Genotip

Baskın ve çekinik fenotip şu yöntemlerle bulunur: 1. Kontrol Çaprazlaması: Baskın fenotip gösteren, ancak genotipi bilinmeyen bir bireyin, çekinik fenotipli bir bireyle çaprazlanmasıdır. 2. Punnett Karesi: Bu yöntemde, ebeveynlerin genotipleri dikkate alınarak, yavruların genotip ve fenotip olasılıkları hesaplanır. Ayrıca, Mendel yasalarına göre baskın genler büyük harflerle (örneğin A), çekinik genler ise küçük harflerle (a) gösterilir.

Dihibrit çaprazlamada 9:3:3:1 kuralı, iki karakter bakımından farklı bireylerin çaprazlanması sonucu oluşan fenotiplerin oranını ifade eder. Bu kurala göre, 16 olası yavrudan 9'u her iki baskın genin en az birini taşır ve bu nedenle her iki baskın fenotipi gösterir.

Bir canlının genotipi homozigot baskın ise, tek çeşit gamet oluşturur.

BB x Bb çaprazlanması sonucu genotip oranı 1:2:1 (BB, Bb, bb) ve fenotip oranı 3:1 (baskın fenotip: çekinik fenotip) olur.

Ebeveynlerin genotipini bulmak için kontrol çaprazlaması yöntemi kullanılır. Bu yöntemde: 1. Baskın fenotipteki birey (genotipi bilinmeyen), homozigot çekinik bir bireyle çaprazlanır. 2. Çaprazlama sonucunda oluşan yavruların tamamı baskın fenotipi gösteriyorsa, genotipi aranan birey homozigot baskındır. 3. Eğer yavruların yarısı baskın, diğer yarısı çekinik fenotipte ise (fenotip oranı 1:1), bilinmeyen genotip heterozigottur.

Kontrol çaprazlaması ve geri çaprazlama arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Kontrol Çaprazlaması: Baskın görünüşlü bir bireyin homozigot ya da heterozigot olduğunu belirlemek için, bu bireyin çekinik görünüşlü bir bireyle çaprazlanmasıdır. 2. Geri Çaprazlama: F1 hibrit neslinin, baskın veya çekinik ebeveynden herhangi biriyle çaprazlanmasıdır. Özetle, kontrol çaprazlaması bir bireyin genotipini belirlemeye yönelikken, geri çaprazlama hibrit popülasyonların ebeveyn popülasyonun önemli karakterlerini geri kazanmasına yardımcı olur.

Çok alellilikte genotip çeşidi sayısı, alel sayısı (n) için n.(n+1)/2 formülü ile hesaplanır.

Aa bb cc dd ee ff genotipinde 16 çeşit gamet oluşur.

Genotip baskın ve fenotip çekinik ifadeleri, genetikte allel genlerin farklı durumlarını ifade eder. - Genotip baskın: Bir bireyin gen yapısında, belirli bir karakter için baskın olan genin bulunması demektir. - Fenotip çekinik: Aynı karakter için çekinik olan genin, baskın bir genle birlikte olduğunda etkisini gösterememesi durumudur.

Tek karakterli çaprazlamada genotip ve fenotip oranlarını bulmak için aşağıdaki adımlar izlenir: 1. Ebeveynlerin genotiplerinin belirlenmesi. 2. Gamet oluşumu. 3. Punnett kareleri kullanımı. 4. Genotip ve fenotip oranlarının hesaplanması. Örnek: Homozigot baskın bir birey (AABB) ile heterozigot bir birey (AaBb) çaprazlandığında beklenen genotip ve fenotip oranları: - Genotip: "AABB", "AABb", "AaBB", "AaBb". - Fenotip: Tüm yavrular aynı fenotipik özelliği göstereceği için, sadece baskın karakterler (A ve B) görülür.

Çok alellik durumunda genotip çeşidi sayısı şu formülle hesaplanır: n . (n+1) / 2, burada n alel sayısını temsil eder.

Çok alellik durumunda çözüm için aşağıdaki adımlar izlenir: 1. Allellerin numaralandırılması: Alellerin her birine numara verilir (örneğin, A1, A2, A3 vb.). 2. Genotip çeşidinin hesaplanması: Allel sayısının her biri toplanır ve bu toplam, genotip çeşidi sayısını verir (n(n+1)/2 formülü ile). 3. Fenotip çeşidinin belirlenmesi: Alel gen sayısına eşittir. Örnek: 3 alelle kalıtılan bir karakter için 3(3+1)/2 = 6 çeşit genotip yazılır. Çok alellik, aynı zamanda eş baskınlık ile birlikte de görülebilir.

AA ve aa arasındaki fark, genetikte genotip gösteriminde kullanılır: - AA, homozigot baskın genotipi temsil eder ve bu durumda organizmanın iki özdeş baskın aleli vardır. - aa, homozigot çekinik genotipi temsil eder ve bu durumda organizmanın iki özdeş çekinik aleli vardır. Bu gösterim, bir özelliğin kalıtımını incelemek için yapılan çaprazlamalarda kullanılır.

Çok alelli genlerde genotip çeşidi sayısı, alel sayısının karesi (n x (n+1)/2) formülü ile hesaplanır.

Baskın gen, etkisini her durumda gösterebilen gendir. Anlaşılması için şu özelliklere bakılır: 1. Genotipte Büyük Harfle Gösterilmesi: Baskın genler, genetik kodlamada büyük harflerle (örneğin, A, B, K) gösterilir. 2. Fenotipte Görülmesi: Heterozigot (melez) dölde, yani bir özelliği ortaya çıkaran genlerden birinin baskın diğerinin çekinik olduğu durumda, baskın olan genin etkisi fenotipte (dış görünüş) görülür. 3. Çaprazlama Deneyleri: Farklı fenotiplerdeki bireylerin çaprazlanması ve elde edilen olasılık verilerinin toplanması, genlerin baskın mı çekinik mi olduğunu belirlemeye yardımcı olur.

AaBbCcDdEeFf genotipi, 16 farklı genotip çeşidi oluşturur.

Genotip ve çevre etkileşiminin hesaplanması, fenotipik varyasyonun genetik ve çevresel faktörlerden nasıl etkilendiğini belirlemeyi içerir. Bu etkileşim şu şekilde hesaplanır: Fenotip = Genotip + Çevre + Genotip x Çevre. 1. Genotip: Organizmanın kalıtsal özelliklerini ifade eder. 2. Çevre: İklim, toprak, beslenme gibi faktörleri içerir ve doğrudan veya dolaylı olarak fenotipi etkiler. 3. Genotip x Çevre: Farklı genotiplerin farklı çevre koşullarında nasıl tepki verdiğini gösterir. Genotip ve çevre etkileşiminin hesaplanmasında varyans analizi ve stabilite parametreleri gibi istatistiksel yöntemler kullanılır.

Eş baskınlık ve eksik baskınlıkta fenotip sayısı farklıdır. Eş baskınlıkta, fenotip sayısı genotip sayısına eşittir. Eksik baskınlıkta ise fenotip sayısı 3'tür: baskın fenotip, çekinik fenotip ve bu ikisi arasında bir ara fenotip.

AABB ve aabb genotiplerinin çaprazlanması sonucunda 4 çeşit genotip oluşur.

Kan gruplarında genotip ve fenotip şu şekilde bulunur: 1. Genotip: Kan gruplarının belirlenmesinde etkili olan genler, A, B ve 0 olmak üzere üç çeşittir. - Homozigot genotip: Aynı karakterin aynı özelliğini kalıtan genlere sahip birey (AA veya aa). - Heterozigot genotip: Aynı karakterin farklı özelliklerini kalıtan genlere sahip birey (Aa). 2. Fenotip: Gen yapısına bağlı olarak bir özelliğin ortaya çıkmasıdır. - Kan grupları: Alyuvar yüzeyinde antijen bulunması durumuna göre belirlenir. - Fenotipler: A, B, AB ve 0.