitim: Eğitimi insan merkezli bir süreç olarak görür, bireylerin kendi öğrenme süreçlerini kontrol etmelerine ve potansiyellerini en iyi şekilde keşfetmelerine olanak tanır. 5. İnsan Hakları ve Adalet: Her bireyin eşit haklara sahip olduğunu ve insan onurunun her şeyden önce geldiğini savunur, bu da toplumsal eşitlik ve adaletin sağlanmasına katkıda bulunur. 6. Kritik Düşünme: Bireylerin eleştirel düşünmelerini ve kendi düşüncelerini sorgulamalarını teşvik eder, bu da daha bağımsız kararlar almalarını ve problem çözme becerilerini geliştirmelerini sağlar.

Giovanni Boccaccio, Rönesans hümanizmi akımına mensuptur.