Genotip

Eksik baskınlıkta fenotip ve genotip oranı 1:2:1 şeklindedir.

Kontrol çaprazlamasına ihtiyaç duyulmasının başlıca nedenleri şunlardır: 1. Genotip Belirleme: Baskın fenotipe sahip bir bireyin genotipinin (homozigot mu, heterozigot mu) belirlenmesi için yapılır. 2. Sağlıklı Nesillerin Elde Edilmesi: Hayvan ve bitki ıslahında, zayıf gen yapısına sahip bireylerin oluşumunu engellemek ve daha sağlıklı nesiller elde etmek amacıyla kullanılır. 3. Gen Aktarımının Tahmini: Kontrol çaprazlaması, yeni nesillere hangi genlerin aktarılacağını tahmin etmeyi sağlar.

Eş baskın genlerde 3 çeşit genotip bulunur.

En az gamet çeşidi, homozigot genotipe sahip bireylerde bulunur ve bu durumda tek çeşit gamet oluşur.

Çaprazlama sonucu fenotip oranını bulmak için aşağıdaki adımlar izlenir: 1. Ebeveynlerin genotiplerini belirlemek. 2. Gametlerin oluşumunu anlamak. 3. Punnett kareleri gibi yöntemlerle potansiyel genotip kombinasyonlarını belirlemek. 4. Fenotipleri belirlemek. 5. Fenotip oranlarını hesaplamak.

Monohibrit ve dihibrit çaprazlamalarda genotip ve fenotip oranları şu şekilde bulunur: Monohibrit Çaprazlama: 1. Genotip Oranı: İki heterozigot bireyin çaprazlanmasında genotip oranı 1:2:1 şeklinde olur. 2. Fenotip Oranı: Aynı oranda, yani 3:1 şeklinde sarı ve yeşil tohumlu bireyler elde edilir. Dihibrit Çaprazlama: 1. Genotip Oranı: Heterozigot genotipli bireylerin çaprazlanmasında genotip oranı 1:2:1:2:4:2:1:2:1 olur. 2. Fenotip Oranı: Dihibrit çaprazlamada fenotip oranı 9:3:3:1 şeklinde ortaya çıkar.

Homozigot sarı tohumlu ve düzgün tohumlu iki bezelyenin çaprazlanması sonucunda: - F1 dölünde tüm bireyler heterozigot sarı ve düzgün tohumlu (SsDd) olur. - F2 dölünde ise 9/16 oranında sarı-düzgün, 3/16 oranında sarı-buruşuk, 3/16 oranında yeşil-düzgün ve 1/16 oranında yeşil-buruşuk tohumlu bitkiler oluşur.

Çaprazlamada genotip bulmak için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: 1. Kontrol Çaprazlaması: Baskın fenotipli bir bireyin genotipini öğrenmek amacıyla, bu birey çekinik homozigot bir bireyle çaprazlanır. 2. Punnett Karesi: Bu yöntemde, dişi ve erkeğin karakterleri satır ve sütuna ayrı ayrı yazılır ve kesiştiği kutulara iki karakter beraber yazılır. Çaprazlamalarda elde edilen sonuçlar kesinlik belirtmez, sadece ihtimali verir.

Fenotip ve genotip bulmak için aşağıdaki yöntemler kullanılır: 1. Fenotip Bulma: - Gözlem: Bireylerin fiziksel ve davranışsal özellikleri doğrudan gözlemlenerek fenotip belirlenebilir. - Ölçüm: Boy, ağırlık gibi ölçülebilir özellikler kullanılarak fenotip değerlendirilebilir. - Deneysel Yöntemler: Belirli çevresel koşullar altında bireylerin tepkileri incelenerek fenotipik varyasyonlar belirlenebilir. 2. Genotip Bulma: - Moleküler Analiz: DNA dizileme ve PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) gibi yöntemlerle genetik yapı incelenir. - Genetik Haritalama: Genlerin belirli lokasyonlarda nasıl düzenlendiğini anlamak için kullanılır. - Genetik Testler: Bireylerin belirli genetik hastalıklara yatkınlıklarını belirlemek için yapılır. Ayrıca, bezelyeler üzerinde yapılan çaprazlamalar da genotip ve fenotipin belirlenmesinde kullanılır.

AaDD ve AaDd çaprazlandığında genotip oranı 9:3:3:1 şeklindedir.

Genotip baskın ve çekinik terimleri, genetikte bir canlının sahip olduğu genlerin etkisini nasıl gösterdiğini ifade eder. - Baskın gen (dominant), heterozigot durumda fenotipte etkisini gösterebilen gendir. - Çekinik gen (resesif), heterozigot durumda fenotipte etkisini gösteremeyen gendir. Bu terimler, bir karakterin oluşumunda genlerin nasıl etkileşime girdiğini anlamak için kullanılır.

Forward genetik yaklaşım, fenotipten genotipe giden bir yönteme dayanır. Yöntemleri: 1. Mutagenez: Organizmanın genomuna rastgele mutasyonlar sokmak için kimyasallar (EMS, ENU) veya radyasyon kullanılır. 2. Ekranlama: Mutant bireyler izole edilir ve fenotipleri gözlemlenir. 3. Haritalama: Genetik bağlantı analizi veya ilişkilendirme çalışmaları ile mutasyonun spesifik genetik bölgeye haritalanması yapılır. 4. Klonlama ve Sekanslama: Aday genler sekanslanarak sorumlu mutasyon belirlenir. Bu yaklaşım, önceden bilgi gerektirmeden yeni genlerin ve yolakların keşfedilmesine olanak tanır.

Kontrol çaprazlaması, baskın fenotipli bir bireyin genotipini belirlemek için yapılan bir çaprazlamadır. Bu işlem şu şekilde örneklendirilebilir: Örnek: Kedilerde kısa kıllılık baskın, uzun kıllılık çekinik bir özelliktir. Kısa kıllı bir kedinin genotipini belirlemek için: 1. Kısa kıllı kedi (baskın fenotipli), uzun kıllı bir kedi ile çaprazlanır. 2. Eğer çaprazlama sonucunda meydana gelen yavruların hepsi kısa kıllı olursa, genotipi araştırılan birey büyük olasılıkla homozigottur (AA genotipindedir). 3. Eğer yavruların bazıları uzun kıllı olursa, genotipi araştırılan birey heterozigottur (Aa genotipindedir). Bu yöntem, bezelyelerde de benzer şekilde uygulanır.

AaDdxAaDd çaprazlaması sonucunda AaDd genotipli birey oluşma ihtimali 1/4'tür.

Melez döl, genotip yazılırken büyük harfle gösterilir.

Çekinik gen, genotipte yer alıp etkisini fenotipte her zaman gözlenmeyen aleldir.

Dihibrid çaprazlamada 9 çeşit genotip oluşur.

Kalıtsal kavramlar iki ana kategoriye ayrılır: 1. Genetik Yapı: Bir canlının bir hücresinde bulunan genlerin tamamına denir. 2. Fenotip: Bir canlının genotipinin ve çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çıkan dış görünüşü ifade eder.

Genotip oranı, çaprazlama yapılarak ve oranlar karşılaştırılarak bulunur. Örnek hesaplama: İki heterozigot bireyin (Aa × Aa) çaprazlanması durumunda: 1. Gametler: AA, Aa, Aa ve aa olur. 2. Genotip oranı: 1:2:1 (1 saf döl baskın, 2 melez, 1 saf döl çekinik).

AA genotipi, fen bilimlerinde homozigot (saf döl) olarak adlandırılır.