CümleTürleri

Evet, olumsuzluk eki bulunan cümleler, anlamı olumlu olsa da biçimce olumsuz olarak kabul edilir.

Edilen cümleler, cümle türlerine göre çeşitli kategorilere ayrılır: 1. Fiil (Eylem) Cümlesi: Yüklemi bir fiil olan cümlelerdir. 2. İsim (Ad) Cümlesi: Yüklemi bir isim veya sıfat olan cümlelerdir. 3. Kurallı (Düz) Cümle: Yüklemi cümlenin sonunda bulunan cümlelerdir. 4. Devrik Cümle: Yüklemi cümlenin sonunda bulunmayan cümlelerdir. 5. Eksiltili Cümle: Yüklemi bulunmayan cümlelerdir ve cümle sonuna üç nokta (...) konur. Ayrıca cümleler, anlamlarına göre olumlu, olumsuz, soru, ünlem cümlesi gibi çeşitlere de ayrılır.

Aker Kartal'a göre cümle türleri şu şekilde sınıflandırılır: Anlamlarına göre: olumlu cümle; olumsuz cümle; soru cümlesi; ünlem cümlesi. Yüklemin yerine göre: kurallı cümle; devrik cümle. Yapısına göre: basit cümle; birleşik cümle.

Cümlede kavramlar şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Tanım Cümlesi: Bir kavramın ayırt edici özellikleriyle verildiği cümlelerdir. 2. Karşılaştırma Cümlesi: Aralarında ilgi bulunan en az iki kavramın benzerlik ya da farklılık yönüyle kıyaslandığı cümlelerdir. 3. Tasarı Cümlesi: Geleceğe yönelik yapılan planları içeren cümlelerdir. 4. Eleştiri Cümlesi: Bir yazarı ya da yapıtı olumlu ya da olumsuz yönleriyle değerlendirme cümleleridir. 5. Varsayım Cümlesi: Gerçekleşmemiş bir durumu o an için olmuş, gerçekleşmiş gibi düşündüğümüz cümlelerdir. 6. Olasılık Cümlesi: Bir olayın ya da durumun olma ya da olmama, gerçekleşme ya da gerçekleşmeme durumunu anlatan cümlelerdir. 7. Çıkarım Cümlesi: Bilinen bir gerçekten yola çıkarak yeni bir sonuca ulaşma cümleleridir. 8. Saptama Cümlesi: Bir durumu tespit etmek, netleştirmek için kullanılan cümlelerdir. 9. Öz Eleştiri Cümlesi: Kişinin kendisini ya da kendisiyle ilgili bir konuyu eleştirdiği cümlelerdir.

Cümleler, çeşitli kriterlere göre farklı şekillerde ayrılır. İşte bazı ayrımlar ve bunlarla ilgili test soruları: 1. Yüklemin Türüne Göre Cümleler: Cümleler, yükleminin türüne göre fiil ve isim cümleleri olarak ikiye ayrılır. - Örnek soru: Aşağıdaki cümlelerden hangisi yükleminin türüne göre isim cümlesidir? (Cevap: "Daha deniz görmemiş bir çoban çocuğuyum". 2. Anlamlarına Göre Cümleler: Cümleler, anlamlarına göre olumlu, olumsuz, soru ve ünlem cümleleri olarak dört ana başlık altında incelenir. - Örnek soru: "A, sen yine mi geldin?" cümlesi hangi anlam türüne girer? (Cevap: Şaşma. 3. Yapılarına Göre Cümleler: Cümleler, yapılarına göre basit, birleşik, sıralı ve bağlı olmak üzere dörde ayrılır. - Örnek soru: "Demir ıslanmaz, deli uslanmaz" cümlesi hangi yapı türüne girer? (Cevap: Sıralı cümle.

Sıralı ve bağlı cümle arasındaki fark, cümlelerin birbirine bağlanma şeklinde yatmaktadır. Sıralı cümle, birden fazla cümlenin virgül veya noktalı virgülle birbirine bağlanmasıyla oluşur. Bağlı cümle ise, bağlaçlarla (örneğin "ama", "fakat", "çünkü") birbirine bağlanan cümlelerden oluşur.

Kurallı (düz) cümle, öğelerinin dil bilgisi kurallarına göre, özne-nesne-yüklem sırasına uygun olarak dizildiği cümledir. Devrik cümle, öğelerinin sıradan farklı bir şekilde yerleştirildiği, yüklemin öznenin önüne geldiği cümledir. Eksiltili cümle ise bazı öğelerinin eksik olduğu ve anlamın bağlamdan çıkarıldığı cümledir.

Cümlede anlam çeşitleri dört ana kategoriye ayrılır: 1. Amaç-Sonuç Cümleleri: Bir olayın veya durumun hangi amaca yönelik yapıldığını belirtir. 2. Neden-Sonuç Cümleleri: Bir olayın veya durumun hangi sebeple meydana geldiğini ifade eder. 3. Koşul Cümleleri: Bir olayın veya durumun belirli bir şarta bağlı olarak gerçekleştiğini anlatır. 4. Karşılaştırma Cümleleri: İki ya da daha fazla durumun benzerlik ve farklılıklarını ortaya koyar.

Yadsıma cümleleri, yapılan bir şeyin yapılmadığını, söylenen bir sözün söylenmediğini veya tanık olunan bir olayın bilinmediğini ifade eden cümlelerdir. Örnek yadsıma cümleleri: - "Bütün bunları ben mi söylemişim!". - "Kim demiş o camı benim kırdığımı!". - "Ben hiç böyle bir şey yapar mıyım?". - "Hakkımda ortaya atılan iftiraları reddediyorum". - "Kopya çekenleri ben mi ispiyonlamışım?".

Kurallı ve devrik cümlelere örnekler: Kurallı Cümleler: 1. "Öğretmenimiz yeni konuyu anlattı." (Yüklem: anlattı) 2. "Yarın sinemaya gideceğiz." (Yüklem: gideceğiz) 3. "Kardeşim kitap okuyor." (Yüklem: okuyor) 4. "Annem lezzetli bir pasta yaptı." (Yüklem: yaptı) 5. "Bahçede güzel çiçekler açtı." (Yüklem: açtı) Devrik Cümleler: 1. "Geliyor otobüs şimdi." (Yüklem: geliyor) 2. "Bitirdim ben ödevimi." (Yüklem: bitirdim) 3. "Koşuyor çocuklar bahçede." (Yüklem: koşuyor) 4. "Yapamam bunu artık." (Yüklem: yapamam) 5. "Düştü kalbim bu şarkıya." (Yüklem: düştü)

"Türkçe 18 Hayanta asıl önemli olan, nala yaşıyorken hiçbir şey için asla geç olmadı" cümlesi, isim cümlesi olarak söylenebilir.

“Bakakalırım giden geminin ardından” cümlesi, devrik cümle türüne örnektir.

Öznel ve nesnel cümleler hem test hem de klasik sınavlarda yer alabilir. Testlerde bu tür cümleler, öğrencilerin cümleleri nesnel veya öznel olarak ayırt etme becerilerini ölçmek için kullanılabilir. Klasik sınavlarda ise öğrenciler, öznel veya nesnel bir cümle kurmaları istenen bir soruyu cevaplamak zorunda kalabilirler.

Koşul (şart) - sonuç ve karşılaştırma cümleleri şu şekilde tanımlanabilir: 1. Koşul (şart) - sonuç cümleleri: Temel yargının gerçekleşmesinin belirli bir şarta bağlı olduğu cümlelerdir. Örnekler: - "Dürüst olursan kızmayacağım" (koşul: dürüst olmak, sonuç: kızmamak). - "Sınavı kazanırsan o hediyeyi alacağım" (koşul: sınavı kazanmak, sonuç: hediyeyi almak). 2. Karşılaştırma cümleleri: Birden fazla olay, kavram, durum veya kişinin benzer veya farklı yönlerini ifade eden cümlelerdir. Örnekler: - "Alperen de senin gibi başarılı ve çalışkan bir öğrenci" (karşılaştırma: Alperen ile senin başarı ve çalışkanlık durumun). - "Bu ev diğerine göre daha geniş" (karşılaştırma: bu evin genişliği ile diğer evin genişliği).

Yüklemin yerine göre cümleler üç ana kategoriye ayrılır: kurallı, devrik ve eksiltili. 1. Kurallı (Düz) Cümle: Yüklemi cümlenin sonunda bulunan cümlelerdir. 2. Devrik Cümle: Yüklemi cümlenin sonunda olmayan, başında veya ortasında yer alan cümlelerdir. 3. Eksiltili Cümle: Yüklemi bulunmayan cümlelerdir.

Kısa geçişli cümle, yüklemindeki fiil nesne alabilen ve geçişli olan cümledir. Örnekler: - "Kuşlar yemlerini yediler". - "Marketten meyve ve sebze aldım". - "Bozulan televizyonu hemen tamir etti".

Anlamlarına göre cümle türleri şu şekilde incelenebilir: Olumlu cümle. Olumsuz cümle. Soru cümlesi. Ünlem cümlesi. Emir cümlesi. Şart cümlesi. İstek cümlesi. Gereklilik cümlesi. Ayrıca, varsayım, öz eleştiri, karşılaştırma, hayıflanma, pişmanlık, küçümseme, tahmin, çıkarım, yadsıma gibi cümle türleri de anlamlarına göre incelenebilir.

Tek yargılı (basit) cümle, içinde sadece bir tek yargı bulunan cümledir. Tek yargılı cümle bulmak için şu özelliklere dikkat edilebilir: Cümlede sadece bir yüklem (eylem, durum veya olgu) bulunur. Anlam açısından sade ve doğrudandır. Genellikle kısa cümle yapısına sahiptir.

Birden çok yüklemli cümle, anlamca alakalı birden çok cümlenin virgül ya da noktalı virgüllerle bağlanarak oluşturdukları cümledir.

Paragrafta devinim cümlesi, hareket, eylem veya uygun güzel konuşma anlamını içeren cümledir. Örnek devinim cümleleri: - Adamla kadın yol boyunca yürüdüler. - Çocuk topa doğru koştu. - Kazadan hemen sonra kimseler görmeden sıvıştı.