Genotip

Çok alellik durumunda genotip çeşidi sayısı şu formülle hesaplanır: n . (n+1) / 2, burada n alel sayısını temsil eder.

Çok alellik durumunda çözüm için aşağıdaki adımlar izlenir: 1. Allellerin numaralandırılması: Alellerin her birine numara verilir (örneğin, A1, A2, A3 vb.). 2. Genotip çeşidinin hesaplanması: Allel sayısının her biri toplanır ve bu toplam, genotip çeşidi sayısını verir (n(n+1)/2 formülü ile). 3. Fenotip çeşidinin belirlenmesi: Alel gen sayısına eşittir. Örnek: 3 alelle kalıtılan bir karakter için 3(3+1)/2 = 6 çeşit genotip yazılır. Çok alellik, aynı zamanda eş baskınlık ile birlikte de görülebilir.

Baskın gen, etkisini her durumda gösterebilen gendir. Anlaşılması için şu özelliklere bakılır: 1. Genotipte Büyük Harfle Gösterilmesi: Baskın genler, genetik kodlamada büyük harflerle (örneğin, A, B, K) gösterilir. 2. Fenotipte Görülmesi: Heterozigot (melez) dölde, yani bir özelliği ortaya çıkaran genlerden birinin baskın diğerinin çekinik olduğu durumda, baskın olan genin etkisi fenotipte (dış görünüş) görülür. 3. Çaprazlama Deneyleri: Farklı fenotiplerdeki bireylerin çaprazlanması ve elde edilen olasılık verilerinin toplanması, genlerin baskın mı çekinik mi olduğunu belirlemeye yardımcı olur.

AaBbCcDdEeFf genotipine sahip bir birey, 16 farklı çeşit gamet oluşturabilir. Bu hesaplama, "2ⁿ" formülü kullanılarak yapılır.

Genotip ve çevre etkileşiminin hesaplanması, fenotipik varyasyonun genetik ve çevresel faktörlerden nasıl etkilendiğini belirlemeyi içerir. Bu etkileşim şu şekilde hesaplanır: Fenotip = Genotip + Çevre + Genotip x Çevre. 1. Genotip: Organizmanın kalıtsal özelliklerini ifade eder. 2. Çevre: İklim, toprak, beslenme gibi faktörleri içerir ve doğrudan veya dolaylı olarak fenotipi etkiler. 3. Genotip x Çevre: Farklı genotiplerin farklı çevre koşullarında nasıl tepki verdiğini gösterir. Genotip ve çevre etkileşiminin hesaplanmasında varyans analizi ve stabilite parametreleri gibi istatistiksel yöntemler kullanılır.

AABB ve aabb genotiplerinin çaprazlanması sonucunda 4 çeşit genotip oluşur.

Eş baskınlık ve eksik baskınlıkta fenotip sayısı farklıdır. Eş baskınlıkta, fenotip sayısı genotip sayısına eşittir. Eksik baskınlıkta ise fenotip sayısı 3'tür: baskın fenotip, çekinik fenotip ve bu ikisi arasında bir ara fenotip.

Genotip x çevre varyansı (GXE varyansı), bir bireyin genetik özellikleri (genotip) ile içinde bulunduğu çevrenin etkileşimi sonucu ortaya çıkan varyansı ifade eder. Bu etkileşim, farklı ortamların aynı genetik karakterin ifadesinde nasıl değişiklik gösterdiğini açıklar.

Kontrol çaprazlamasında çekinik gen kullanılır çünkü çekinik fenotipli bir bireyin genotipi kesinlikle bellidir ve homozigot çekiniktir. Bu sayede, genotipi bilinmeyen baskın fenotipe sahip bir bireyin homozigot mu yoksa heterozigot mu olduğu, çekinik genle çaprazlanarak belirlenebilir.

Eş baskın genlerde genotip, her iki alelin de etkisini fenotipte göstermesi nedeniyle belirlenir. Örnek bir yöntem: 1. Fenotipin belirlenmesi: Eş baskınlıkta, heterozigot bireylerin fenotipinde her iki alelin etkisi birlikte görülür ve bu durumda üç farklı fenotip (MM, MN, NN) oluşur. 2. Genotipin çıkarılması: Fenotipe göre genotip doğrudan bellidir; örneğin, MN kan grubu için genotip MM veya MN şeklinde olur. Bu nedenle, eş baskın özellik gösteren bir canlının genotipini bulmak için kontrol çaprazlamasına gerek yoktur.

Kontrol çaprazlaması ve test çaprazlaması arasındaki temel fark, amaçlarında yatmaktadır: 1. Kontrol Çaprazlaması: Genotipi bilinmeyen baskın fenotipli bir bireyin, aynı özellik için çekinik fenotipli bir bireyle çaprazlanmasıdır. 2. Test Çaprazlaması: Bir bireyin genotipini kesin olarak bilmek için, onu homozigot çekinik bir bireyle çaprazlamaktır.

Çaprazlamada A ve B'nin bulunması, genotip ve fenotip analizleriyle yapılır. 1. Genotip: Bir bireyin sahip olduğu genlerin toplamıdır ve A ve B gibi harflerle gösterilir. 2. Fenotip: Gen yapısının dışa yansımasıdır ve gözlemlenebilir özellikleri ifade eder. Çaprazlama problemlerinde, baskın genler büyük harfle, çekinik genler ise küçük harfle gösterilir.

Hayır, alel ve genotip aynı şey değildir. Alel, belirli bir özelliği belirleyen bir genin değişik (alternatif) hallerinden her biridir. Genotip ise bir organizmanın tam gen setini ifade eder.