Fobi

Sosyal fobi ve sosyal anksiyete aynı anlama gelir. Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından hazırlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı (DSM) 5. versiyonuna göre sosyal anksiyete, başkaları tarafından olası incelemeye maruz kalma veya sosyal durumlar hakkında belirgin korku veya endişe olarak tanımlanmıştır. Sosyal fobi ise sosyal durumlarda olası eleştirilme veya aşağılanma korkusuyla belirgin bir endişe ve kaçınma davranışı ile karakterize edilen bir anksiyete bozukluğudur.

Delik korkusunun (tripofobi) kesin nedeni bilinmemektedir. Ayrıca, ciltte görülen kızamık, suçiçeği ve tifüs gibi hastalıkların yaşanmasından kaynaklı olarak da tripofobi olunabilir. Bir diğer teori ise beynin delikli nesneleri işlemek ve anlamlandırmak için daha fazla enerjiye ve oksijene ihtiyaç duyması, bu durumun kişide sıkıntı ve gerginliğe yol açmasıdır. Bunların haricinde, tripofobi hastalarında belirtilerin ortaya çıkmasına neden olan tetikleyiciler arasında şunlar yer verilebilir: simit veya tahıllı ekmekler; delikli yapıya sahip peynirler; çilek, böğürtlen, ahududu gibi tümsekli-delikli görünüme sahip meyveler; bal peteği; ayçiçeği veya çeşitli tohumlar; vücut yapıları nedeniyle çeşitli böcekler ve arılar; yılan, kertenkele, kurbağa gibi hayvanların derileri. Kalpte delik (septal defekt) nedenleri ise genellikle bilinmemektedir ve çoğunlukla doğuştan gelmektedir. Kalp deliği nedenleri aşağıdakilerden biri veya birkaçı olabilir: genetik; kromozom anomalileri; bazı ilaçların kullanımı; hamilelikte alkolizm; hamilelikte sigara kullanmak; annede lupus; annede diyabet.

Yükseklik korkusu bulmacada akrofobi olarak yanıtlanır.

Örümcek fobisinin (araknofobi) nedenleri arasında şunlar yer alır: Evrimsel köken: Bazı örümceklerin zehirli olması, insanlarda tüm örümceklere karşı korku geliştirilmesine yol açmış olabilir. Genetik faktörler: Örümcek korkusu genetik olabilir; ailede bu korku varsa, bireyde de görülebilir. Öğrenilmiş tepki: Çocukluk döneminde örümceklerle ilgili olumsuz deneyimler, örneğin bir yakınının aşırı korkulu tepkisi, araknofobinin gelişmesine katkıda bulunabilir. Bilgi eksikliği ve yanlış inançlar: Örümceklerin gerçekte ne kadar zararsız olduklarını bilmemek veya yanlış bir şekilde saldırgan veya tehlikeli olduklarına inanmak bu fobiyi tetikleyebilir. Kültürel ve medya etkisi: Örümceklerin karanlık, tehlikeli veya kötü şans getiren varlıklar olarak tasvir edilmesi, ayrıca medya araçlarındaki korkutucu tasvirleri de bu fobiyi tetikleyebilir. Araknofobi, psikolojik bir rahatsızlık olarak kabul edilir ve tedavi edilebilir.

Kalabalık fobisinin (agorafobi) bazı nedenleri: Travmatik olaylar. Panik ataklar. Genetik yatkınlık. Kontrol kaybı korkusu. Kalıtımsal ve çevresel faktörler. Geçmiş deneyimler. Kalabalık fobisi yaşayan kişilerin bir uzmana danışması önerilir.

Delik fobisinin (tripofobi) nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Ancak, bazı araştırmacılar ve teoriler şu olası sebepleri öne sürmektedir: Evrimsel kökenler: Delikli yüzeylerin, ataların geçmişte karşılaştığı zehirli organizmalar ve tehlikeli hayvanlarla benzerlik göstermesi. Davranışçı teori: Fobiyi tetikleyen uyaranlarla ilgili olumsuz deneyimler. Görsel işleme sistemi: Görsel işlemlemede yaşanan hassasiyet veya bozulmalar. Psikolojik hassasiyetler: Anksiyete bozuklukları, obsesif-kompulsif bozukluk gibi psikiyatrik rahatsızlıklar ve duyusal aşırı hassasiyet. Kişisel travmalar: Geçmişte yaşanan travmatik deneyimlerle ilişkilendirilen görseller. Ayrıca, tripofobi yaşayan kişilerin tiksinme konusunda daha duyarlı ve hassas oldukları, ve kişisel sıkıntı hissi konusunda da diğer insanlardan farklı oldukları belirtilmiştir.

Delik korkusu (tripofobi) için psikiyatri bölümüne başvurulmalıdır. Psikiyatri uzmanı, bireyin yaşadığı semptomları, bunları tetikleyen faktörleri ve semptomların günlük yaşama etkilerini değerlendirerek gerekli tedavi yöntemlerini belirler. Eğer psikiyatri uzmanı ilaç tedavisi gerektiğini düşünürse, kişiyi bir psikoloğa yönlendirebilir.

Mizofobinin nedenleri tam olarak bilinmemektedir, ancak bazı faktörler bu durumun gelişiminde etkili olabilir: Genetik yatkınlık. Çevresel faktörler ve travmalar. Psikolojik faktörler. Beyin yapısı ve işlevindeki farklılıklar. Mizofobi genellikle obsesif-kompulsif bozukluktan (OKB) kaynaklanır. Mizofobinin teşhisi ve tedavisi için bir uzmana danışılması önerilir.

Okula gitmek istemeyen çocuğa şu şekilde yaklaşılabilir: Nedenini belirleme: Okula gitmek istememenin altında yatan sebep araştırılmalıdır. Empatik yaklaşım: Çocuğun duyguları ve düşünceleri anlaşılmalı, kendini güvende hissetmesi sağlanmalıdır. Okulun olumlu yönlerini öne çıkarma: Okulun sadece derslerden ibaret olmadığı, yeni arkadaşlar ve fırsatlar sunduğu hatırlatılmalıdır. Derinlemesine konuşmalar yapma: Çocukla okulu istememe nedenlerini anlamak için detaylı konuşulmalıdır. Aile ve öğretmen desteği: Aile ve öğretmen, çocuğa psiko-sosyal destek sağlamalıdır. Yargılayıcı olmamak: Çocuğun duyguları karşısında yargılayıcı, suçlayıcı veya alaycı olunmamalıdır. Eğer çocuk fiziksel rahatsızlıklardan şikayet ediyorsa, öncelikle bir doktor muayenesi yapılmalıdır.

Fobi çeşitlerinden bazıları şunlardır: Agorafobi. Sosyal fobi (sosyal kaygı bozukluğu). Klostrofobi. Niktofobi. Glossofobi. Akrofobi. Hemofobi. Aerofobi. Sinofobi. Astrafobi. Fobiler, spesifik fobiler, sosyal fobi ve agorafobi olarak üç ana kategoriye ayrılır. Fobi çeşitleri kişiden kişiye değişebilir ve bireyin geçmişi, yaşam tarzı ve yaşam şekline bağlı olarak farklılık gösterebilir. Fobi belirtileri veya teşhisi için bir uzmana danışılması önerilir.

Örümcek fobisi olan kişiye araknofobik denir. Araknofobi, örümceklerden veya eklem bacaklılardan yoğun korkma duygusudur.

Kapalı alan korkusunun (klostrofobi) bazı nedenleri: Çocukluk travmaları. Genetik faktörler. Öğrenilmiş korkular. Beyindeki kimyasal değişimler. Olumsuz deneyimler. Panik atak. Klostrofobinin kesin nedenleri kişiden kişiye farklılık gösterebilir.

Dalgalardan korkma nedenleri arasında şunlar yer alabilir: Geçmişteki travmatik deneyimler. İç kulak, göz ve vücut dengesi sorunları. Medya etkisi. Genetik yatkınlık. Dalgalardan korkma, thalassofobi olarak adlandırılır ve bu durumla başa çıkmak için psikoterapi, maruz kalma terapisi ve ilaç tedavisi gibi yöntemler kullanılabilir.

Tanatofobi sosyal izolasyonu, ölüm korkusunun (tanatofobi) bir belirtisi olarak, kaçınma davranışları nedeniyle sosyal etkinliklerden uzaklaşmayı ifade eder. Tanatofobi, kişinin ölümle ilgili düşüncelerden kaynaklanan yoğun bir endişe ve korku duygusudur. Tanatofobinin diğer belirtileri arasında panik ataklar, kalp çarpıntısı, nefes darlığı, terleme ve uyku problemleri yer alır. Tanatofobi ile başa çıkmak için profesyonel yardım almak önemlidir.

Tripofobisi olan kişiler, delikli ve gözenekli yüzeylere bakamaz ve bu tür nesnelerden kaçınırlar. Tripofobisi olan kişilerin yapamayacağı bazı şeyler: Belli yerlere gidemez veya belli aktiviteleri yapamaz hale gelebilir. Delikli peynir, çilek gibi yiyecekleri tüketmekte zorlanabilir. Ciltte kabarcıklar veya gözenekler gibi doğal yapıları görmekten rahatsızlık duyabilir. Delikli yüzeylerle karşılaştığında mide bulantısı, kaşıntı, panik atak veya huzursuzluk gibi tepkiler verebilir. Tripofobi, kişinin yaşam kalitesini düşürebilir ve ciddi psikolojik sorunlara yol açabilir.

Klostrofobisi olan bir kişi uçağa binebilir, ancak bu durum kişinin rahatsızlık seviyesine ve aldığı tedavi yöntemine bağlı olarak değişebilir. Klostrofobi, kapalı ve dar alanlardan korkma durumudur ve bu korku, uçakta türbülans veya dar koridorlar gibi durumlarda tetiklenebilir. Klostrofobiyle başa çıkmak için bazı yöntemler: Nefes egzersizleri ve gevşeme teknikleri. Meditasyon ve yoga. Pozitif düşünce kalıplarını benimseme. Doktorun önerdiği sakinleştirici veya kaygı önleyici ilaçlar. Klostrofobi, kişinin günlük yaşamını olumsuz etkiliyorsa, bir psikolog veya psikiyatristten yardım almak önemlidir.

Tripofobik insanlar, delik ve boşluk kümelerinden yoğun korku ve rahatsızlık duyarlar. Bu durumun bazı nedenleri: Evrimsel tepki: Ataların zehirli organizmalar ve tehlikeli hayvanlarla karşılaştığı durumlara karşı doğuştan gelen bir tepki olabileceği düşünülmektedir. Olumsuz deneyimler: Delik desenleriyle ilgili olumsuz bir deneyim, örneğin cilt enfeksiyonu, bu korkunun gelişmesine yol açabilir. Psikolojik etkenler: Anksiyete bozukluğu veya sosyal kaygı gibi psikolojik rahatsızlıklardan muzdarip kişilerin tripofobi geliştirme olasılığı daha yüksek olabilir. Hassas kişilik yapısı: Tripofobisi olan bireylerin tiksinme konusunda daha duyarlı ve kişisel sıkıntı hissi konusunda farklı oldukları belirtilmiştir. Tripofobi, DSM-5'e göre resmi bir fobi olarak tanımlanmamıştır.

Kelebeklerin neden korktuğu bilgisine ulaşılamadı. Ancak, kelebeklerden korkan insanlar olduğu bilinmektedir. Bu korkuya lepidopterophobia veya mothophobia denir. Kelebek korkusunun nedenleri arasında çocuklukta yaşanan olumsuz deneyimler veya bu böceklerle ürkütücü bir ortamda bulunma yer alabilir.

Palyaço korkusu, koulrofobi olarak adlandırılır ve bu korkunun birkaç nedeni vardır: Abartılı makyaj ve kostümler: Palyaçoların makyajı, yüzdeki insan formunu bozarak onları insan dışı varlıklar gibi algılanmalarına yol açar. Duyguların gizlenmesi: Makyaj, yüzdeki mimikleri gizleyerek duyguların okunmasını engeller. Öngörülemezlik: Palyaçoların davranışları tahmin edilemez, bu da kişilerde tehlike hissi uyandırabilir. Medya etkisi: Palyaçoların korkutucu bir şekilde tasvir edildiği filmler, müzik klipleri ve kitaplar, bu korkuyu pekiştirebilir. Bu korkuya sahip kişiler, kalp çarpıntısı, kaygı ve panik atak gibi belirtiler yaşayabilir.

Mahsur kalma korkusunun (klostrofobi) bazı nedenleri: Travmatik deneyimler. Çocukluk döneminde yaşanan zorlayıcı deneyimler. Genetik yatkınlık. Kontrol kaybı korkusu. Öğrenme süreci. Klostrofobi, ilaç tedavisi, bilişsel davranışçı terapi ve yaşam tarzı değişikliklerini içeren tedaviyle yönetilebilir.