DivanŞiiri

Matla ve makta terimleri edebiyatta farklı anlamlar taşır: 1. Matla: Gazel ve kasidenin ilk beyitine denir. 2. Makta: Gazel ve kasidenin son beyitine denir.

Divan şiirinin en güzel şiiri olarak kabul edilebilecek tek bir eser yoktur, çünkü bu, kişisel zevklere ve tercihlere göre değişebilir. Ancak, Fuzuli'nin "Leyla ile Mecnun" adlı mesnevisi ve Baki'nin "Kanuni Mersiyesi" divan şiirinin önemli ve beğenilen eserleri arasında yer alır.

"Eski Türk Edebiyatı Nazım 2. Cilt", Fahir İz tarafından yazılmış, edebiyat öğretmenleri ve üniversitelerin Eski Türk Edebiyatı Bölümü öğrencileri için hazırlanmış bir kaynak kitaptır. Kitapta, 13. yüzyıldan 19. yüzyıl ortalarına kadar yazmalardan seçilmiş seçme nesirler ve divan şiirleri dizisi yer almaktadır.

Bâkî, divan şiiri türünde eserler yazmıştır.

Divan şiirinin beş temel ilkesi şunlardır: 1. Sanat için sanat anlayışı: Divan şairleri, şiirin estetik değerinin ön planda olması gerektiğini savunmuşlardır. 2. Aruz ölçüsü: Şiirlerde aruz ölçüsü kullanılmıştır. 3. Nazım birimi olarak beyit: Beyit, divan şiirinin temel nazım birimidir. 4. Tam ve zengin kafiye: Daha çok tam ve zengin kafiye tercih edilmiştir. 5. Süslü ve özentili dil: Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalarla dolu, süslü bir dil kullanılmıştır.

"Süzme çeşmin gelmesin müjgan müjgan üstüne" ifadesi, divan şiirinde sevgilinin kirpiklerinin üst üste gelmemesi için yapılan bir niyazdır. Bu beyitte, sevgiliye gözlerini süzmemesi, böylece kirpiklerin ok gibi üst üste gelip aşığın bağrına acı vermemeleri istenir.

En çok okunan divan şiirlerinden biri, Süleyman Çelebi'nin "Vesiletü'n-Necat" (Kurtuluş Vesilesi) adlı mesnevisidir. Bu eser, günümüzde "Mevlit" olarak bilinir ve Hz. Muhammed'in doğumunu anlatır.

"Eski Şiirin Rüzgârıyla" adlı eser, Yahya Kemal Beyatlı'nın divan şiirini yeniden yorumlayarak yazdığı şiirleri içermektedir. Bu eserde anlatılan konular şunlardır: - Tarihi olay ve şahsiyetler: Eserin ağırlıklı muhtevasını oluşturur. - Şairin sanat ve şiir hakkındaki düşünceleri: Şiirlerde yer yer bu konulara dair mısralar bulunmaktadır. Ayrıca, eserdeki bazı şiirler Lâle Devri'ni konu almaktadır ve bu şiirlerde neo-klasik bir anlatım biçimi görülmektedir.

Aşıkane ve Rindîdane gazel, Divan şiirinde işlenen konulara göre ayrılan gazel türleridir. Aşıkane gazel, aşk duygusunun hissettirdiği mutluluk, acı, sevgili ve çekilen ıstırapların, kavuşma arzusunun dile getirildiği gazellere verilen isimdir. Rindîdane gazel ise yaşamaktan keyif alan, geçici yaşamın tüm olanaklarını değerlendirerek mutluluğu elde eden, toplumla dinin kurallarını çok fazla umursamayan, görece yüksek bir insanlık düzeyine ulaşmış; içki ile alakalı tüm düşünceleri ele alan gazel türünü ifade eder.

Mesnevi ve divan şiiri nazım biçimleri aynı değildir, ancak mesnevi, divan şiirinin bir nazım biçimidir. Divan şiiri nazım biçimleri, gazel, kaside, rubai, tuyuğ gibi çeşitli türleri kapsar. Mesnevi ise, beyitlerden oluşan, uzun hikayelerin anlatıldığı bir nazım biçimidir ve divan edebiyatının en önemli eserlerinden bazıları bu türde yazılmıştır.

Divan şiiri yazmak için aşağıdaki adımları izlemek ve örneklerden yararlanmak mümkündür: 1. Konu Seçimi ve Nazım Şekli Belirleme: Divan şiiri yazarken öncelikle aşk, doğa, din gibi temalardan birini seçmek ve şiirinizi hangi nazım şekli ile yazacağınıza karar vermek gerekir (ghazel, kaside, mesnevi vb.). 2. Araştırma Yapma: Seçtiğiniz konu hakkında kitaplar okuyarak ve benzer konularda yazılmış şiirleri inceleyerek fikir sahibi olabilirsiniz. 3. İlk Dize ve Genel Hava: Şiirinizin ilk dizesi, genel havasını belirleyeceği için önemlidir. 4. Kafiye ve Redifler: Kafiye ve redifleri belirlerken, nazım şekline uygun olarak seçim yapmak ve uyumlarına dikkat etmek gerekir. 5. Dil ve Üslup Seçimi: Divan şiiri, Farsça ve Arapça kelimeler içerdiği için dil seçimi önemlidir, ancak okuyucunun anlayabileceği bir seviyede olmasına da özen gösterilmelidir. 6. Duygu ve Düşünceler: İç dünyanızdaki duyguları, hayalleri ve yaşadığınız deneyimleri yansıtmaya çalışarak şiirinizi yazın. 7. Tamamlama: Tüm bu adımları takip ederek şiirinizi tamamlayın. Örnek Divan Şiiri: Gazel Mefâîlün Mefâîlün Feûlün Güzelim leylâ, taze çiçek, hoş kokulu miaam. Sana geldim ey can, yüzüme gülen cân, seninle uçar kalbim, bahara erdi bahâr.

Terkibi bend ve terkib şu amaçlarla kullanılır: 1. Terkibi bend: Divan şiirinde felsefi ve toplumsal düşüncelerin, zamanın kötülüklerinden yakınmaların ve mersiyelerin işlendiği şiirlerde kullanılır. 2. Terkib: Bentlerin kafiye düzenini değiştirmek ve her bendin sonunda vasıta beytinin aynı kalmasını sağlamak için kullanılır.

Hüsn-i talil sanatı, divan şiiri geleneğinde ve birçok şiir geleneğinde sıkça kullanılır. Örnek şiirler: 1. Bahaettin Karakoç'un "Sen Gittin Başlıyor Uçurumlar" adlı şiirinde, çeşmelerin kuruması, yazın gelmesi ve dağlara duman çökmesi gibi olaylar sevgilinin gitmesine yani güzel bir nedene bağlanmıştır. 2. Cahit Sıtkı Tarancı'nın şiirinde, gökyüzünün masmavi olması güzel şeyler düşünmeye bağlanmıştır. 3. Orhan Veli Kanık'ın "Dalgacı Mahmut" şiirinde, gökyüzünün mavi olması doğanın kurallarına değil; şairin gökyüzünü boyamasına bağlanmıştır.

Tanzimat döneminde divan şiirinin devam etmesinin birkaç nedeni vardır: 1. Teknik Unsurlar: Tanzimat şairleri, divan şiirinin ölçü, nazım şekilleri ve beyit gibi teknik unsurlarına bağlı kalmışlardır. 2. Yeni Şair Grupları: Divan şiiri geleneğini sürdürmek isteyen Encümen-i Şuara adlı bir şair grubu ortaya çıkmıştır. 3. Eleştiriye Rağmen İlgi: Divan şiiri, bazı Tanzimat şairleri tarafından eleştirilmesine rağmen, hece veznine olan ilginin artmasına rağmen aruz ölçüsü eski hakimiyetini sürdürmüştür. 4. Yeni Temaların İşlenmesi: Divan şiirinin konuları, Tanzimat döneminde yeni temalarla zenginleştirilmiştir; eşitlik, özgürlük, adalet gibi toplumsal konular işlenmeye başlanmıştır.

Müseddes, Divan şiirinde altışar mısralık bendlerden oluşan musammat nazım şeklidir. Kafiye düzeni aaaaaa, bbbbba... şeklindedir.

Mahmut Celalettin Paşa, "nazire" (imitasyon şiiri) ve Namık Kemal'in etkisinde kalarak şiirler yazmıştır. Ayrıca, paşa "Âsaf" mahlasını kullanarak divan şiiri türünde de eserler vermiştir.

Divan şiiri gazel örnekleri arasında şunlar yer alır: 1. "Aşıkane Gazel" Örneği (Fuzuli): > "Kamu bîmârına canan deva-yı derd eder ihsan > Niçün kılmaz bana derman beni bîmar sanmaz mı". 2. "Rindâne Gazel" Örneği (Bakî): > "Serv ile kametüne kimse dimez hem serdür, > Müntena kametün andan dahi bala terdür". 3. "Şûhâne Gazel" Örneği (Nedim): > "Nedür bu handeler bu işveler bu nâz u istiğnâ > Nedür bu cilveler bu şîveler bu kâmet-i bâlâ". 4. "Hikemî Gazel" Örneği (Nâbî): > "Yazıya Tepkini Göster!".

IV. Murad, "muradi" mahlasını kullanarak divan şiiri ve aşık tarzı şiirler yazmıştır.

Divan şiiri sözlüğü, divan şiiriyle ilgili terimleri, kavramları ve mazмуnları açıklayan bir kaynaktır. Bu tür sözlüklerde genellikle yer alan bazı konular şunlardır: Nazım biçimleri ve türler. Temalar. Ölçü ve kafiye. Tarihi gelişim. Öne çıkan divan şiiri sözlüklerinden bazıları şunlardır: "Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü" - İskender Pala. "Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü" - Ahmet Talât Onay.

Ömer Demirbağ, divan şiiri türünde eserler yazmaktadır.